Finlandiako golkoa

Finlandiako golkoa[1] (finlandieraz: Suomenlahti, estonieraz: Soome laht, errusieraz: Фи́нский зали́в) Itsaso Baltikoaren adarra da, Europa iparraldean: iparraldean, Finlandia du; hegoaldean, Estonia; eta ekialdean, Errusia.

Finlandiako golkoa
Finlandiako golkoa is located in Europa
Finlandiako golkoa
Finlandiako golkoa
Finlandiako golkoa (Europa)
OzeanoaOzeano Atlantikoa
KontinenteaEuropa
Koordenatuak59°50′00″N 26°00′00″E
Azalera30.000 kilometro koadro
Luzera400 kilometro
Zabalera130 kilometro
Sakonerabatez bestekoa: 38 m
handiena: 115 m

Geografia

Golko luzea da, 30.000 kilometro koadroko eremua hartzen duena; 400 kilometro luze da, 70 kilometro zabal (ahoan 130 kilometro eta Neva itsasoratzen den puntuan 12 baino ez). 38 metro sakon da batez beste, eta sakonera handiena, ahokoa, 115 metro ingurukoa da. Iparraldeko ertzak golko eta penintsula ugari ditu eta uharte txikiz josita dago. Hegoaldeko ertza zuzenagoa da; bertan dago Baltikoko Klint, 55 metro ere har ditzakeen itsaslabarra.

Neva ibaiak dakarren urari esker, oso gazitasun txikia dauka. Tenperaturari dagokionez, neguan 0 °C inguruan izaten da eta golkoaren ertzak izoztu egiten dira, ekialdean hasi eta mendebalderantz zabalduz. Golko osoa izoztea ere ez da ez-ohikoa[2]. Udan, berriz, 15-17 °C inguru hartzen da azalean.

Uharteak

Uharte ugari daude golkoan. 1700etik aurrera, Errusiak 19 uharte artifizial eraiki zituen, bertan gotorlekuak ezartzeko[3]. Handienak honako hauek dira:

  • Errusia Kotlin uhartea
  • Errusia Beryozovye uharteak
  • ErrusiaFinlandia Maly Vysotsky uhartea

Ibaiak

Finlandiako golkora ibai ugari isurtzen dira. Garrantzitsuenak honako hauek dira: Neva ekialdean, Narva hegoaldean eta Kymi iparraldean.

Flora eta fauna

Golkoaren inguruan konifera eta zuhaitz hostoerorkorren basoak daude. Espezie ugarienak pinua, izei gorria, urkia eta sahatsa dira. Golkoaren ekialdeko muturreko paduretan lezka eta igebelarrak agertzen dira.

Faunari dagokionez, nagusiak arrainak dira: izokina, perka, sardinzarra, bakailaoa, ibai-aingira...[4] Itsas txakurrak ere ikusten dira, grisa eta marmolairea, besteak beste.

Hiri handienak

Golkoaren ekialdeko muturrean, Neva ibaiaren ahoan, San Petersburgo dago, Errusiako bigarren hiririk handiena. Golkoaren ertzean bi herrialderen hiriburuak daude: Helsinki, Finlandiakoa, eta Tallinn, Estoniakoa; lehenengoa iparraldeko ertzean dago eta bigarrena, hegoaldekoan.

HiriaBiztanleria (2017)
1Errusia San Petersburgo5.323.300
2Finlandia Helsinki642.045
3Estonia Tallinn447.414
4Finlandia Espoo277.375
5Errusia Vyborg79.962
6Errusia Petergof73.199
7Errusia Sosnovy Bor65.788
8Finlandia Kotka53.730
9Finlandia Porvoo50.203
10Errusia Kronstadt43.005

Historia

Duela 9.000 urteko aztarna ugari aurkitu dira Finlandiako golkoaren ertzetan. Sestra ibaiaren inguruan (Errusia) neolitoko 11 eremu aurkitu dira, esate baterako.

Ondoren, fino-hungariarrak iritsi ziren eta VIII. eta IX. mendeen artean, eslaviarrak. 1219ko Lyndanisseko gudaren ondoren, Danimarkak eremua konkistatu zuen, baina 1343ko estoniarren altxamenduaren ondoren, Ordena Teutonikoak golkoaren hegoaldeko ertza eskuratu zuen. Iparraldean tribu finlandiarrak zeuden, baina XII. eta XIII. mendeen artean, Suediako inperioak lurraldea menperatu zuen[5].

1700 eta 1721 artean, Iparraldeko Gerra Handia izan zen eta Errusiak ekialdea eskuratu zuen. 1703an, San Petersburgo hiria sortu zuten, Errusiako hiriburu bihurtu zena, eta oraindik ere inguruko hiri handiena dena. Hurrengo urteetan, suediarren eta errusiarren arteko borrokak izan ziren. XX. mendean inguruko herrialdeen independentzia iritsi zen: Finlandia 1917an bihurtu zen estatu eta Estonia, 1918an. Sobietar Batasunak Estonia hartu zuen, baina 1991n berriz ere independente bihurtu zen.

Irudi galeria

Erreferentziak
  1. 159. araua. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2010-10-18).
  2. (Ingelesez) Behrens, H. W. A.; Borst, J. C.; Meulen, J. P. van der; Droppert, L. J.; Stel, J. H.. (1997-12-12). Operational Oceanography: The Challenge for European Co-operation. Elsevier ISBN 9780080538044. (Noiz kontsultatua: 2017-11-29).
  3. Форты Финского залива. (Noiz kontsultatua: 2017-11-29).
  4. (Errusieraz) 404 Страница не найдена - fishers.spb.ru. (Noiz kontsultatua: 2017-11-29).
  5. "Saaremaa became a Danish possession in 1573" - Google Bilaketa. (Noiz kontsultatua: 2017-11-29).

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.