Eyre aintzira
Eyre aintzira (ingelesez: Lake Eyre), ofizialki Kati Thanda–Eyre aintzira[1] gutxitan, beteta dagoen Australia eta Ozeaniako lakurik handiena eta Ozeania osoko lekurik beheena da (itsas mailatik 15 m beherago).
| Eyre aintzira Lake Eyre (en) | |
|---|---|
 | |
| Datu orokorrak | |
| Garaiera | −15 m |
| Mota | laku endorreiko eta aintzira |
| Luzera | 144 km |
| Zabalera | 65 km |
| Azalera | 9.300 km² |
| Sakonera | 6 m |
| Bolumena | 30,1 km³ |
| Eponimoa | Edward John Eyre |
| Geografia | |
 | |
| Koordenatuak | 28°40′00″S 137°10′00″E |
| Estatu burujabe |  Australia |
| Australiako estatu | Hego Australia |
| Babestutako-eremua | Kati Thanda-Lake Eyre National Park (en)  |
| Leku geografikoa | Australia kontinentala |
| Hidrografia | |
| Betebidea | ikusi
|
| Hustubidea | lurruntzea |
| Arroaren azalera | 1.140.000 km² |
| Arro hidrografikoa | Lake Eyre basin (en) |
Lakua erdialdeko Australiako basamortuetan dago, Hegoaldeko Australiako iparraldean, Adelaidetik 700 km iparralderantz. Normalean ez du urik, gatza baino. Euri urtaroan ipar-ekialdeko Queenslandetik etortzen zaizkion ibaiek Eyre lakuaren arroa betetzen dute. Noizbehinka eskualdean uholdeak daude: hiru urtean behin 1,5 metrokoak, hamarkadan behin 4 m eta bete mendean lautan baino ez da betetzen.
Aintziraren beheko aldea sistema endorreikoen bereizgarri den geruza gazi batez estalita dago, urtaro bakoitzean ur-bolumena hedatzearen eta, ondorioz, harrapatutako urak lurruntzearen ondorioz. Urtarorik beroenetan ere, ia beti geratzen da ur pixka bat aintziran, normalean lurpeko laku txikiagoetan biltzen dena. Euri-garaian, ipar-ekialdeko ibaiak (outbackean, Queenslanden) aintzirarantz doaz. Montzoiaren ur-kantitateak zehazten du ura aintzirara iritsiko den, eta iristen bada, zer sakonera izango duen.
Lakua ikusteko lehendabiziko europarra Edward Eyre 1840an zenez, lakuari bere izena jarri zion. 2012an inguruko aborigenen izena gehitu zioten: Kati Thanda arabana herriarena.[2]
Uholde txikietan The Lake Eyre Yacht Clubeko kide bitxiek lakuan nabigatzen dute, azkenekoz 1997, 2000, 2001, 2004 eta 2007 urteetan.
Geografia
Euri-garaian, Eyre lakuaren arroaren ipar-ekialdeko ibaiak, Queenslandeko barnealdean (hego-mendebaldean eta erdialdean), aintzirarantz doaz Channel Country bidez. Montzoiaren ur kantitateak zehazten du ura aintzirara iritsiko den eta, iristen bada, aintziraren sakonera. Lakuaren eremuko batez besteko prezipitazioa 100 eta 150 milimetro artekoa da (3,9 eta 5,9 hazbete bitartean) urteko.
Kati Thanda-Lake Eyreri egotzitako -15 metroko altuera (-49 oin) aintziraren hondoko zatirik sakonenei dagokie, Belt Bayn eta Madigango Golkoan. Kostaldea -9 metrora dago (-30 oin). Aintzira Eyre lakuaren arroan sedimentu gehien metatzen den eremua da.
Eyre lakua Goyder kanalak lotzen dituen bi ataletan banatuta dago. Hauek Eyre North lakua, 144 kilometroko luzera (89 milia) eta 65 kilometroko zabalera (40 milia) duena, eta 65 bider 24 kilometro (40 bider 15 milia) neurtzen duen Eyre South aintzira bezala ezagutzen dira. Gatz-zarakarrak lodiagoak dira, 50 cm-rainokoak (20 hazbetekoak), Belt Bay, Jackboot Bay eta Madigan Gulf hegoaldeko azpiarroetan, Eyre North lakuan.
1883az geroztik, Eyre aintzira ubide edo hodi baten bidez arrora ekarritako itsasoko urarekin urperatzeko proposamenak egin dira. Helburua, neurri batean, lurruntzea areagotzea zen, eta, beraz, Eyre aintzira handi baten haizebean eskualdean prezipitazioak areagotzea. Prezipitazio agregatua txiki gisa modelatu da. Arroa itsas mailatik behera igotzen denez, eta eskualdeko urteko lurruntze-tasa handia denez (2500 eta 3500 mm artean (98 eta 138 hazbete) , eskema horiek normalean ez dira oso praktikotzat jo, litekeena baita gatz-biltegiak pilatzeak azkar blokeatzea diseinatutako kanala. 1 cm-ko lurruntze-tasari (0,39 hazbete) Eguneko, 0,5 m/s-ra (1,6 oin/s) doan 3 m-ko (9,8 oin) biaduktu batek 100 km 2 (39 oin karratu mi) sortzeko adina ur emango luke. Ur gazia ozeanora itzultzen ez bada, 90.000 tona gatz (91.000 t) botako lituzke urtero. [Eskatutako hitzordua]
Kalifikazioak
- «Largest Waterbodie» s, «Geoscience Australia» gunean, Australian Governement delakoaren mendekoa, linean eskuragarri dagoena: [1] (ingelesez).
- «New name adopted for outback Lake Eyre». Australian Broadcasting Corporation. 2012ko abenduaren 19a. 2012ko abenduaren 19an kontsultatua.
Erreferentziak
- Australian Broadcasting Corporation. (2012-12-19). New name adopted for outback Lake Eyre. .
- ABC News. (2012-5-23). Federal Court awards native title over Lake Eyre. .
