Eusko gudariak (abestia)

Gerora EAJko Euskadi Buru Batzarreko presidente izango zen Jose Maria Garatek idatzi zuen kanta, 1932an. Oinarritzat, Atzo Bilbon nengoen arabar abesti tradizionalaren doinua hartu zuen.[1] Espainiako Gerra Zibilean, Alejandro Lizaso kapitainak azken ahapaldia gehitu zion, kutsu borrokalariagoa emateko: gerra horrekin lotura duten bertsoak Basilio Pujanarenak dira.

Garai hartan eta baita frankismoaren garaietan ere Euskal Herriko ereserkitzat hartu zen, nahiz eta Eusko Jaurlaritzak 1936an Eusko Abendaren Ereserkia (Gora ta gora) doinua hautatu.1983an, Euskal Autonomi Erkidegoko bandera eta ereserkia erabaki zituztenean, Eusko gudariak izan zen ereserkia izateko aukeretariko bat (besteak Gernikako arbola eta Eusko Abendaren Ereserkia ziren). Dena dela, zenbait sektorek Eusko gudariak oraindik erabili egiten dute ereserki modura, esate baterako Ezker abertzalearen ekitaldietan.

1981eko otsailaren 5ean, Joan Karlos I.a Espainiakoak, erregea izendatua izan zenetik Euskal Autonomia Erkidegora egindako lehendabiziko bisita ofizialean, Gernikako Bizkaiko Batzar Nagusien egoitza bisitatu zuen. Herri Batasunaren 30 hautetsik baino gehiagok ukabila jaso eta «Eusko Gudariak» abesteari ekin zioten Espainiako erregeak bere hitzaldia egiten ari zela. Batzarkide besteek abestia isilarazteko txaloak egiten hasi ziren. Erregeak, ezaxola adierazteko, bere belarrietako bat seinalatu eta "Ez dut entzuten" esan zuen, erta gero "Arraioa!, ondo abesten dute" adierazi.[2] Azkenean, Berroziak Juntetxean sartu eta ezker abertzaleko kideak irtenarazi zituzten.

Abestia,disko askotan argitaratua da eta Pantxoa eta Peio moduko taldeek jo dute. Joseba Tapiak abestia sartu zuen Agur Intxorta maite: 1936-37 gudako kantuak bere albumean, zenbait moldaketa eginda, hala nola: «gara»ren ordez, gipuzkerako «gera»; eta «mendi»ren ordez, «goiko».[3]

Doinua bakarrik ere argitaratua izan da, 1982an PSOEk argitaraturiko errepublika eta Espainiako Gerra Zibil arengaraiko abestien La internacional bilduman kasu.

Jarraian ageri diren hitzen artetik lehen lau bertsoak dira ezagunenak; hala ere, Joseba Tapiak bere kantuetan beste bost gehiago kantatzen ditu, Espainiako Gerra Zibilean erabili zirenak, Basilio Pujanarenak, Euskal Gudarostearen eskutik.[4] Ahapaldiak ez daude jatorrizko grafian idatzita, baina abestia kantatzerakoan erabiltzen diren fonemak errespetatu dira, behar den grafiekin adieraziz. Beste zenbait hitz, hala nola, Euskal Herria eta nahiz, egungo grafiarekin idatzita daude, garai hartako grafemek ez duelako eragin fonetikorik hitz horietan, iñor edo izkilu hitzetan ez bezala.

• Eusko Gudarostea
• 1981eko Gernikako Batzarretxeko istilua
• Basilio Pujana

• "Eusko Gudariak" ereserkiaren jatorrizko bertsioa entzungai
• "Eusko Gudariak" ereserkiaren Hibai Rekondoren bertsioa entzungai
• "Eusko Gudariak" ereserkiaren Joseba Tapiaren bertsioa entzungai
• (Gaztelaniaz) Abestia entzuteko aukera eskaintzen duen weborria