Europako geografia
Europak, munduko bigarren kontinenterik txikienak, 10.530.751 km² ditu, hau da, munduaren azaleraren % 7.
![](../I/Europe_topography_map_en.png.webp)
Geografiaren aldetik, Europa, Ozeania bezala, berez ez da kontinentea, baizik eta makro-batasun geografiko bat, Eurasia kontinentearen beso bat baino ez. Hala ere, ohituraz, kontinentetzat hartzen da.
Orografiaren ikuspuntutik, kontinenterik lauena da, 230 metrotako altuerarekin. Europako mendirik altuenak Ekialdeko Europan 5.642 metrotako Elbrus (Errusia) eta 5.204 metrotako Shkhara (Georgia) dira eta Mendebaldeko Europan 4.807 metrotako Mont Blanc (Frantzia).
Geologia
Europako ezaugarri nagusia menditsu eta altua den Hegoaldeko Europa eta Ingalaterratik Ural mendietara doan ordokiaren arteko dikotomia da. Alde bien arteko muga Pirinioek eta Alpeak/Karpatoek sortzen dute. Iparraldeko ordokiek Eskandinaviako mendiak eta Britainiar uharteen alde menditsuak dituzte mugatzat. Europako ordokiek Irlandako itsasoaren, Ipar Itsasoaren, Itsaso Baltikoaren eta Barentseko itsasoaren urpean jarraitzen dute.
Iparraldeko zatia Baltica kontinente historikotik dator, ondoren "kontinente nagusia" da, bestea beste kontinente geologikotik etorritako zati banatuak izanik.
Hidrografia
Ibaiak
Europako ibai nagusiak honako hauek dira:
Zb. | Izena | Luzera |
---|---|---|
1 | Volga | 3.690 km |
2 | Danubio | 2.860 km |
3 | Ural | 2.428 km |
4 | Dnieper | 2.290 km |
5 | Don | 1.950 km |
6 | Petxora | 1.809 km |
7 | Kama | 1.805 km |
8 | Oka | 1.500 km |
9 | Belaia | 1.430 km |
10 | Tisza | 1.358 km |
11 | Dniester | 1.352 km |
12 | Rhin | 1.320 km |
13 | Elba | 1.091 km |
14 | Vistula | 1.047 km |
15 | Tajo | 1.038 km |
16 | Loira | 1.012 km |
17 | Ebro | 960 km |
18 | Sava | 933 km |
19 | Rodano | 815 km |
20 | Sena | 776 km |
21 | Po | 652 km |
Aintzirak
Hurrengo taulan Europako aintzirarik handienak agertzen dira:
Zb. | Izena | Bertoko izena | Herrialdea | Azalera (km²) | Oharra |
---|---|---|---|---|---|
1 | Ladoga | Ла́дожское Óзеро, Laatokka | Errusia | 17700 | Munduko 14. lakua |
2 | Onega | Onego, Онежское озеро, Ääninen, Äänisjärvi | Errusia | 9894 | Munduko 18. lakua |
3 | Kuibishev | Ку́йбышевское водохрани́лище | Errusia | 6450 | Munduko 2. erreserba |
4 | Vänern | Suedia | 5655 | Suediako handiena | |
5 | Ribinsk | Ры́бинское водохрани́лище | Errusia | 4500 | |
6 | Saimaa | Saimen | Finlandia | 4377 | Finlandiako handiena |
7 | Peipus | Peipsi-Pihkva järv, Чудско-Псковское озеро, Peipusa ezers | Estonia, Errusia | 3555 | Estoniako handiena |
8 | Tsimljansk | Цимля́нское водохрани́лище | Errusia | 2702 | |
9 | Krementxuk-Oskol | Кременчуцьке водосховище | Ukraina | 2250 | |
10 | Kakhovka | Каховське водосховище | Ukraina | 2155 | |
11 | Vättern | Suedia | 1893 | ||
12 | Saratov | Саратовское водохрани́лище | Errusia | 1831 | |
13 | Gorki | Горьковское водохрани́лище | Errusia | 1591 | |
14 | Suur-Saimaa | Finlandia | 1377 | Saimaaren zati bat | |
15 | Beloje | Белое озеро | Errusia | 1290 | |
16 | Vigozero | Выгозеро, Uikujärvi | Errusia | 1250 | |
17 | Mälaren | Suedia | 1140 | ||
18 | IJssel lakua | IJsselmeer | Herbehereak | 1100 | Herbehereetako lakurik handiena |
19 | Päijänne | Finlandia | 1081 | Finlandiako sakonena | |
20 | Inari | Inarijärvi, Enare träsk, Anárjávri, Aanaarjävri | Finlandia | 1040 | |
Letra etzanaz lakuak baino gizonak sortutako urtegiak dira.
Uharteak
![](../I/Mallorca.jpg.webp)
Europako uharte nagusiak honako hauek dira:
- Britainia Handia, 218.000 km².
- Islandia, 103.000 km².
- Irlanda, 83.000 km².
- Zembla Berriko Ipar uhartea, 49.000 km².
- Zembla Berriko Hego uhartea 33.000 km².
- Sizilia, 25.000 km².
- Sardinia, 24.000 km².
- Zipre, 9.200 km².
- Korsika, 8.700 km².
- Kreta, 8.300 km².
- Seelandia, 7.500 km².
- Eubea, 3.900 km²..
- Mallorca, 3.600 km².
- Tenerife, 2.040 km².
- Fuerteventura, 1.650 km².
- Kanaria Handia, 1.560 km².
- Malta, 316 km².
- Fionia, 3.400 km².
- Faroe uharteak, 1.390 km².
- Eivissa, 560 km².
- Menorca, 690 km².
Ordokiak
- Ekialdeko Europako ordokia, Europako handiena.
- Iparraldeko Europako ordokia
- Zabaldi panoniarra
- Meseta Central
Penintsulak
Europako penintsula nagusiak honako hauek dira:
Mendiak
Europako zenbait mendilerro nagusiak:
- Ural mendiak, Europa eta Asia banatzen dituztenak.
- Kaukasoko mendilerroa, baita Europa eta Asia arteko muga.
- Karpatoak, Erdialdeko eta Hegoaldeko Europako mendilerroa.
- Alpeak, munduan famatuak.
- Apeninoak, Italian daudenak
- Pirinioak, Euskal Herriko gailur handienak.
- Kantauriar mendilerroa, Espainia eta Euskal Herria zeharkatzen dituena.
- Eskandinaviako mendiak, Eskandinaviako penintsularen zehar doazenak.
Hauek dira Europako mendirik altuenak:
- Elbrus (5.642 m), Errusia, Kaukasoko mendilerroa
- Dykh Tau (5.203 m), Errusia, Kaukasoko mendilerroa
- Rustaveli (5.201 m), Georgia, Kaukasoko mendilerroa
- Koshtan Tau (5.150 m), Errusia, Kaukasoko mendilerroa
- Puschkin (5.100 m), Errusia, Kaukasoko mendilerroa
- Shkhara (5.068 m), Errusia/Georgia, Kaukasoko mendilerroa
- Kazbek (5.047 m), Errusia/Georgia, Kaukasoko mendilerroa
- Mizhirgi (5.025 m), Errusia, Kaukasoko mendilerroa
- Katyn (4.974 m), Errusia, Kaukasoko mendilerroa
- Shota Rustaveli (4.960 m), Errusia, Kaukasoko mendilerroa
- Borovikovs topp (4.888 m), Errusia, Kaukasoko mendilerroa
- Mont Blanc (4.808 m), Frantzia-Italia, Alpeak
- Dufourspitze (4.634 m, Monte Rosa mendilerroan), Suitza-Italia, Alpeak
- Dom (4.545 m), Suitza, Alpeak
- Weisshorn (4.505 m), Suitza, Alpeak
- Lyskamm (4.480 m), Suitza-Italia, Alpeak
- Matterhorn (4.478 m), Suitza-Italia, Alpeak
- Dent Blanche (4.357 m), Suitza, Alpeak
- Finsteraarhorn (4.274 m), Suitza, Alpeak
- Zinalrothorn (4.221 m), Suitza, Alpeak
Eta hauek sumendi nagusiak: