Etiketa (metadatua)
Informazio-sistemetan etiketa (tag, ingelesez) datu bati (irudi digital, Interneteko laster-marka, multimedia edo ordenagailuko fitxategi bati) esleitutako termino edo gako-hitz hierarkikoa da. Metadatu mota honek datua deskribatzen du eta informazioa aurkitzea eta berreskuratzea errazten du.
- Artikulu hau metadatuari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Etiketa».
 |
 |
 |
 |
 |
 |
◄ Etiketetako ohiko ikonoa
Bada ezberdintasun bat etiketak ohiko gako-hitzengandik bereizten dituena: egileak edo erabiltzaileak era informalean eta pertsonalean hautatzen dituela, hau da, thesaurusik gabe. Haien datuak etiketatzea ahalbidetzen dituzten webguneetan, etiketen bilduma folksonomia deitzen da.
Fitxategiak etiketatzeko ekintza web 2.0 guneei lotzen zaie maiz, horretan aitzindariak izan zirelako. Horrela, webguneetako datu-baseak era deszentralizatuan hedatu ahal dira.
Ikuspegi orokorra
Jendeak etiketak erabiltzen ditu sailkapenean laguntzeko, jabetza markatzeko eta lineako identitatea adierazteko. Etiketak hitz, irudi edo bestelako identifikazio-marken forma izan dezakete. Mundu fisikoko etiketen antzeko adibide bat museoko objektuen etiketatzea da. Jendeak testu gako-hitzak erabiltzen zituen informazioa eta objektuak sailkatzeko. Ordenagailu bidezko bilaketa-algoritmoek gako-hitzak erabiltzea erregistroak aztertzeko modu azkar batean bihurtu zuten.
Etiketatzeak ospea irabazi zuen laster-markak, irudiak partekatzeak eta sare sozialen webguneak hazi zirelako. . Etiketak dituzten webguneek etiketa bildumak erakusten dituzte etiketa-hodei gisa. Erabiltzaile guztien etiketak biltzen dituzten webguneetan, erabiltzaile bakoitzaren etiketak baliagarriak izan daitezke bai haientzat bai webguneko erabiltzaileen komunitate zabalarentzat.
Etiketatze-sistemak batzuetan bi motatan sailkatu izan dira: goitik beherakoak eta behetik gorakoak. Goitik beherako taxonomiak baimendutako diseinatzaile talde batek sortzen ditu (batzuetan hiztegi kontrolatu baten moduan), behetik gorako taxonomiak (folksonomiak deituak), berriz, erabiltzaile guztiek sortzen dituzte. "Goitik behera" eta "behetik gora" definizio hau ez da nahastu behar zuhaitz-egitura hierarkiko bakarraren arteko bereizketarekin (elementu bakoitza sailkatzeko modu zuzen bat baitago) eta hierarkiko ez diren multzo anitzen arteko bereizketarekin. Elementu bat sailkatzeko moduak, goitik beherakoa eta behetik gorakoa izan, taxonomien egitura hierarkikoa, ez-hierarkikoa edo bien konbinazioa izan daiteke.
Adibidea
Goiko adibidea jarraituz, irudien datu-base bat duen webgune batek, etiketatze-sistemaren bat duenak, bere edukia hainbat deskribapen-etiketarekin markatua eduki dezake: "arraina, anfibioa, urdina, gorria ...". Giza-irakurle batek, seguru asko, orrialdearen xedea ulertu ahal izango luke etiketen zerrenda interpretatzean. Webguneek etiketak zerrenda batean erakutsi ohi dituzte orri bakoitzean, eta etiketa bakoitzak berarekin markatuta dauden datu guztiak zerrendatzen dituen indize-orri batera darama (irudiak, kasu honetan). Horrenbestez, bisitari batek arrainen irudi guztiak arin aurkitu ahal izango lituzke. Gainera, guneak etiketen bilaketa-tresna bat edukitzekotan bisitariak etiketen konbinazio bat duten orrialde guztiak ("gorria" eta "arraina" kasu) aurkitu ahal izango lituzke.
Datu bat birklasifikatzeko haren etiketak aldatzea baino ez da behar. Zerbitzariaren softwareak orrien arteko konexio guztiak automatikoki jarraitu eta eguneratzen ditu; ez da beharrezkoa orrialdea ohiko kategorien hierarkia konplexu batean lekualdatzea.
Hala ere, erraztasun eta malgutasun abantailek akatsak ere badituzte. Etiketek ez dute esanahi semantikorik; adibidez, "arrosa" etiketa, koloreaz gain, lorea ere izan daiteke. Bereizketa semantikoaren gabezia horrek konexio desegokiak sor ditzake erlaziorik gabeko datuen artean, etiketa homonimoak direla eta. Gainera, etiketaren terminoaren aukera guztiz pertsonala denez, bilaketa anitzak egiteko beharra sor daiteke, etiketa sinonimoak erabiliz gero (adibidez, "zomorroa" eta "intsektua" etiketak). "Etiketatzaileek" erabaki beharko dute, konexioen eta esanahi alternatiboen kopuruaren arabera, datuen arteko zer konexio posible diren baliozkoak berentzat.
Etiketadun sailkapenak eta etiketen bidez konektatutako sistemen kontzeptuak Interneten folksonomien agerpena dakarte, baita markatzaile sozialen kontzeptuarena eta beste motatako software sozialena ere. Oso zabalak diren folksonomiek etiketatze-arazoak pairatzen dituzte. Hala ere, erabiltzaile azkarrenek, etiketatu baino lehen, sistema horien barruan etiketaren terminoaren gaur egungo erabilera bilatuko dute. Horrela, existitzen diren etiketak erabiltzeko joera izaten dute, erlazionatutako artikuluetara doazen konexioak erraz sortzeko. Honela, folksonomia baten garapena etiketatze-konbentzioen sistema bat definitzen joango litzateke, taldearen aldi baterako adostasunarekin, thesaurus estandar formalizatu baten bidez baino gehiago.
Etiketatzea kategorien antolakuntza hierarkikoaren alternatiba gisa definitzen den arren, lineako baliabide batzuek sistema hibridoa dute: datuak kategoria zabaletan antolatzen dira, eta bereizketa zehatzagoak etiketekin zehazten dira.
