Erle arrunt

Erlezain batek erlauntzak modu kolektiboan aipatzen dituenean, kolektibitatearen kontzeptu intuitibo batetik egiten du. Bestalde, erlategi baten osagaiez hitz egiten duenean, erleen biologiaren ezagutzaz logikoki hitz egiten du. Izan ere, gizarte-naturaren barruan, norbanakoak ez du baliorik erleen kolektibitatean. Horregatik esaten da erlauntza superorganismo bat dela. Superorganismo horrek sinergiaz jokatzen du, sistema baten osagaien arteko elkarrekintzek eragiten duen efektuaz, osotasuna banakako parteen batura baino gehiago izatea eragiten duena. Farrar-ek matematikoki frogatutako multzo-sinergia horri Farrar-en araua esaten zaio.

Kolonian hiru banako edo kasta mota dituzten intsektu sozialak dira erle eusozialak: erregina, langileak eta erlamandoak. Kasta bakoitzak bere funtzio berezia du eta, kolonian lan mota desberdina egiten dute. Erregina eta langileak emeak dira eta erlamandoak, ordea, arrak.

Erregina da erlamandoek ernaldu ahal duten eme bakarra; ernaldutako arrautzak jartzen ditu eta arrautza horietatik langile-erleak sortuko dira. Aldiz, ernaldugabeko arrautzetatik erlamandoak sortzen dira, partenogenesi izeneko mekanismo baten bidez. Kasta bakoitzak bere garapen-denbora edo zikloa du, espezie bakoitzarentzat berea da eta hainbat gelaxkatan hazten da. Apis mellifera-ren kasuan, hamasei egunekoa da erle erreginarentzat, hogeita bat egunekoa langileentzat eta hogeita hiru egunekoa erlamandoentzat. Erregina bihurtzeko, larba bat jelearekin elikatu eta gelaxka berezi batean sartu behar da. Langileen larbek ere erregina-jelea lehen faseetan jaten dute, baina gero beste dieta bat ematen zaie. Langile batek erregina-jelea jaten badu, arrautzak jartzeko aukera izan dezake, baina ez erlamandoarekin estaltzekoa, eta, beraz, haren arrautzak ernaldugabeak izango dira (hau da, erlamandoak bakarrik sortuko dira). Erregina gabe geratu diren erlauntzetan gerta daiteke fenomeno hori.

Erleek loreetatik lortutako nektarra eta polena jaten dute. Nektarra elikagai energetikoa da, eta bizirauteko behar diren proteinak, koipeak eta mineralak ematen ditu. Bai beharginak, eta bai erle erregina ere, erregina-jelez elikatzen dira (langile-erleen buruko guruin hipofaringeoek jariatuta) larba-aldiko lehen hiru egunetan. Gero, langileen dieta aldatu egiten da, eta polen eta nektar edo ezti diluitua jaten dute. Erleak izateko hautatutako larbek, berriz, erregina-jelea hartzen jarraitzen dute. Horren ondorioz, larba pupa azkarrago bihurtzen da, eta, gainera, haren tamaina handitu eta sexualki garatzen da. Erreginak hazten dituztenen iritziz, larba estadioan elikadura ona izatea funtsezkoa da hazitako erreginen kalitaterako. Beste faktore garrantzitsu batzuk genetika ona izatea eta behar adina apareamendu egitea dira. Larba eta pupa estadioetan, zenbait parasitok pupa edo larbari eraso egin diezaiokete eta horiek suntsitu edo mutatu.

Erleek komunikazio-sistema propioa dute. Komunikazio-sistema horri erlearen dantza deritzo. Urte askotan zehar, ikertzaileak intsektu horien hizkuntza deszifratzen saiatu ziren. Espezie bakoitzak hizkuntzaren berezko egokitzapenak ditu. Hala ere, beraien artean antzekoak dira. 1973an, Karl von Frischek Fisiologia edo Medikuntzako Nobel saria jaso zuen argitu zuenean, dantzaren bidez eta mugimendu bibrakorren bidez, erleek jaki-iturriaren eguzkiarekiko distantzia eta orientazioa adierazten zutela (saria Konrad Lorenzi eta Nikolaas Tinbergeni ere eman zitzaien, portaera sozialen ikerketengatik).[3]