Eraikuntza

Eraikuntza ekonomiako bigarren sektorean sartzen den jarduera ekonomikoa da. Eraikinak, etxebizitzak zein bestelako eraikin mota guztiak eraikitzean datza. Horretarako lur zati bat hontzen dute gero bertan pisuka eraikina egiten hasteko. Eraikuntzak pisu estrategiko handia du ekonomia aurreratuetan.[1][2][3]

Etxeorratz bat eraikitzen.

Historia

Eraikuntzak egituren armagintzan eta muntaian parte hartzen duten teknikak eta industria eskatzen ditu, batez ere etxebizitza bat emateko erabiltzen direnak.

Azpiegiturak egiteko arte edo teknika hau lehen biztanleak kobazuloetatik ateratzen hasi ziren unetik agertu zen. Hasieran, gizakiak buztinezko etxebizitzak eraiki zituen, klimaren ondorioak moteltzeko giro kontrolatua izateko premia nagusiarekin. Baina prozesuan harria erabiltzen hasi ziren. Hala ere, denboraren poderioz, gizakiak eboluzionatu egin zuen eta, ondorioz, babesa behar zuten hiri eta estatu handiak agertzen hasi ziren. Beraz, harresiak eta egitura defentsiboak eraiki behar izan ziren, eta horrek arkitekturaren garapena ere bultzatu zuen.

Sidneyko langilea 1930. urtean

Eraikuntza ezaguna egin zenean, gizakia eraikuntzarako material eta teknologia berriak sortzen edo saiatzen hasi zen. Eraikin asko Estatua aberatsa zen materialarekin egin ziren. Adibidez, erregistroen arabera, jakina zen X. mendean Mosku egurrez egina zegoela. Elizak ez bezala, harrizkoak baitziren.

XVIII. mendetik aurrera hiriak eraikitzeko eta garatzeko lehen planak agertu ziren. Horretarako, eraikuntzarako baldintza bereziak esleitzen hasi ziren (3 edo 5 urte). Langileek denborarik ez bazuten, objektua beste langile bati ematen zitzaion. Gainera, eraikuntzan aplikatuko ziren legeen multzo bat ere bazegoen, eta horrek diziplina handia ematen zien langileei.

XX. mendearen hasierara arte ez zen eraikuntzak garapen aktiboa izan, baina eraikuntza eskulan astunaren laguntzarekin egiten zen, eraikuntzako ekipoa ia ez zen erabiltzen. Era berean, eta obren tamaina txikiak, eskulan merkea eta baldintza klimatiko txarrak zirela eta, eraikuntza-makinen ekoizpena oso maila baxuan zegoen, eta horrek eraikinen eraikuntza moteldu zuen. Hala ere, denbora tarte labur baten ondoren, teknologiak eta eraikuntza-ekipoak (hondeamakinak, karrakagailuak, hormigoi-makinak) erabili ziren eskulana sinplifikatzeko. Eraikuntzaren beste alderdi batzuk ere mekanizatu ziren, eta horrek eraikuntza-denbora murriztea ahalbidetu zuen.

SESBen bost urteko lehen planen urteetan jauzi handi bat iritsi zen, eraikuntzarako makina berriak sortzen hasi baitzen. Gainera, Bigarren Mundu Gerraren ondoren arrakasta handia lortu zen Estatua berrezartzeko eta berrezartzeko ingeniaritzan, non fabrikak eta enpresak automatizatzen hasi ziren.

Azkenik, XXI. mendean, arkitekturaren eta, oro har, eraikuntzaren garapenarekin, teknologia, gailu, material eta ekipo erabat berriak aplikatzen hasi zirela ikusten da, eta horrek hilabeteetan etxeak eraikitzea ahalbidetzen du.

Eraikuntza motak

Munduan eraikuntza mota asko daude, etxe eta eraikin askoren artean, oro har, eta beren egituraren eta eraikuntza-materialaren arabera sailkatzen dira. Hala ere, bost eraikuntza mota orokor daudela ulertzen da: bizitegi-eraikuntza, merkatal-eraikuntza, industria-eraikuntza, herri-lan-eraikuntza eta erakunde-eraikuntza.

Bizitegi-eraikuntza
Merkataritza-gune baten eraikuntza.

Egoitza-egiturak pertsonen etxebizitzarako eta eguneroko jardueretan laguntzeko baino ez dira. Bizitegi-egitura ezagunena etxea da, baina bizitegi-egituren eskala gehiago daude; adibidez, hormak bakarrik bereizten dituen gauzak, hau da, elkarrekin daudenak; kondominioak eta sailak.

Merkatal-eraikuntza

Merkataritza-eraikuntzen motak dendak, jatetxeak eta bulegoak dira.

Industria-eraikuntza

Mota industrialak komunitateentzako produktuak eta materialak fabrikatzeko, prozesatzeko edo garatzeko erabiltzen dira. Segurtasunagatik, horrelako eraikin gehienak besteetatik bereizita daude, normalean kutsadura-iturri baitira.

Herri-lan-eraikuntza

Herri-lan esaten zaie administrazio publiko batek sustatutako eraikuntza-lan guztiei, azpiegiturei zein eraikuntzei, komunitatearen onura helburu dutela.

Erakunde-eraikuntza

Eraikuntza instituzionalen motek beste mota guztiei laguntzen diete komunitate batean, ospitaleak, suhiltzaile-geltokiak, polizia-etxea, epaitegiak, botere betearazle eta legegileetako sailak, estadioak, parkeak eta azpiegitura barne hartzen baitituzte.

Eraikuntza-faseak
Etxebizitza eraikitzeko faseak.

Eraikuntza baten faseak obra zibil bat edo eraikuntza bat modu seguruan osatzeko beharrezkoak diren urratsak dira.

Eraikuntza oro, dela eraikuntzarako, dela obra zibilerako, hainbat eraikuntza-fasetan aurrera egiten duen proiektu bat da. Eraikuntza-fase horien aurretik, hainbat azterlan egin dira, hala nola aurreproiektua, proiektu teknikoa (txostena, planoak eta aurrekontua, besteak beste) eta hasi aurretik behar diren lizentziak eskatu eta ematea.

1. Fasea. Espazio publikoaren eremua ixtea

Eraikuntza-proiektua gauzatzeko lehen urratsa eremua isolatzea da, publiko orokorra babesteko. Sarritan, tokiko kudeaketa erraztuko duten obra-etxolak edo bulegoak hesitzea eta eraikitzea eskatzen du.

2. Fasea. Lurra eta zimenduak

Trenbideak, aireportuak, presak... Ingeniaritza zibileko eta eraikuntzako azpiegitura orok lurra garbitzea eta berdintzea eskatzen du, zimendu sendo bat eraikitzeko, azken erabilerako kargei zein eraikuntza-fase desberdinetan agertzen direnei eutsiko diena.

Gainera, zimendua funtsezko puntua da, eta zehatz-mehatz kalkulatu eta gauzatu behar da, kalitate-maila handiarekin.

3. Fasea. Eraikuntzaren egitura

Eraikuntza eta obra guztiek egitura edo eskeletoa dute. Zubietan erraza da zutabeak identifikatzea, edo eraikinetan hormigoi aurreatezatuzko armazoia ikustea. Autobide eta errepideetan, zoladuraren egitura sedimentu-geruzek osatzen dute, hala nola azpibasanteak, oinarria eta asfaltoa.

4. Fasea. Eraikuntzako instalazioak

Instalazioak egitura osatzen ez duten elementu osagarri guztiak dira, baina azpiegituraren bizitza baliagarrian beharko dira. Uretarako edo hustubiderako kanaletak, aireztapen-hodiak, zuntz optikorako hodiak edo argiztapen-sarea, besteak beste.

5. Fasea. Isolamendua eta iragazgaiztea

Beharbada, obraren iraunkortasuna ziurtatzeko faserik garrantzitsuenetako bat elementuen aurrean isolatzea eta iragazgaiztea da, eta horrek zehaztuko du egituraren etorkizuneko erresilientzia. Urak urteetan izan duen portaera oso kontuan hartu beharreko faktorea da obra zibil guztietan.

6. Fasea. Akaberak eta itxiturak

Azken eraikuntza-itemek pisu bisual handia dute, baina funtzionalak ere badira. Beirateria, sarrailagintza edo arotzeria akabera-fasean sartzen dira. Eraikuntza-obraren amaiera da, baina ixteko kalitatezko hainbat ikuskapen egin beharko dira.

Eraikuntzako material motak
Eraikuntza-materialak.

Eraikuntzarako erabilitako material ugari dago, eta bi iturritan sailka daitezke: naturala eta sintetikoa. Material naturalak industriak gutxienez prozesatzen edo prozesatzen ez dituenak dira, zura edo beira kasu; material sintetikoak, berriz, ingurune industrialetan fabrikatzen dira, gizakiak manipulatu ondoren, hala nola plastikoak eta petrolioz egindako pinturak.

Biek erabilera espezifikoak dituzte, nahiz eta mendez mende ohikoenak eta ezagunenak naturalak izan, eta horien artean honako hauek nabarmentzen dira:

Eraikuntzako langileak

Obrako burua

Obra egiten duen eraikuntza-enpresaren ordezkaria da. Obrako langileen eta kudeaketaren, eta  segurtasunaren arduradunaren arteko bitartekaria da.

Arkitektoa

Proiektuaren arduraduna da eta obra bateko arkitektoa  etxebizitza edo erreforma baten eraikuntza diseinatu, planifikatu eta gainbegiratzeaz arduratzen da.

Topografoa

Lurzatia neurtzeaz eta etxebizitzaren zuinketa egiteaz arduratzen da.

Igeltseroa

Arkitektoaren planoak interpretatzen ditu eta gauzatzen ditu. Adreiluak, aurrez ebakitako harria, zementuzko blokeak eta bestelako eraikuntza-blokeak lotzen ditu.

Arotza

Mota desberdinetako zurazko moldaketak jartzeaz arduratzen da. Hala nola leihoak, sabaiak, solairuak, hormak, zurezko ateak eta zurezko beste egitura batzuk.

Elektrikaria

Obra batean instalazio elektriko guztia egiteko ardura duen profesionala da: Hain zuzen,  entxufeak, etengailuak, lanparak eta etxebizitza bateko kable elektriko guztiak jartzen ditu.

Kofratzailea

Metalezko edo zurezko kofratuak egin, muntatu eta desmuntatzeko beharrezkoak diren lanak egiteaz arduratzen da. Kofratu horiek hormigoia moldekatzeko erabiltzen dira, hormigoi armatuzko eraikinen egitura-elementuak eraikitzeko.

Soldatzailea

Obra-proiektuan beharrezkoak diren altzairuzko edo metalezko piezak soldatzeaz arduratzen den profesionala:

Ferralaria

Obra batean hormigoi armatuzko pilare edo habeen armadura eta burdinazko biribilak behar bezala ebaki, tolestu eta jartzen dituen pertsona da.

Eskaiolista

Igeltsua egin eta jartzeaz arduratzen den pertsona da.

Arkitekto teknikoa

Lana behar bezala amaitzeko kudeaketa-lan guztiak egiten dituen profesionala da.

Alikatatzailea

Alikatatzailearen lana hormak eta zorua baldosaz estaltzea da.

Arrisku laboralak eraikuntzan

Eraikuntza sektorea arriskutsua eta sarritan instripu ugari gertatzen dira. Hainbat motatako instripu daude:

Erorketak

Erorketak hainbat motatakoak izan daitezke. Beste maila batera erortzea, bereziki, teilatu eta estalkietan, kanpoko edo barneko basoetan eta aldamioetan lan egitean. Maila berera ere erortzen dira, zoru ezegonkorrean zapaltzeak edo irristatzeek eraginda.

Objektuak erortzea

Egituraren ezegonkortasunagatik elementuak erortzen direnean gerta daitezke horrelako istripuak. Hor sartuko lirateke eraikin, horma, eraikuntza-material eta abarren erorketak.  Ezengonkortasunak ikusten badira obrako arduradunari informatu behar zaio.

Ordena eta garbitasuna

Istripu asko kolpeek eta erorketek eragiten dituzte, eta gerta liteke giro ordenatu eta bilduarekin saihestea. Sarritan, lurzoru irristakor edo material batek eragiten ditu kalte horiek.

Makinak iraultzea

Eraikuntzan makineria astuna erabili behar da. Batzuetan, lan bat egiteko erabiltzen den lurra ezegonkorra izan daiteke, eta horrek makina iraultzea eragin dezake, langilea edo haren gorputzeko zatiren bat harrapatuz.

Arrisku elektrikoa

Instalazio horiek behin-behinekoak izaten dira, askotan aire zabalean egoten dira, material berrerabilgarriz osatuta daude. Horrek beste sektore batzuetan baino istripu emateko aukera handiagoa eragiten du.

Azpikontratazioak

Azpikontratazioa oso ohikoa da eraikuntzan sektorean.   Enpresei aukera ematen die beste pertsona fisiko edo juridiko baten barruan zeregin edo lan jakin batzuk egiteko. Hauek dira azpikontratazioak dituen abantailak:

  • Nagusi gisa ez da behartuko behar dituen langileak kontratatzearen arduraduna izatera. Modalitate honekin ez da denborarik eman behar elkarrizketak, kontratuak edo antzeko lanak egiteko.
  • Azpikontratatutako enpresa batek bere kontura lan egingo balu, ordainduko lituzkeen prezioen aldean prezio ekonomikoak eskaintzeko gaitasuna du.
  • Kostuak, denbora, dirua eta lana  gainbegiratzen errazten ditu.

Covid-19ko ondorioak

Hauek dira pandemiak izan dituen ondoriak:

  • Proiektuen obra-amaieraren aurreikuspenetan atzerapen handiak.
  • Bezerorik eza. Erosi askok ezin dute etxebizitza edo higiezin erosteko edo eraberritzeko bertan behera utzi edo atzeratu zuten.
  • Materialak inportatzeko zailtasuna. Herrialdeen arteko mugak itxi zirenez, materialen    inportazioa eta esportazioa nabarmen murriztu zen, eta kasu askotan bertan behera utzi zen.
  • Materiala falta dagoenez, materialaren prezioa gora egin du.
  • COVID-19ak eraikuntza-sektorean izan duen eraginak Erresuma Batuko 3.000 obratan izan du eragina, eta horrek esan nahi du lanaren % 29 etetea, lanaren balioaren % 36ren baliokidea, 11 urtean izandako jarduera-maila baxuenera jaitsi arte.
  • Eskulanaren kostua gero eta garestiagoa da,langile kualifikatuak gero eta gutxiagoak daudelako.

Erreferentziak
  1. «Eraikuntzaren eta Etxebizitzen Estatistikaren definizioak - EEEE» www.lanbide.euskadi.eus 2017-03-09 (Noiz kontsultatua: 2022-06-27).
  2. LANBIDE HEZIKETAREN EZAGUTZAREN EUSKAL INSTITUTUA. (2022). ERAIKUNTZA-OBRAK ANTOLATZEKO ETA KONTROLATZEKO GOI-MAILAKO TEKNIKARIA. euskadi.eus.
  3. «Eraikuntza - Egungo Euskararen Hiztegia (EEH)» www.ehu.eus (UPV/EHU) (Noiz kontsultatua: 2022-06-27).

Bibliografia

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.