Emilia Boneva

Bulgarian haurtzaroan gimnasia artistikoa egin zuen eta gero, hamabi bat urtez, gimnasia erritmikoa. Gorputz Hezkuntzako Goi Mailako Institutuan egin zituen ikasketak, gimnasia erritmikoan espezializatuta. 1965etik 1982ra diziplina horretako entrenatzailea izan zen bere herrialdean. 1982ko apirilaren 16an iritsi zen Espainiara, Espainiako taldearen hautatzailea izateko.

Espainiako hautesle nazionala izan zen hiru etapatan: lehena, bi modalitateetan (banakakoa eta taldekakoa) 1982ko apiriletik 1992ra; bigarrena, 1993ko Munduko Txapelketarako banakako hautatzaile nazional lanean; eta hirugarrena, berriz ere bi modalitateetan, 1994ko martxotik 1996ko abendura. María Fernándezek ordezkatu zuen.[6] Emilia Boneva 1996ko azaroan bihotzeko ebakuntza egin ostean, Bulgariara itzuli zen. Talde nazionalari agur esan baino lehentxeago, María Luz Palomerok egin zion elkarrizketa batean hauxe esan zuen Bonevak:

«Oso gustura egin dut lan urte hauetan Espainian. Hemen neskek izaera handia dute, oso aplikatuak dira eta emaitza onak lortu nahi dituzte. Erraza da haiekin lan egitea maite zaituztenean, eta uste dut tratu ona lortu dudala haietako gehienekin. Lanean are konstanteagoak izan behar dute, diziplina propioa izan behar dute eta goi mailako lehiaketaren izenean plazer batzuk sakrifikatzeko prest egon behar dute». «Oso pozik noa Espainiatik, nahi nuen guztia egin nuelako: Espainiako gimnasia erritmikorako leku ona eta errespetagarria nazioartean. Espainia potentzia handia da kirol horretan».

2000ko abuztuaren 5ean, 1980ko eta 1990eko hamarkadetan selekzioko kide ziren gimnasta batzuek omenaldia egin zioten Emilia Bonevari Malagan egindako Gimnasia Erritmikoko Taldeen Espainiako Txapelketan. Urrezko Neskatoek ekitaldi bat egin zuten. Ariketa 1996ko 5 aroko ariketan oinarrituta zegoen eta aurreko asteetan Ana Bautistaren laguntzaz entrenatu zuten. Emilia bera joan zen Bulgariatik ekitaldira, baina ez zekien bere antzinako begi-ninietako batzuek omenaldia egingo ziotenik. Urrezko Neskatoek beraiek ideia komentatu ondoren, ADO programako Kanpo Harremanetako Carlos Pérez izan zen berrelkartzearen arduraduna. Handik egun batzuetara, Manzanares el Realen (Madril) egin zuten berriro ariketa, eta Emiliarekin egon ziren azken aldia izan zen.

2006an, Las Niña de Oro dokumentalean parte hartu zuen Bonevak, telefono bidez Bulgariatik. Bertan, berriro ere Atlantako irabazle olinpikoekin hitz egin ahal izan zuen, eta dokumentalaren azken muntaian elkarrizketa horixe ere sartu zen. 2008ko urrian Madrilera itzuli zen Espainiako hautatzaile berri herrikideari, Ekfrolinossina Angelovari, lagundu zion aurkezpenean. 2015eko uztailean, Almudena Cid berriro elkartu zen Emiliarekin Bulgarian, eta gimnastak une horixe partekatu zuen bere webgunean.

«Ez dut inoiz gure azken ariketa ahaztuko, jendea, pabiloia beteta, txalotzeko jaiki zenean. Une ahaztezina izan zen! Halaxe izan zen, halaber, sei neskak podiumera igo zirenean, dominak bularrean zituztela, eguzkiak bailira distira eginez. Hau ez da oroitzapena, beti gogoan dudan errealitatea da. Une horixe izan zen entrenatzaile egin nuen ibilbidearen gailurra. Munduko eta Europako beste hiru Joko Olinpikoren arrakasta eta domina askoren gailurra izan zen».[7]

2016ko uztailaren 23an, 20. galan parte hartu zuen, Bulgariako etxean grabatutako mezu baten bidez. Atlanta 96ko Urrezko Dominaren urteurrenean. Badajozko Biltzar Jauregian izan zen eta bertan elkartu ziren Urrezko Neskatoak.[8][9]

2018ko irailean, Espainiako selekzioko gimnasta ohi batzuk Sofiako Gimnasia Erritmikoko Munduko Txapelketara joan ziren Emiliarekin elkartzeko, eta, gainera, omenaldia antolatu zuten haren omenez. Hona hemen Bonevaren omenaldian izan ziren gimnastak: Natalia Marín, Vanesa Muñiz, Lorea Elso, Bito Fuster, Montse Martín, Gemma Royo, Nuria Cabanillas, Estíbaliz Martínez, Maider Esparza, Ana Bautista, Carmen Acedo, Carolina Pascual, Rosabel Espinosa eta Mónica Fernández.[10] Haren heriotza zela eta, 2019ko irailaren 20an gertatua, 70 gimnasta nazional inguru elkartu ziren tapizean, Euskalgym ekitaldian, 2019ko azaroaren 16an. Ekitaldia Barakaldoko Bilbao Exhibition Centren izan zen, 8.500 parte-hartzaileren aurrean, eta, ondoren, omenaldi-afaria egin zen.[11]

2022ko maiatzaren 20tik 22ra Slavia Cup Nazioarteko I. Txapelketa egin zen Sofian. Emilia Bonevaren ohorez sortu zen Slavia Kluba, eta 1968tik 1982ra entrenatu zuen bertan.[12]

Madrilgo Salamanca barrutian, Moscardó gimnasioa izan zen gimnasia erritmikoko selekzio nazionala entrenatzeko tokia 1997 arte.

Emiliak entrenatu zituen gimnasia erritmikoko taldeek, haien lorpenek eta muntaketek gimnasta- eta teknikari-belaunaldiei eragin diete. Vienako Europako brontzezko domina, 1984an, Espainiako talderako lehena izan zen 1975etik, eta nazioarteko helburuak lortzeko aldi zabal bati ekin zion. 2016. urtean egindako elkarrizketa batean, talde horretako kapitainak, María Fernández Ostolazak, Europako domina horrek Espainiako gimnasia erritmikorako izan zuen garrantzia nabarmendu zuen:

«Garai hartan, guk ekialdeko herrialdeetakoei irabazi nahi genien[...] Domina irabazleak beti Errusia, Bulgaria eta Txekoslovakia zirenez, gurea oso mugarri handia izan zen eta Europako brontzea taldearentzat balentria izan zen. Zerbaiten hasiera izan zen». —María Fernández, 2016ko aitorpenetan, Corner-erritmikoa.

Las Niña de Oro dokumentalaren estreinaldiaren ondoren (2013), haren zuzendaria izan zen Carlos Beltránek film horren harrerari buruzko elkarrizketa batean zera esan zuen:

«Harrigarria da gertaera horren eta maite dituen jendearen arteko lotura. Emakume hauek eta Emilia Bonevak gure herrialdeko kirolaren historia ederrenetako bat idatzi zuten. Eliteko eta epikako kide guztiekin eta haurren arteko adiskidetasuneko kide guztiekin. Gure sistemak neska horiek ahaztea aztertu behar da, ez baitago inolako eskubiderik".

Atenasen Munduko Urrezko Lehen Neskak (1991), Carolina Pascualen zilar olinpikoa (1992), Carmen Acedoren munduko urrea (1993) eta Urrezko Nesken titulu olinpikoa (1996) ere izan ziren gertaera garrantzitsuak. Ana María Pelaz espainiar taldeko kapitain ohiak, erretiratu ondoren, 2009an egindako elkarrizketa batean adierazi zuenez,

«Atlanta '96an selekzioa ikusi nuenean, esan nion neure buruari: nik haiek bezalakoa izan nahi dut».[13]

Carolina Rodríguez gimnastak, behin erritmoarekiko grinaren jatorriaz galdetuta, hauxe adierazi zuen:

«1996an, Atlantan Espainiari 10 urterekin urrea irabazten ikusi ondoren, jakin nuen egunen batean han egon nahi zuela, olinpikoa izan nahi zuela».[14]

Alejandra Queredak, Espainiako taldeko kapitainak (Equipaso deitzen diote), 2014. urtean gimnastikan gertatu den harrigarriena galdetuta hauxe erantzun zuen:

«Atlantako Espainakoen urrea. Gure gimnasiaren historia markatu zuen. Hortik aurrera dena aldatu zen».[15]

1996ko 5 uztaien muntaketa hura beste gimnasta batzuek omendu dute, hala nola Euskalgym 2012n Espainiako junior taldearen erakustaldian (Paula Gómez, Sara González, Miriam Guerra, Claudia Heredia, Carmen Martínez, Victoria Plaza eta Pilar Villanuevak osatu zuten), 1996ko ekitaldian bezala, Leonard Bernsteinen Amerika abestia, eta beste West Side Storyren beste bi: «Dance at the Gym» eta«Overture».[16] 2016ko 20. galan Espainiako junior taldeak ere (Mónica Alonso, Victoria Cuadrillero, Clara Esquerdo, Ana Gayán, Alba Polo, Lía Rovira eta Sara Salarrullana) omenaldia egin zion ekitaldi horri. Atlanta 96ko Urrezko Dominaren 20. urteurrenean, musika bera erabiliz eta jatorrizko muntaia originalaren mugimendu batzuk emulatuz. 2018ko Euskalgym-ean, Saioa Agirre, Teresa Gorospe, Izaro Martín eta Salma Solaun gimnastak ere izan ziren ekitaldian, euskal gimnasta erritmiko olinpikoen omenaldian.[17]

Bonevaren biloba, Emilia Luboslavova Boneva, igeriketa sinkronizatuko Espainiako junior taldekoa izan zen.[19]

Gimnasia erritmikoko talde espainiarreko selekzio nazionaleko hautatzailea izan zen garaian, 63 domina lortu ziren nazioarteko lehiaketa ofizialetan (FIG, UEG edo COIk antolatuak), besteak beste 24 (4 urre, 9 plater eta 11 brontze) Munduko Txapelketetan edo 2 (urre eta zilar 1) Olinpiar Jokoetan. Hona hemen Emilia Bonevaren domina zerrenda osoa nazioarteko lehiaketa ofizialetan. Lortutako posizio guztiak kontsultatzeko, ikus gimnasta bakoitzaren artikuluak.

Taldeka

Emilia Boneva (zutik, ezkerretik lehena) Belgradeko Munduko Kopako Finaleko selekzioarekin (1983).

Emilia Boneva (zutik, bigarrena ezkerrean), Varnako Munduko Txapelketan Espainiako taldearekin (1987).

1984

• Vienako Europako Txapelketa: brontzezkoa lehiaketa orokorrean (Pilar Domenech, María Fernández, Virginia Manzanera, Eva Obalat, Nancy Usero eta Graciela Yanes, eta Rocío Ducay eta Ofelia Rodríguez ordezkoak).

1986

• Florentziako Europako Txapelketa: brontzezko lehiaketa orokorra (Marisa Centeno, Natalia Marín, Estela Martín, Ana Martínez, Eva Obalat eta Elena Velasco).

1987

• Atenasko Juniorren Europako Txapelketa: zilarra taldeka (Alejandra Bolaños, Eva Martín, Carmen Martínez, Arancha Marty, Mari Carmen Moreno, Raquel Prat, Nuria Rico eta Carmen Sánchez).
• Varnako Munduko Txapelketa: brontzezko domina lehiaketa orokorrean, brontzezko domina 3 eraztunetan eta 3 pilota (Marisa Centeno, Natalia Marín, Mari Carmen Moreno, Marta Pardós, Astrid Sánchez eta Elena Velasco, baita Ana Carlota de la Fuente eta Ana Martínez ordezkoak ere).

1988

• Helsinkiko Europako Txapelketa: brontzea 6 pilotatan (Beatriz Barral, Vanesa Buitrago, Ana Carlota de la Fuente, Natalia Marín, Eva Martín, Arancha Marty, Mari Carmen Moreno, Raquel Prat, Astrid Sánchez eta Carmen Sánchez).

1989

• Tenerifeko Europako Junior Txapelketa: brontzezko domina taldean (Carmen Acedo, Noelia Fernández, Ruth Goñi, Montse Martín, Eider Mendizábal eta Gemma Royo, baita Cristina Chapuli eta Diana Martín ordezkoak ere).
• Sarajevoko Munduko Txapelketa: brontzezkoa lehiaketa orokorrean, brontzezkoa 12 mazatan eta brontzezkoa 3 eraztunetan eta 3 zintatan (Beatriz Barral, Lorea Elso, Bito Fuster, Arancha Marty, Mari Carmen Moreno eta Vanesa Muñiz, baita Marta Aberturas eta Nuria Arias ordezkoak ere). 

1990

• Goteborgeko Europako Txapelketa: brontzea lehiaketa orokorrean, zilarra 12 mazatan eta brontzea 3 pilotatan eta 3 sokatan (Beatriz Barral, Lorea Elso, Bito Fuster, Montse Martín, Arancha Marty eta Vanesa Muñiz, baita Marta Aberturas eta Gemma Royo ordezkoak ere).
• Bruselako Munduko Kopako finala: brontzea lehiaketa orokorrean, brontzea 12 mazatan eta brontzea 3 pilotatan eta 3 sokatan.

1991

• Lisboako Europako Junior Txapelketa: urrea taldeka (María Álvarez, Sonia Bermejo, Verónica Bódalo, Susana Gómez, Pilar Rodrigo eta Eva Velasco, baita Estefanía Ariza eta Laura Bartolomé ordezkoak ere).
• Atenasko Munduko Txapelketa: urrea lehiaketa orokorrean, zilarra 6 zintatan eta zilarra 3 pilota eta 3 sokatan (Débora Alonso, Lorea Elso, Bito Fuster, Isabel Gómez, Montse Martín eta Gemma Royo, eta Marta Aberturas eta Cristina Chapuli).

1992

• Stuttgarteko Europako Txapelketa: urrea lehiaketa orokorrean, brontzea 6 zintan eta urrea 3 pilota eta 3 sokatan (Débora Alonso, Lorea Elso, Bito Fuster, Isabel Gómez, Montse Martín eta Gemma Royo, baita Alicia Martín eta Cristina Martínez ordezkoak ere).
• Bruselako Munduko Txapelketa: zilarra lehiaketa orokorrean eta brontzezko lehiaketa 6 zintatan (Débora Alonso, Lorea Elso, Montse Martín, Alicia Martín, Cristina Martínez, Bárbara Plaza eta Gemma Royo, baita Bito Fuster eta Isabel Gómez ordezkoak ere, lesioagatik).

1994

• Parisko Munduko Txapelketa: zilarra lehiaketa orokorrean, brontzea 6 sokatan eta brontzea 4 eraztune eta 4 mazatan (Marta Baldó, Lorena Barbadillo, Paula Cabo, Estela Giménez, Regina Guati eta Amaia Uriondo, baita Violeta Giménez eta María Pardo ordezkoak ere).

1995

• Pragako Europako Txapelketa: brontzea lehiaketa orokorrean, brontzea 5 eraztunetan eta zilarra 3 pilota eta 2 zintatan.
• Vienako Munduko Txapelketa: zilarra lehiaketa orokorrean, zilarra 5 eraztunetan eta urrea 3 pilota eta 2 zintatan (Marta Baldó, Nuria Cabanillas, Estela Giménez, Tania Lamarca, Estíbaliz Martínez, baita María Pardo eta Maider Esparza ordezkoak ere.

1996

• Budapesteko Munduko Txapelketa: zilarra lehiaketa orokorrean eta urrea 3 pilota eta 2 zintatan (Marta Baldó, Nuria Cabanillas, Estela Giménez, Lorena Guréndez, Tania Lamarca, Estíbaliz Martínez eta Maider Esparza ordezko gisa).
• 1996ko Atlantako Olinpiar Jokoak: lehiaketa orokorreko urrea (Marta Baldó, Nuria Cabanillas, Estela Giménez, Lorena Guréndez, Tania Lamarca eta Estíbaliz Martínez).[20]

• Barón de Güell Kopa Espainiako talde onenari CSD-k emana eta entregada en los 1987ko Kirolaren Sari nazionaletak jasoa (1988).
• Kirol Merituaren Errege Aginduaren Zilarrezko Domina, Kirol Kontseilu Gorenak emana (1994)[21]
• Kirol Merituaren Errege Ordenako Urrezko Plaka, Kirol Kontseilu Gorenak emana (1996)[22][23][24]
• Barón de Güell Kopa Espainiako talde onenari CSD-k emana eta entregada en los 1996ko Kirolaren Sari nazionaletak jasoa (1997).[25][26][27]

• Del Río, Paloma (2015). Enredando en la memoria. Libros.com. ISBN 978-84-16616-08-4. 
• Fernández del Valle, Aurora (1995). Gimnasia rítmica deportiva: aspectos y evolución. ESM. ISBN 978-84-85977-60-4. 
• Gallo, Cristina (2008). Lágrimas por una medalla. Temas de Hoy. ISBN 9788484607007. 
• Martín, Montse y Manel (2017). Pinceladas de rítmica (1ª edición). Libros.com. ISBN 978-84-17023-48-5. 

• Olinpiatik Los Angelesa egindako gimnasia erritmikoko selekzioari buruzko erreportajea (1984)
• Camarada Bonevari buruzko erreportajea TVEko La 2an (1990)
• Emilia Bonevari elkarrizketa Sobre el tapizerako (2016)