Elizabeth Siddal

1829ko uztailaren 25ean Elizabeth Eleanor Siddal Londresen jaio zen, Lizzie ere deitua, bere gurasoak Charles Crook Siddal eta Elizabeth Eleanor Evans deitzen ziren. 1831n familia osoa Londreseko hegoaldera mugitu zen, Southwarkera, eta han Siddal bikoteak bost seme-alaba gehiago izan zituzten: Lydia, Maria, Clara, James eta Henry. Aberatsak ez baziren ere, ez zuten izan arazo ekonomikorik, Elizabethen aita negozio propioa zuelako. Ez jasota geratu sei anai-arrebek eskolara joan ziren ala ez, baina Lizzie idazten eta irakurtzen zekien, seguruenik bere gurasoek irakatsi zizkioten.

Txikitatik Lizzie izan zuen olerkietarako grina handia, gurin zati bat gordetzeko erabilitako egunkari orri batean Alfred Tennysonen olerki bat topatu zuenean idazten hasi zen.

1849an, Elizabeth ,Cranbourne Alleyko kapela denda batean lan egiten zegoenean Walter H. Deverell margolariak deskubritu zuen, eta Lizzie kontratatu zuen berarentzat posatzeko; hortaz, Elizabeth agertu zen lehenengo aldian modelo moduan Walter H. Deverellen Thwelfth night margoan. Era horretan, Lizzie senidetasun prerrafaelitako margolariak ezagutu zituen, talde horretako kideek errefusatzen zuten XIX. mendeko artea,eta defendatzen zuten itzulera Rafael Sanzioaren garaia baino lehenagoko arte italiarrara eta flandestarrara.

Garai hartan Elizabeth 20 urte zituen, kobre koloreko ilea, gorputz dotorea eta tankera gotikoko estetikara hurbiltzen ziren begitarteak. Lizzie gai izan zen kapela dendan zuen lana modelo lanarekin bateratzeko, era horretan askatasun ekonomikoa lortu zuen, zerbait arraroa garai hartako emakumeentzat.

Elizabeth agertzen den koadro guztietatik famatuena Ophelia da, 1852an Sir John Everett Millais Elizabeth aukeratu zuen Ofelia irudekatzeko, Shakespearen Hamletiko pertsonaia.

Koadro horrek garrantzi handikoa izan zen Elizabethen bizitzan; pasartea ondo irudikatzeko, Lizzie negua batean ordu asko eman zituen bainuontzi batean murgilduta eta guztiz jantzita. Ura berotzeko belak kokatu zituzten bainuontziaren azpian, baina egun batean hauek amatatu ziren, Millais margoan sartu-sarturik zegoenez ez zen konturatu, eta Elizabeth ez zen kexatu. Egoera horrek Lizzie izan zitekeen anorexiarekin batera asko ahuldu zuten bere osasuna, eta tuberkulosi edo pneumonia latz bat eraginiz.Gaixotasunak eragindako minak eteteko laudano kontsumitzen hasi zen, baina laster garatu zuen menpekotasuna produktu kimiko horrekiko, zeinak bere itxura itsusten joan zen.

Ezagutu zituen margolari guztietatik, Dante Gabriel Rossetti berarekin gehiago obsesionatu zena izan zen. 1860ko maiatzaren 23an biak ezkondu ziren, eta momentu horretatik aurrera Rossettik askotan erretratatu zuen bere emaztea, Lizziek agertzen den lanik garrantzitsuena Beata Beatrix izan zen. Danteren laguntzagaz Elizabeth margotzen hasi zen, eta John Ruskin arte kritariak diru- laguntza bat eman zion margolaritza ikasteko. Prerrafaelisten moduan bere koadroetan erdi aroko gaiak jorratzen zituzten; horrez gain, adimen handia erakutsi zuen autoerretratuak margozten, bere aurpegiaz baliatu zen ideia konplexuak adierzteko. Gainera, bere heriotzaren ostean argitaratutako olerki batzuk idatzi zituen, olerki tristeak dira, maitasunaren porrotaz hitz egiten dute.

Elizabethen trebetasuna arteen munduan gerian geratu zen, eta horrek zenbait margolari prerrafaelisten bekaizkeria piztu zuen, nagusiki bere senarrena, zeinarekin erlazio tirabiratsua zuen. Ez hori bakarrik, 1861eko maiatzaren 2an Elizabethek hilda jaio zuen neskatxo bat izan zuen, eta horrek bere tristura areagotu zuren. Beraz, bere osasun ahula, Rossettiren desleialtasun jarraituak, bere alaba galtzea eta laudanora zuen adikzioa arrozoi nahikoak izan ziren Elizabetherentzat bere burua hiltzeko, laudanoren gaindosi baten bidez, 32 urterekin 1862ko otsailaren 11n.

Rossettik damuturik berak idatzitako olerkiak Elizabethekin hilobiratu zituen, baina bi urte beranduago, bere karrera porrot egiten hasi zenean Elizabethen gorputza lurpetik ateratzea agindu zuen olerkiak berrezkuratzeko.

Elizabethen istoria tragikoa betirako irudikatuta geratu da margolari prerrafaeliten margoetan eta bere lan propioetan, historiara pasatu dutenak.

Elizabeth Siddal - Two Lovers listening two music

Elizabeth Siddal - Holy Family

Elizabeth Siddal - Madonna and Child

Rossetti izan zen Elizabethen alde artistikoa sustatzearen arduraduna, berak irakatsi zion margotzen eta idazten. Horrez gain John Ruskin arte kritikariak diru-laguntza bat eskaini zion. Laster, Elizabethek senidetasun prerrafelitako margolariak bezain ona bihurtu zen, lehenengo emakumea izan zen bere margolanak prerrafaelistako taldekoekin batera aurkezten, Londreseko 1857ko erakusketan, eta koadro bat saldu zuen. Haiek bezala, erdi aroko gaiak jorratzen zituen, baina, era berean, berak egindako autoerretratuak deigarriak gertatu ziren garaiko kritikoentzat, bere irudi propioa irudikatzeko era gutiz desberdina zen margolari prerraeflistak irudikatzen zuten erara. Lizziren autoerretratuak ilunak eta opakoak ziren, eta oso ondo adierazten dute nola sentitzen zen momentu hartan eta nola ikusten zuen bere burua.

Horretaz aparte, olerkari moduan ere arrakasta izan zuen, bere olerkiak simpleak baina oso hunkigarriak ziren, eta kritika onak jaso zituzten. Olerki goibelak ziren, normalean maitasunaren porrotaz eta aldakortasunaz hitz egiten dute. Hona hemen Elizabethek idatzitako olerki batzuk:

The passing of love (maitasunaren igarotzea)

O God, forgive me that I ranged

My live into a dream of love!

Will tears of anguish never wash

The passion from my blood?

Love kept my heart in a song of joy,

My pulses quivered to the tune;

The coldest blasts of winter blew

Upon me like sweet airs in June.

Love floated on the mists of morn

And rested on the sunset’s rays;

He calmed the thunder of the storm

And lighted all my ways.

Love held me joyful through the day

And dreaming ever through the night;

No evil thing could come to me,

My spirit was so light.

O Heaven help my foolish heart

Which heeded not the passing time

That dragged my idol from its place

And shattered all its shrine.

Worn out (akituta)

Thy strong arms are around me, love

My head is on thy breast;

Low words of comfort come from thee

Yet my soul has no rest.

For I am but a startled thing

Nor can I ever be

Aught save a bird whose broken wing

Must fly away from thee.

I cannot give to thee the love

I gave so long ago,

The love that turned and struck me down

Amid the blinding snow.

I can but give a failing heart

And weary eyes of pain,

A faded mouth that cannot smile

And may not laugh again.

Yet keep thine arms around me, love,

Until I fall to sleep;

Then leave me, saying no goodbye

Lest I might wake, and weep.

A year and a day (urte bat eta egun bat)

Slow days have passed that make a year,

Slow hours that make a day,

Since I could take my first dear love

And kiss him the old way;

Yet the green leaves touch me on the cheek,

Dear Christ, this month of May.

I lie among the tall green grass

That bends above my head

And covers up my wasted face

And folds me in its bed

Tenderly and lovingly

Like grass above the dead.

Dim phantoms of an unknown ill

Float through my tired brain;

The unformed visions of my life

Pass by in ghostly train;

Some pause to touch me on the cheek,

Some scatter tears like rain.

A shadow falls along the grass

And lingers at my feet;

A new face lies between my hands —

Dear Christ, if I could weep

Tears to shut out the summer leaves

When this new face I greet.

Still it is but the memory

Of something I have seen

In the dreamy summer weather

When the green leaves came between:

The shadow of my dear love’s face —

So far and strange it seems.

The river ever running down

Between its grassy bed,

The voices of a thousand birds

That clang above my head,

Shall bring to me a sadder dream

When this sad dream is dead.

A silence falls upon my heart

And hushes all its pain.

I stretch my hands in the long grass

And fall to sleep again,

There to lie empty of all love

Like beaten corn of grain.

Olerki gehiago:

• Dead love
• At last
• True love
• Love and hate
• The lust of the eyes
• Early death
• Autumn
• Lost
• A silent wood

• 
  John Everett Millais, Ophelia, 1852
• 
  Dante Gabriele Rossetti, Beata Beatrix, 1870
• 
  Dante Gabriele Rossetti, Sancta Lilias
• 
  Dante Gabriele Rossetti, Elizabeth Siddall plaiting her hair
• 
  John William Waterhouse, Destiny
• 
  Walter Deverell, Twelfth Night
• 
  Dante Gabriel Rossetti, Regina Cordium