Elie Wiesel

Eli Wiesel (hungarieraz: Wiesel Lázár; Sighetu Marmației, Transilvania, Errumania, 1928ko irailaren 30a - New York, 2016ko uztailaren 2a) jatorriz errumaniarra eta frantsesez idazten duen Estatubatuar idazlea izan zen. Wieselen lanak haren bizitzako bi esperientziaren oihartzuna dira: batetik, hamasei urte zituela Auschwitz eta Buchenwald kontzentrazio-esparruetan bizi izandako esperientzia, eta, bestetik, Sigheten bizi izandako fede hasidista.

Elie Wiesel
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Eliezer Wiesel
Jaiotza	Sighetu Marmației (en) , 1928ko irailaren 30a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak  2016) Errumaniako Erresuma  (1928 -  1940)  Hungariako Erresuma  (1940 -  1944)
Lehen hizkuntza	Yiddisha
Heriotza	New York, 2016ko uztailaren 2a (87 urte)
Hobiratze lekua	Kensico Cemetery (en) Sharon Gardens Cemetery (en)
Familia
Aita	Shlomo Wiesel
Ama	Sarah Feig
Ezkontidea(k)	Marion Wiesel (en)
Seme-alabak	ikusi Elisha Wiesel (en)
Hezkuntza
Heziketa	Pariseko Letren Fakultatea
Hizkuntzak	ingelesa Yiddisha hebreera errumaniera frantsesa hungariera alemana
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, militante politikoa, Judaic scholar (en) , eleberrigilea, autobiografialaria, unibertsitateko irakaslea, itzultzailea, kazetaria, humanista, filosofoa eta antzerkigilea
Parte-hartzailea World Economic Forum Annual Meeting 2004 (en)
Lantokia(k)	Paris eta New York
Enplegatzailea(k)	Yedioth Ahronoth Bostongo Unibertsitatea New York Hiriko Unibertsitatea
Lan nabarmenak	ikusi Night (en)
Jasotako sariak	ikusi Bakearen Nobel Saria  (1986) Britainiar Inperioko Ordenaren zaldun komendadorea Norman Mailer Prize  (2011) National Humanities Medal  (2009) Four Freedoms Award – Freedom of Worship Freedom Award  (1987) Light of Truth Award  (2005) Ohorezko Legioko gurutze handia  (2001) Grand Officer of the Order of the Star of Romania honorary doctor of the Catholic University of Louvain Medicis saria  (1968) Askatasunaren Domina Presidentziala  (1992) Ameriketako Estatu Batuetako Kongresuko Urrezko Domina Prix du Livre Inter Ginebrako Unibertsitateko honoris causa doktoregoa Medal of Liberty honorary doctor of Tel Aviv University honorary doctor of the Bar-Ilan University honorary doctorate of Haifa University Knight Commander's Cross of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany honorary doctorate of the Weizmann Institute of Science honorary doctorate of the Bordeaux Montaigne University  (1993) honorary doctor of the University of Picardie Jules Verne Bordin Prize  (1972) honorary citizen of Jerusalem  (2015) honorary doctor of the Florida Atlantic University  (1997) honorary doctor of the University of Miami  (1988ko maiatzaren 6a) Great Immigrants Award  (2007) honorary degree from Spelman College  (1995)
Kidetza	Ameriketako Estatu Batuetako Arte eta Letren Akademia Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	judaismoa

1956an, jaioterritik irtetera behartu zuteneko pasadizoa idatzi zuen yiddish hizkuntzan: Et le monde se taisait (Eta mundua isilik gelditu zen). Handik bi urtera, La Nuit (1958, Gaua) argitaratu zen Frantzian, kontzentrazio-esparruei buruzkoa. Wieselek berak zioen ez erotzeko idazten zuela, edo erotasunaren hondoa jotzeko, bestela: Paroles d'étranger (1982, Atzerritarraren hitzak). L'Aube (1960, Egunsentia) eta Le Jour (1961, Eguna) lanetan, beste krisi-egoera batzuk jorratzen ditu. Egilearen tradizio bikoitza nabarmentzen dute lan horiek, yiddish ipuinarena, batetik, eta inspirazio hasidikoko eleberri espirituala, bestetik. 1966an, Sobietar Batasuneko juduen egoerari buruko inkesta baten ondoren, saiakera lan bat, Les Juifs du silence (Isiltasunaren juduak), eta antzerki-lan bat, Zalmen ou la Folie de Dieu (1968, Zalmen edo Jainkoaren erotasuna) idatzi zituen. 1968an, Médicis saria jaso zuen Le Mendiant de Jérusalem (Jerusalemgo eskalea) lanagatik. Judu hasidikoaren fedea azaltzen du Célébration hassidique (1972, Ospakizun hasidikoa), Célébration biblique (1975, Ospakizun biblikoa), Contre la mélancolie (1981, Malenkoniaren kontra), Célébration talmudique (1991, Ospakizun talmudikoa) lanetan. Le Testament d'un poète juif assassiné (1980, Poeta judu erail baten testamentua) obran, judu komunista gazte baten istorioa kontatzen du. Zapalkuntza eta esetsaldi antisemita oinarrizko gaiak dira Wieselen lanean, baina baita itxaropena, erbestealdia eta mundu galdu baten nostalgia ere. Le Cinquième Fils (1983, Bosgarren semea) eta L'Oublié (1989, Ahaztua) lanetan, Wieselen lanaren beste garrantzizko gai bat agertzen da: aita-seme harreman zaila. 1963an, Estatu Batuetako hiritartasuna hartu zuen, eta Bostongo Unibertsitateko Giza Zientzietako katedraburu izendatu zuten. 1986an, Bakearen Nobel Saria eman zioten, eta bi memoria-liburu argitaratu zituen: Tous les fleuves vont à la mer (1994, Ibai guztiak itsasora doaz) eta Et la mer n'est pas remplie (1996, Eta itsasoa ez dago beteta).