ETAren drogaren aurkako kanpaina

ETAk, Polizia Espainiarrei heroinaren sarreraren atzean egotea leporatzen zion, gazte errebeldeenak desmobilizatzeko eta polizia gehiago egotea justifikatzeko, herritarren segurtasun ezari aurre egiteko.

Ikuspuntu hau kontuan hartuta, euskal gazteri iraultzaileena "neutralizatu" edo polizien mandatari bihurtuko zela uste zuten, beraz, droga-trafikatzaileak hil behar ziren eta baita eraso behar ziren droga saltzen edo kontsumitzen ziren tokiak.

Drogaren aurkako ekintzekin ETAk helburu garrantzitsu bat lortu zuenː heroinaren fenomenoak eragindako familien artean babes sozial eta laguntasun handia[3]. Aldi berean, mezu argia bidali nahi zieten militanteei eta jarraitzaileei ENAMek heroinaren inguruan izan behar zuen jarrerari buruz: erabateko gaitzespena, batez ere talde armatuko kideen artean, heroinomano bat arrisku bat baitzen, komandoaren segurtasunean eragina zuelako, eta baita, menpekotasunagatik, burua galtzeko arriskua zuelako ere[4].

"Drogaren mafiaren" aurkako ENAMen kanpaina 1980an hasi zen, 'Herri Batasunak euskal herriari egindako salaketa' 1980ko apirilaren 17an Egin egunkarian argitaratu zenean[5]. “Heroinak heriotza dakar lau urtean”. “Gorbatadun gaizkileak” gazteak drogatzen ari zirela salatu zuen “beste kezketatik urruntzeko”. Behin heroina adikzio bilakatutakoan, yonkiak poliziekin kolaboratzeko biktima bikainak zirela zioen oharrean HBk. Hau da, gameluei, ustezko “salatari” izaera eman zitzaien. Antza, Guardia Zibilak trafikatzaileekin tratuak egiten zituen, bi aldeek etekin ekonomikoa lortzen zuten, eta, gainera, poliziek nahi zuten pertsonei buruzko informazio xehe-xehea jasotzen zuten gameluen eskutik. Dokumentuan azaltzen diren argudioak izango dira atentatuen etorkizuneko komunikatuak eraikitzeko oinarria. Apirilaren 27an, ETAk ofizialki ekin zion "drogaren mafiaren" aurkako gerrari, Donostiako El Huerto pubaren leherketarekin[6]. Atentatu hori astebete geroago errebindikatu zuten, HBk defendatutako ideia berberekin, baina hizkera kritikoago eta mehatxagarriagoan[7].

90. hamarkadan kinki klan baten aurka egin zuen beraien kotxeetan auto-bonbak ipiniz[8] eta horietako batzuk erail zituzten. 1994an Jose Antonio Diaz Losada erail zuten. Komunikatu guztietan drogarekin lotu zuten eraildakoa: biktima Estatuko segurtasun indarrentzat lan egiten zuen isil-mandatari eta droga-trafikatzaile bat zen.

2000. urtean Txitxarro diskotekaren aurka atentatu gogor bat egin zuten bertan droga trafikatzen zela argudiatuta. 2001ean Lakuntzan 30 kilo estandarazi zituzten. 2005an Doneztebeko Bordatxo diskotekaren aurka jo zuten, (egindako apurketengatik bota behar izan zuten). Hauek izan ziren ETAk egindako azkenengo ekintzak, eta kasu hauetan ez zuten pertsona bat helburu baizik eta ETAk beraien ustetan droga trafikatzen zuten lekuen aurka egin zuen.

Testuingurua ezberdina izan arren Ipar Irlandan antzeko egoerak bizi izan zituzten IRAk narkotrafikatzaileen aurka egin zituen ekintzekin[9][10].

Euskal Herrian baita Euskal Herritik kanpo ere oso zabalduta egon zen polizia espainiar gehiena, "goiko" aginduak (CESID esaterako) betearaziz droga-trafikatzaileak zirelaren ustea. Nahiz eta "goiko" aginduei buruzko frogarik ez diren agertu[11] [12] polizia espainiar asko aritu ziren droga trafikatzen [13]. Besteak beste Pepe Rei kazetariak horri buruz idatzi zuen eta "Informe Navajas" txostenean ere honi buruzko hainbat datu agertu ziren[14].

Negu Gorriaken abesti batzuetan[15], Euskadin girotutako filma batzuetan (El pico...), pankartetan... ideia hori nahikoa zabalduta zegoen. Gainera, kontzientzia borrokalarien aurka drogekin eraso egitearen teoria bete-betean egokitzen zen Euskal Herriko inguruabarretara. Ondorioz euskal herritar askoren ustetan Espainiako polizia eta droga elkarrekin bat zihoazten kontzeptuak ziren.

Bestalde, beste ikuspuntu baten arabera, Hego Euskal Herrian droga trafikoa handiagoa zen poliziek ETAren beldur zirelako eta beren burua gehiago babestu behar zutelako eta honen ondorioz ezin izan ziotelako drogaren arazoari ez astirik eskaini ezta ganoraz aurre egin.

Arrazoiak arrazoi eta egoera sinplifikatuz eta orokortuz, ziurtatu daiteke Guardia Zibilak heroina trafikoa Euskal Herrian mugitzen utzi zuela. El Viejo Topo aldizkarian 1981ean idatzitako “Heroinaren kontrairaultza” artikuluan jasotzen denez, 1980an Espainiako estatuan 11.526 kilo heroina harrapatu zituen poliziak. Horietatik %0,2, 26 gramo, Hego Euskal Herrian. Espainia kontutan hartuta inon baino ikusgarriagoa eta hedatuagoa zegoen heroina Hego Euskal Herrian, baina poliziak ez zuen esku hartzen.

Garai zehatz batzuetan Hego Euskal Herrian droga ilegal batzuk lortzea ia ezinezkoa bihurtu zen ETAren ekintzen ondorioz baina aste edo hilabete zehatz horiek kontutan hartu gabe, droga-trafikatzaileek ez zuten oztopo handirik izan bere salmentekin jarraitzeko.

Bestalde, ETAren jazarpena bizi izan zuten trafikante eta gainerako biktimek heroinarekin zuten (ustezko) harremanak arazo bihurtu ziren alderdi politikoentzat. Besteak beste arlo honetan ETAk zuen laguntasunaren ondorioz, ez zen agintarien erantzunik ezta ekimenik egon.

Drogaren aurkako ekintzak ondo ikusita zeudenez, euskal gizarteak droga-trafikatzaileak edo ustezko droga trafikatzaileak bazter utzi zituen. Atentatuen erdia edo, ekintzaren egileen zigor judizialik gabe geratu da. Drogen ingurukoak omen zirenei buruzko memoria politikari dagokionez, arreta gutxi jaso dute ETAren beste biktimak kontutan hartuta.