Douglas Hyde
Douglas Hyde (irlanderaz Dubhghlas de hÍde; halere bere ezizena An Craoibhín Aoibhinn' izan zen) (Castlerea, Roscommoneko konderria, 1860ko urtarrilaren 17a – Dublin, 1949ko uztailaren 12a) irlandar hikuntzalari eta politikaria izan zen. 1938ko ekainaren 25etik 1945ko ekainaren 24era Irlandako Presidentea ere izan zelarik.
Douglas Hyde | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
(1912) | |||||||||||||||
1938ko ekainaren 25a - 1945eko ekainaren 24a - Sean Thomas O´Kelly →
1938ko apirilaren 27a - 1938ko maiatzaren 4a Barrutia: Nominated members of Seanad Éireann (en) Hautetsia: 2nd Seanad (en)
1925eko otsailaren 4a - 1925eko abenduaren 6a Hautetsia: by-election (en)
1894 - 1895
1893 - 1915 - Eoin MacNeill →
| |||||||||||||||
Bizitza | |||||||||||||||
Jaiotzako izen-deiturak | Douglas Ross Hyde | ||||||||||||||
Jaiotza | Castlerea, 1860ko urtarrilaren 17a | ||||||||||||||
Herrialdea | Irlandako Errepublika Irlandako Estatu Askea Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua | ||||||||||||||
Heriotza | Dublin, 1949ko uztailaren 12a (89 urte) | ||||||||||||||
Heriotza modua | : pneumonia | ||||||||||||||
Familia | |||||||||||||||
Aita | Arthur Hyde | ||||||||||||||
Ama | Elizabeth Oldfield | ||||||||||||||
Ezkontidea(k) | Lucy Cometina Kurtz (en) (1893 - 1937) | ||||||||||||||
Seme-alabak | ikusi
| ||||||||||||||
Hezkuntza | |||||||||||||||
Heziketa | Trinity College Royal University of Ireland (en) | ||||||||||||||
Hezkuntza-maila | Artean graduatua Legum Doctor (en) | ||||||||||||||
Hizkuntzak | ingelesa Irlandako gaelera | ||||||||||||||
Jarduerak | |||||||||||||||
Jarduerak | politikaria, poeta, itzultzailea, idazlea, unibertsitateko irakaslea, hizkuntzalaria eta historialaria | ||||||||||||||
Jasotako sariak | ikusi
| ||||||||||||||
Kidetza | Irish Texts Society (en) National Literary Society (en) | ||||||||||||||
Sinesmenak eta ideologia | |||||||||||||||
Alderdi politikoa | Sinn Féin | ||||||||||||||
1938an Irlandako presidente gisa burutu zuen sarrera hitzaldiaren grabaketa ordurarte galtzorian zegoen Roscommon konderriko irlanderaren ahoskeraren azken testigantza izan zen, gaur egun irlanderaren dialekto hori desagertua baitago.
Arthur Hyde, Jr. erreberendoa eta Elizabeth Oldfielden hirugarren seme izan zen. Irlanderaren ikerketa eta indarberritzearen aldeko etengabeko borroka mantendu zuen, Elkarte Gaelikoaren sortzaileetako bat izan zen, izakera apolitikodun elkartea, nahiz eta irlandar izpiritu nazionalaren berpizkundearen eragin zuzena izan.
Lan literarioa
1889an irlandar literatura herrikoiaren bilduma bat argitaratu zuen, "Beside the fire" ("Sutondoan"). Gero 1893an "Love Songs of Connacht" ("Connachteko Maitasun Abestiak") idazlana argitaratu zuen, irlanderazko olerkien bilduma, bere ingelerarako itzulpenekin batera eta 1906an "Religious Songs of Connacht ("Connachteko Abesti Erlijiosoak") kaleratu zuen. Bestalde 1899an "A Literary History of Ireland" ("Irlandako Literaturaren Historia") eta irlanderaz idatziriko ekitaldi bakarreko antzezlan bat ere argitaratu zituen.
Conradh na Gaeilge
Nahiz eta hasiera batean Conradh na Gaeilge (Elkarte Gaelikoa) eraginik gabeko intelektual bitxi eta exzentrikoen kultur mugimendu bat iruditu, berehala irlandar herriaren adostasun eta begikotasunak irabazi zituen. Hydek The Necessity for De-Anglicising Ireland (Irlandaren Desanglikazioaren Beharra) izenburupeko agiria idatzi zuen, honetan irlandar herriaren heziketaren bidez bere ohitura linguistiko eta literarioaren berreskurapena proposatu zuen.
Senataria eta Presidentea
Nahiz eta Hyde Sinn Féin alderdiko kide ez izan, mugimendu independentista eman zen unean zehar Oireachtas legebiltzarreko Seanad Éireann goi ganberako hautagai izatea onartu zuen, betiere bere lagun zen Aginte Kontseiluko W. T. Cosgraven iradokizunez, Irlandar Estatu berriaren sorreraren ondoren. Halere bere legebiltzarreko egonaldia nahiko laburra izan zen 1925ko azaroan hauteskundeetara aurkeztean Catholic Truth Society of Ireland CTS elkarteak Irish Independent egunkariko zutabe batean protestantea izan eta dibortzioa defendatzeaz salatu baitzuen, ondorio bezala bere eserlekua galdu zuen.
Irakasketara itzuli zen, Dublingo University College Dublinen irakasle jarri zen, han bere ikasleetako bat etorkizunean Fiskal Nagusia eta Irlandako Presidente izango zen Cearbhall Ó Dálaigh izan zelarik.
Fine Gael alderdiaren iradokizunez, orduan oposaketan zegoena, orduan Taoiseach (Lehen Ministroa) Éamon de Valeraren Fianna Fáilekin izandako alderdi politikoen arteko negoziaketen bidez 1938an bi alderdiok lehen presidente gisa hautatu zuten, 1945an kargu hau laga zuen osasun arazoak zirela eta, Irlandako Teniente Jaunaren aintzineko etxean bizitzeko, gaur egun Ratta Etxea ezagutzen dena, han Douglas Hyde 1949an zendu zen.
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Douglas Hyde |