Donbass
Donbass[1] (ukraineraz: Донецький басейн, laburtua Донбас, translit. Donetskyi basein edo Donbas; errusieraz: Донецкий бассейн, laburtua Донбасс, translit. Donetskiy bassein or Donbass) Azov itsasoaren eta Donets ibaiaren arteko eskualde historiko, ekonomiko eta kulturala da, 25.000 km² inguruko azalera duena. Oso ikatz hobiteri zabal eta joria da. Zatirik handiena, eta soziopolitikoki garrantzitsuena, Ukrainako ekialdean dago: Donetskeko oblastaren ipar eta erdialdean eta Luhanskeko oblastaren hegoaldean. Errusiar Donbassak, berriz, Rostoveko Oblastaren zati bat hartzen du. Muga hauetatik at, ikatz arroa Dnieper ibar aldera ere hedatzen da (Mendebaldeko Donbass, Dnipropetrovskeko oblastaren ekialdean)
| Donbass | |
|---|---|
 | |
| Datu orokorrak | |
| Mota | industrial region (en)  , Ukrainian historical regions (en) , disputatutako lurralde, eskualde geografiko eta eskualde historiko |
| Eponimoa | Donets Donets coal basin (en) |
| Geografia | |
 | |
| Koordenatuak | 48°00′N 37°48′E |
| Kokapena | Donets Ridge (en) |
| Estatu burujabe |  Ukraina |
Geografia
.jpg.webp)
Donbass aski eskualde zelaia da. Zatirik menditsuena erdialdea da, Donetsaldeko mendiek zeharkatua. Muino-sail honek 200-300 metroko altitudea du (gorena Mogila-Mechetnaya da, 367 m.). Hegoaldean Priazoveko lautada dago, Azov itsasoaren ertzean. Ipar-ekialdean Donets ibaiak inguratzen du eskualdea. Ikatz-meatzaritzak paisaia itxuraldatu du: ehunka hondakin-mendi daude, handienek 100 metroko altuera dutelarik.
Ibai nagusia Severski Donets da, Don ibaiaren adarra. Hegoaldeko ibaiak (Kalmius, Mius...) Azoven itsasoratzen dira.
Donbassaren berezko landaredia, estepa alegia, gune babestuetan baino ez da kontserbatzen. Basoei dagokienez, oihangintzak eta Bigarren Mundu Gerrak azkarki kaltetu zituzten eta gaur egun azaleraren %5,9 hartzen dute[2].
Klima
Donbass eskualdeak klima kontinentala du. Alde handia dago neguko eta udako tenperaturen artean. Urtarrileko batez besteko tenperatura -4 °C eta -7 °C artean izaten da. Uztaila da hilabeterik beroena, 21,8 °C - 22,3 °C batez besteko tenperaturarekin. Udan tenperatura maximoa 40 °C - 42 °C-ra iritsi daiteke. Nahiko prezipitazio txikia izaten da, 350 - 550 mm/urteko. Udaberria, uda bukaera eta udazkena oso idorrak dira.
Historia
- XIII. mendetik XVIII. mende bukaera arte hegoaldeko Donbass tartariarrek menderatu zuten: Urrezko Hordak hasieran eta Krimeako khanerriak gero. Erdialde eta iparraldea kosakoen esku egon ziren. XVIII. mende bukaeratik aurrera Errusia jabetu zen eskualdeaz. Zaporijiako sicha, Dnieper aldeko kosakoen gotorlekua, 1775ean erori zen. Azkenik, 1783an Errusiar Inperioak Krimeako khanerria anexionatu zuen [3].
- 1676an Donbasseko lehenbiziko hiria sortu zuten, Solanoye (gaur egun Sloviansk), hurbileko laku gazi bateko gatza atera ahal izateko[4].
- 1721ean lehenbiziko ikatz hobia aurkitu zuten. XIX. mende hasieran harrikatza ateratzen hasi baziren ere, garraiorik ez zela eta, oso ustiatze txikia izan zen[3].
- Donbasseko industrializazioa 1860tik aurrera azkartu zen. Horretan John Hughes enpresagizon galestarrak, Kalmius ibaiaren bazterrean, 1872an eraikitako burdin galdategia funtsezkoa izan zen. Galdategiaren ondoko hiria, Hughesovka (gaur egun Donetsk), luze gabe Donbasseko hiri handiena bilakatu zen (164 bizilagun 1870ean, 57.833 bizilagun 1917an)
- Errusiar Inperioaren industrializazioak ekarri zuen ikatz beharra asetzeko, Donbasseko produkzioa izugarri handitu zen: 250.000 Tm 1870ean, 11.000.000 Tm 1900ean eta 25.000.000 Tm 1913an. Aldi berean, bertako ikatza eta Kryvyi Riheko burdinari esker, Donbassen berealdiko industria astuna garatu zen. Populazioa ere asko hazi zen: 1858an 700.767 biztanle ziren eta 1897an 1.453.109. 1897ko erroldak erakusten duen bezala, inmigrazioak Donbass eskualde multietniko bihurtu zuen : ukrainarrak %52,4, errusiarrak %28,7, greziarrak %6,4, alemaniarrak %4,3, juduak %2,9, tartariarrak %2,1, bielorrusiarrak %0,8 eta poloniarrak %0,4 eta besteak %2 (Doneko kosakoak bestalde).
- 1917ko Errusiar Iraultzaren ondorengo Gerra Zibilean, Donbass gudu-zelai garrantzitsuenetako bat izan zen. Bertan Boltxebikeak, Armada Zuria, Armada Berdea eta Nestor Makhno buru zuen Armada Beltza bortizki borrokatu ziren. 1921ean, boltxebikeak nagusitu zirelarik, Ukrainako Errepublika Sozialista Sobietarraren barnean gelditu zen[3].
- 1928tik aurrera industrializazioa bizkortu zen. Ikatz produkzioa ere asko handitu zen (5 milioi tona 1921ean, 85 milioi tona 1941ean). Nekazaritzaren kolektibizazio programak, baino, ondorio latzak izan zituen: milaka nekazari (kulak) deportaturik eta ehunka mila lagun goseak hilik (1932-33ko Holodomor[5]). Stalinen errepresio politikoa ere jasan behar izan zuten.
- Bigarren Mundu Gerran, Nazien okupazioaren ondoren, industria suntsiturik gelditu zen. Berreraikitzea berehala hasi zen eta 50. hamarkadan gerra aurreko produkzioa gainditu zuen.
Ekonomia
Donbasseko txernozem lurzoruak oso emankorrak dira. Nekazal produkzio nagusiak erremolatxa, ekilorea, patata, garagarra eta garia dira. Mineraletan arrunt aberatsa da: burdin harria, merkurioa, gatza eta, batez ere, harrikatza. Ikatz meategi handienak Shakhtyn (Rostoveko Oblasta), Krasnyi Luchen (Luhanskeko oblasta), Shakhtarsken eta Horlivkan (Donetskeko oblasta) daude. Industriagune nagusiak Donetskeko oblasteko Donetsk, Mariupol, Kramatorsk, Makiivka eta Yenakiieve, eta Luhanskeko oblasteko Alchevsk dira[6].
