Diatomea

Dinoflagelatuak eta silikoflagelatuak ez bezala, diatomeoek ez dituzte flageloak garatzen, nahiz eta batzuk ernalkuntza sexualeko aldi motz batean garatzen duten. Hau dela eta diatomeo planktoniko guztiak pasiboki sakabanatzen dira itsasoko uretan eta horretarako flotagarritasuna errazten dituzten bereizgarriak garatu behar dituzte. Adibide gisa frustularen forma ezberdinak edo azalera eta bolumenaren arteko erlazioa. Flotagarritasuna handitzeko koloniak eratzen dituzte eta zelularen grabitate espezifikoa igotzen duten gantz metaketak sortzen dituzte.

Kolonietan bizi direnean euren artean gai muzilaginotsu batez elkartzen dira. Bakartiak direnean gai muzilaginotsu hau substratuari heltzeko erabiltzen dute.

Diatomeoen eskeletoa (frustula) kontutan hartuz, simetriaren araberako bi talde daude:

1. Zentralak: zentzu estrukturala puntu bakarretik pasatzen da, simetria erradialarekin. Forma zentraletan, morfologia poligonala edo zirkularra izaten da.
2. Simetri bilaterala: diatomeo pennalak. Simetria zentruak lerro bat osatzen du. Forma pennaletan morfologia luzatuak, arkeatuak, linealak edo kuneiformeak izaten dira.

Frustulan, gainjartzen diren bi kuxku daude, hipokuskua eta epikuskua. Biak batzen diren lekua gerrikoa da. Gerrikoa bi zatitan bana daiteke: epigerrikoa edo epizigulua eta hipogerrikoa edo hipozigulua.

• Hipokuxkua + hipozigulua = hipoteka
• Epikuxua + epizigulua = epiteka
• Epiteka + hipoteka = frustula

Diatomeo zentral gehienak oso arinak dira, poro edo aureola asko dituztelako. Poro hauen artean ornamentaziorik gabeko guneak egon daitezke, hialinoak. Gune hialino hauek marginalki koka daitezke eraztun marginal hialino gunea eratuz, edo poro eta aureolaren artean. Beste apaingarriak izan dezakete: aranteak eta zetak (iletxoak) adibidez.

Forma penaletan, zentralek dituzten ezaugarriez gain, saihetsak eta errateak ager daitezke. Erratzak ildo longitudinalak dira eta taxonomian oso garrantzitsuak. Askotan pseudoerrateak izan ahal dituzte, hauek gune marjinalean jartzen diren ildoak dira.

175 genero fosil ezberdin ezberdintzen dira. Genero guzti horietatik %70 itsastarrak dira, %17a ur gezatakoak eta %13 bietan bizi daitezke eta leku batetik bestera mugitu. Gaur eguneko itsasoetan diatomeoak lehen ekoizle garrantzitsuenak dira eta diatomeoan ugaritasunak itsasoko gune emankorrenak adierazten digu. Ugaritasun handiko uretan fosilizatzen direnean litifikatu eta diatomitak sortzen dira. Diatomita hauek porositate handia dute eta filtro naturalak egiteko erabiltzen dira.

Izaki fotosintetikoak direnez, gune fotikoan bizi dira, hau da, 100 metroko sakonera baino gutxiagoan eta izan ahal dira plantonikoak edo bentonikoak. Mikrofosil karetsuak ez bezala latitude altuetan aurki daitezke. Tenperatura ez da mugatzailea.

Diatomeoek ernalkuntza asexuala daukate. Asexualki bi zatitan banatzen dira eta mitosi edo fisio hau 8 aldiz eman dezakete egun berean. Ernalkuntza asexual honetan, ama bi zatitan banatzen da eta kuskuaren zati bakoitza izango da semearen epikuskua. Epikuskuarekin garatzen dena hipokuskua da eta hipokusku hau amak zuenaren tamaina berekoa izango da. Hipokuskuarekin geratzen dena, hipokuskua epikuskuan bihurtuko da, ondorioz hipokusku berri txikiago bat sortuko du.

Prozesu honetan, belaunaldiz belaunaldi tamaina txikiagotuz dihoaz. Momentu batean frustulan ez da zitoplasma sartuko, orduan ernalkuntza sexualarekin hasiko dira.

Inguruko baldintzak onuragarriak ez direnean (janari faltagatik, argi faltagatik), diatomeo planktonikoek zelula begetatiboak sortzen dituzte, Estratoblasto izenekoak. Hauek dentsitate handia dute eta horregatik itsaso hondoan metatuko dira hurrengo upwellinga eman arte.

Korrontearekin azaleraino doaz eta estratoblastoetatik irteten dira (baldintza hobeak direnez germinatzen dute) diatomeoak sortuz.

Faktore paleomugatzaileak aztertzen dira non bizi diren jakiteko. Lehen aipatutako faktore mugatzialeak erabiltzen dira paleoingurua ezagutzeko, baina prozesu tafonomikoak ere beharrezkoak dira, lurperatze tasa azkarra ez badugu, diatomeoak asko murrizten direlako.

Diatomeoen artean itsastarrak dira gehien erabiltzen direnak ikerketak egiteko.

• Upwelling prozesuak antzemateko diatomeoen ugaritasuna aztertzen da. Modu honetan korronte ozeanikoen eragina jakin ahal da.
• Planktoniko eta bentonikoen arteko erlazioarekin sakoneraren inguruko informazioa atera daiteke.
• Tenperatura ezagutu daiteke dauden espezieak kontuan hartuta.
• Izotz asen mugimendua.
• ¹⁶O/¹⁸O erlaziotik izotz masetan Tenperatura aldaketak denborarekin kalkula daiteke.
• Ur gezetan egindako ikerketetan uraren konposizioa jakin dezakegu.