Devanagari

Devanagari hizkuntza vedikoak eta sanskritoak eta gaur egun indiar hizkuntza moderno batzuek (hindiak, maratherak eta beste batzuek) erabilitako idazkera da[1], abugida motakoa. Devanagari hitza sanskritozko देवनागरी devanāgarī —/d̪eːʋˈnaːɡri/ ahoskatua— hitzetik dator eta «jainkotiar hirikoa» esan nahi du.[2]

XIX. mendeko Rig-vedaren eskuizkribua, devanagariz idatzita.

Alderdi formalak

Alfabeto horrek ez du letra xehe eta larrien arteko bereizketarik. Ezkerretik eskuinera idazten da, alfabeto latinoa bezala[3].

Forma biribilduak dituzte letra gehienek, luzapen lerrozuzenekin konbinatuta. Letra guztiek goialdean shirorekhā deritzon marra horizontal bat dute, letra batuketan luzatua: itxura berezia ematen dio devaganariz idatzitako hitzei, marra zuzen horizontal luze batetik zintzilik daudela ematen baitu.

Devanagariz idatzitako hitz batean, shirorekhā lerro zuzena nabarmen, bertatik letrak zintzilik baleude bezala.

Abugida alfabeto bat da, hau da, kontsonante eta bokalak bereizten ditu, baina konbinazio bereziak osatzen dituzte silabak osatzerakoan.

Hizkuntzak

Devanagari idazketa erabili izan da pali, prakrito eta sanskrito hizkuntza klasikoekin, eta egun, Nepalgo eta Indiako hizkuntza hauekin: marathia, hindia, boroa, nepalera, xerpa, apabhramsha, awadhia, bhojpuria, braj bhasha, chhattisgarhia, haryanvia, magahia, nagpuria, rajasthanera, bhili, dogriA, kashmirrera, konkania, sindhia, newarra, mundaria eta santalia.

Ikurrak

-
Letra	Ikurra [p]-z	Unicode	IPA
अ	प (ez).	a	ə
आ	पा	aa	ɑ
इ	पि	i	ɪ
ई	पी	ii	i
उ	पु	u	ʊ
ऊ	पू	uu	u
ऋ	पृ	bokalezko r	rɪ ([r ̩]) sanskritoz
ॠ	पॄ	bokalezko rr	rɪ ([rː̩]) sanskritoz
ऌ	पॢ	bokalezko l	([l ̩]) sanskritoz
ॡ	पॣ	bokalezko ll	(lː̩]) sanskritoz
ऍ	पॅ	e txandra
ऎ	पॆ	e labur	e
ए	पे	e	e(ː)
ऐ	पै	ai	ɛ ([ai]) sanskritoz
ऑ	पॉ	txandra o
ऒ	पॊ	o labur	o
ओ	पो	o	o(ː)
औ	पौ	au	ɔ ([au]) sanskritoz

Beste ikurrak
Ikurrak [p]-z	Unicode	Erabilera
प्	virama	halant, bokala kentzen du
पँ	chandrabindu	bokala sudurkaritzen du
पं	anuswara	bokala sudurkaritzen du
पः	visarga	soinugabeko arnasketa
प़	nukta	persierazko soinuak irudikatzeko (ad., f + nukta = f).
पऽ	avagraha	bokala luzatzen du

Kontsonanteak
Letra	Unicode	Transliterazioa	IPA
क	ka	k	k
ख	kja	kh	k^h
ग	ga	g	g
घ	gja	gh	g^ɦ
ङ	nga	ṅ	ŋ
च	cha	c	tʃ
छ	chja	ch	tʃ^h
ज	sha	j	dʒ
झ	shja	jh	dʒ^ɦ
ञ	nia	ñ	ɲ
ट	ta	ṭ	ʈ
ठ	tja	ṭh	ʈ^h
ड	da	ḍ	ɖ / ɽ
ढ	dja	ḍh	ɖ^ɦ / ɽ^ɦ
ण	nna	ṇ	ɳ
त	ta	t	t̪
थ	tja	th	t̪^h
द	da	d	d̪
ध	dja	dh	d̪^ɦ
न	na	n	n̪
प	pa	p	p
फ	pha	ph	p^h
ब	ba	b	b
भ	bha	bh	b^ɦ
म	ma	m	m
य	ya	y	j
र	ra	r	ɾ
ल	la	l	l
ळ	lla	ḷ	ɭ
व	va	v	v
श	sha	ś	ɕ
ष	ssa	ṣ	ʂ
स	sa	s	s
ह	ha	h	h

-
०	१	२	३	४	५	६	७	८	९
0	1	2	3	4	5	6	7	8	9

Unicode

	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	A	B	C	D	E	F
U+090x		ँ	ं	ः	ऄ	अ	आ	इ	ई	उ	ऊ	ऋ	ऌ	ऍ	ऎ	ए
U+091x	ऐ	ऑ	ऒ	ओ	औ	क	ख	ग	घ	ङ	च	छ	ज	झ	ञ	ट
U+092x	ठ	ड	ढ	ण	त	थ	द	ध	न	ऩ	प	फ	ब	भ	म	य
U+093x	र	ऱ	ल	ळ	ऴ	व	श	ष	स	ह			़	ऽ	ा	ि
U+094x	ी	ु	ू	ृ	ॄ	ॅ	ॆ	े	ै	ॉ	ॊ	ो	ौ	्
U+095x	ॐ	॑	॒	॓	॔				क़	ख़	ग़	ज़	ड़	ढ़	फ़	य़
U+096x	ॠ	ॡ	ॢ	ॣ	।	॥	०	१	२	३	४	५	६	७	८	९
U+097x	॰											ॻ	ॼ	ॽ	ॾ	ॿ

Erreferentziak

Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. Devaganari. .
Fischer, Steven Roger. (2004). A history of writing. Reaktion Books ISBN 978-1-86189-167-9..
«The Devanagari Script» omniglot.com (Noiz kontsultatua: 2022-05-10).

Kanpo estekak

Datuak: Q38592
Multimedia: Devanagari / Q38592

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. Devaganari. .

[fischer2004-2] Fischer, Steven Roger. (2004). A history of writing. Reaktion Books ISBN 978-1-86189-167-9..

[3] «The Devanagari Script» omniglot.com (Noiz kontsultatua: 2022-05-10).