Erroi

Erroia hegazti orojalea eta oportunista da. Haren dieta tokiaren, momentuaren eta aukeraren araberakoa da, sarraskiak, karraskari txikiak, txori txikiak, zomorroak, muskerrak eta moluskuak jaten ditu. Horrekin batera, landare haziak eta fruituak ere kopuru handian jaten ditu. Orokorrean, udazkenean eta neguan, hilik dauden animalien sarraskiak eta landare fruitu zein haziak jaten dituzte; udaberrian eta udan, berriz, intsektuak, txitak, arrautzak eta ugaztun zein narrasti txikiak ehizatzeko gai dira.

Erroiak, korbido guztiak bezala, oso adimentsuak dira, hegaztien artean adimentsuenetakoak, primate handien, elefanteen, orken eta izurdeen parean. Hegazti guztien artean burmuin handienetakoa du. Arazoak konpontzeko gaitasuna ere erakusten du, imitazio eta intuizio maila nabariaz.

Ikerketa ugari egin dira urteetan zehar herrialde askotan haiekin: hainbat proba egin zaizkie haien adimena neurtzeko eta beti frogatu da haien adimen ikaragarri handia, ikasteko gaitasuna argi erakutsita. Ikasteko ahalmena askotan frogatua izan da lehendik konpondu ezin zuten arazoak, behin konponbidea erakutsita, azkenean bakarrik konpontzea lortzen zutenean; halaber, zailtasuna areagotu ahala, konpontzeko haien gaitasuna areagotzen zenean ere.

Oroimen handiko animaliak ere badira, aurpegiak eta soinuak ezagutzeko gai dira, urte luzeak pasa ostean berebat. Oroimen ahalmen handia dela eta, ezagunak dituzten soinu beldurgarriekin izutzen dituzte nekazaritzako guneetan haziak eta fruituak jan ez ditzaten, baita txorimaloak jarri (gogoratzen duten forma beldurgarri bat) ere. Dena den, hain dira adimentsuak, ezen azkar konturatzen diren soinuak eta txorimaloak faltsuak direla, gizakiak jarriak. Beraz, nekazariak soinuak eta txorimaloen formak aldatzen joan behar dira, erroiak izutzeko bide berriak aurkitzeko. Oroimenari, intuizioari, imitazioari eta arazo konplexu batzuk konpontzeko gaitasunari, zenbait jokorekin gozatzeko erakustaldi argia gehitu behar zaie, gozatu baino bestelako helbururik ez duen jokoetan ibiltzen ikusi baitira.

Erramintak erabiltzeko gai dira, baita helburu bat lortzeko asmoz bestelako animaliak engainatzeko gaitasuna agertzeko ere. Soinu asko imitatzeko kapaz dira, gizakiaren ahotsa barne.

Gazteak parekatze erritualak oso goiz hasten dituzte baina ugalketa 2-3 urteren ondoren izaten da. Ugaldu aurreko erritualen artean hegaldi akrobatikoak, adimenaren erakustaldia eta janariaren eskaintza daude. Estalaldia denean, bikotea betirako da. Ugaldu eta habia eraiki aurretik, erroi bikoteak lurraldea ondo aukeratua izan behar du, behin aukeraketa eginda eta habia eraikita, normalean, betirako izaten baita. Habia egiten duten momentutik oso lurraldekoiak dira eta hil arte defendatuko dute beraien lurraldea eta habia lehiakide zein harraparien aurrean.

Habia zuhaitz baten gainean edo labar zein itsaslabar batean eraikitzen dute, baita eraikin eta instalazio hutsetan ere.

Emeak 3-7 arrautz artean erruten ditu otsailaren bukaeran, orban marroiz beteriko azal urdin-berdexka kolorekoak. Txitaldia emeak egiten du eta 18-21 egun artean irauten du. Txita jaio berriek 35-42 egunen artean habia uzten dute. Dena den, behin habia utzita, gurasoekin 6 hilabetean geratzen dira, beraien lurraldean bizirauteko beharrezkoa izango duten guztia ikasteko.

Euskal Herriko lurralde guztietan da: Uribe Kosta, Busturialdea, Debabarrena, Donostialde eta Lapurdiko kostaldeko itsaslabarretatik, Urkiola, Gorbeia, Valderejo, Aiako Harria, Larhun, Urbasa, Arbaila mendigunetik eta Arbaiungo zein Burgiko arroiletatik erraz ikus daiteke.

Kostaldeko itsaslabarretan eta mendiguneko arroil zein labarretan egiten du habia; beraz, inguru horietan barrena bizi da, baita eremu ireki zabaleko basoetan ere.

Erroia egoiliarra da leku guztietan, Artikoan izan ezik, bertan gazteenek migrazio txikiak egin ditzakete.