CINSA

CINSA (Coordinacion de Iniciativas Sociedad Anonima) 1961ean sortu zuten, Bilbon, sei lagun euskaltzalek: Xabier eta Joseba Gereñok (haien anaia Sabinoren laguntza ere izan zuten), Jose Mari eta Luis Benito del Vallek, Jose Manuel Nicolasek eta Luis Varelak. Abertzaletasunari lotutako pertsonak izanik erregimen frankistak elkarte bat sortzeko baimena ukatuko zielakoan, merkataritza arloko enpresaren izaera juridikoa eman zioten egitasmoari. Musika jaialdiak antolatzea eta diskoak eta liburuak argitaratzea ziren CINSAren helburuak. Luis Varela zen elkarteko presidentea, baina bultzatzaile nagusia Xabier Gereño idazlea zen. Bilbon jaialdiak antolatzen aritu zen Gereño, eta Herri Irratian euskarazko musika irratsaioak egin zituen.

1962tik 1971ra bitartean, 50 disko inguru argitaratu zituen CINSAk. Gehienak iraupen laburreko diskoak dira (singleak), eta euskaraz abestuta daude. Ekoizpenaren zati nagusia kantagintzak osatu zuen (Benito Lertxundi, Maite Idirin, Julen Lekuona, Estitxu, Argoitia anai-arrebak, Urretxindorrak, Ameslariak, Bittor Egurrola, Erlak...), eta gainerakoak orfeoi eta abesbatzen diskoak (Bermeoko Orfeoia, Arratiako Korua...), garai hartan hain modan zeuden orkestrenak (Naikari, Daikiris...), akordeoi eta txistulari kontzertuenak eta euskal dantzenak izan ziren. Disko bakoitzetik berrehun ale argitaratzen zituen CINSAk, eta amaitu ahala berrargitaratzen zituen. Hala, Urretxindorrak taldearen disko baten 2.000 ale saltzera iritsi zen.

Frankismoak ezarritako zentsuraren aurka borrokatu behar izan zuen CINSAk. Espainiako Informazio eta Turismo Ministerioaren baimenik gabe ez zegoen ezer argitaratzerik. Zentsura ez ezik, kartzela ere pairatu zuen Xabier Gereñok disko bat argitaratzeagatik. Izan ere, Julen Lekuonaren "Ez, ez dut nahi" kantua zekarren diskoa bahitu egin zuen Guardia Zibilak, eta hamabost egunez eduki zuten Gereño espetxean.

Egitura amateurra zuen CINSAk; Gereño bera arduratzen zen diskoak herriz herri banatzeaz. Hortaz, 70eko hamarkadan, Espainiako diskoetxe indartsuak (CBS, RCA, Zafiro, Movieplay...) euskal abeslarien peskizan hasi zirenean, haiekin lehiatzerik ez zegoela ebatzita, diskoak argitaratzeari utzi zion.

Diskoak argitaratzeaz gain, Euskal Kantuaren Jaialdia (Festival de la Canción Vasca) antolatu zuen CINSAk, sorkuntza bultzatzeko. Hiru urtez antolatu zen jaialdia: 1964an Bilboko Capitol antzokian, 1966an Capitol antzokian eta Donostiako Viktoria Eugenia antzokian, eta 1967an aipatutako bi leku horietan ez ezik Iruñeko Gaiarre antzokian eta Gasteizko Guridi antzokian.