Carme Serrallonga

Bartzelonara itzuli zenean, Eskola Institutuan hasi zen lanean, une horretan bi egoitza zituena. 1936an gerra zibila hasi zen. 1939ko urtarrilaren 28an, mehatxu faxista zela eta, itxi egin behar izan zuen Eskola Institutuak. Atzerriratzeko aukera hausnartzen egon zen —bere belaunaldiko hainbeste lankide gisa—, baina, egoera txarra izan arren, Bartzelonan geratzea eta erresistentzia katalanista aktiboko jarrera aukeratzea erabaki zuen.[3]

Bi egun geroago, 1939ko urtarrilaren 30ean, lagun talde batekin, Institutuko irakasle izandakoekin —ikasle ohien gurasoek diruz lagunduta—, Isabel Villenako eskola sortu zuten etxe partikular batean, Espainiako Bigarren Errepublikan hasitako lan pedagogikoaren jarraipena.[1]

Carme Serrallonga katalanezko irakaskuntza utzi ez zuen pertsona bakarretakoa izan zen.[3] Handik gutxira, zuzendaritza hartu zuen, eta kargu hori ia berrogei urtez mantendu zuen.[3] Frankismoaren urte beltzak gorabehera, erakunde horren ezaugarri izan ziren katalanezko irakaskuntza —nahiz eta gobernu-agintariek jazarpena egin (Francok debekatu egin baitzituen Espainiako hizkuntza guztiak, gaztelania izan ezik)—, ikasleen sormena garatzea musikaren, antzerkiaren eta arte plastikoen bidez, hezkidetza eta inkulpazio ideologiko eta erlijiosorik gabe.[1]

1960an, Ricard Salvat-ek eta Maria Aurèlia Capmanyk EADAG (Adrià Gual Arte Dramatikoaren Eskola) sortu zuten, eta, sortu eta hurrengo egunean, Carme Serrallonga ortofonia klaseak ematen hasi zen —1975 arte—, etorkizuneko aktoreak katalanezko lanak interpretatzen eta ahoskatzen trebatzeko.[4][1]

Serrallonga eta alemaniera

Gaztaroan alemana ikasi zuen Bartzelonako Institut Alemany-n, hizkuntza horrek prestigioa ematen baitzuen Espainian. Erabat utzi zuen, arrazoi ideologikoengatik, Gerra Zibilean —naziek Francoren alderdi faxista babestu zutenean—.[5]

Gero, denborak aurrera egin ahala, prentsak ikusi zuenean autore alemanak ez zeudela ados une historiko hartako izugarrikeriarekin, egun batean berriro jarri zen alemanez irakurtzen: Thomas Mannen Buddenbrook-ak. Izan ere, hirurogeiko hamarkadaren hasieran, Capmany lagunak bere izena iradoki zuenean, Ediciones 62k lehen itzulpena eskatu zion: Hans Peter Richterren (1925-1993) Mi amigo Friedrich (1965). Geroago, Heinrich Böll-en El pan de los jóvenes (1965) lana agindu zioten, eta haren Casa sin amo (1970) lana ere itzuli zuen, eta György Lukácsen Goethe y su tiempo (1967). Azken itzulpen hori zela eta, «eguneroko borroka» bat zela esan zuen, jatorrizko hizkuntzan ere zituen zailtasunarengatik.[5]

Idazle lanean, egile alemaniarren hainbat lan katalanera itzulitzegatik nabarmendu zen: Heinrich Böll, Bertolt Brecht, Alfred Döblin, Friedrich Dürrenmatt, Peter Handke, Wolfgang Goethe, György Lukács eta Wolfgang Amadeus Mozart.[6]

Antzerki- interesa zuenez eta hizkuntza menderatzen zuenez, hainbat hizkuntzatatik (alemana, ingelesa, frantsesa eta italiera) katalanera itzultzen hasi zen. Genet, Brecht edo Dürrenmatt bezalako izen handiko autoreen antzerki unibertsaleko hogei bat lan itzuli zituen. Ondoren, eleberriak (Goethe, Döblin, Böll, Edward Morgan Forster eta Luigi Pirandello, besteak beste) eta gazte eta haurrentzako liburuak ere itzuli zituen, besteak beste, Michael Enderen Jim Botoi eta Lucas makinista.[1]

• Heinrich Böllen El pa dels anys joves (Das Brot der Früh Jahre: ‘Urte gazteen ogia’). Bartzelona: Edicions 62, 1965.
• Berlin Alexanderplatz (Alfred Döblin). Bartzelona: 1984ko edizioak, 1987.
• Michael Enderen Jim Botó i en Lluc en makinista (Jim Knopf und Lukas der Lokomotivführer: ‘Jim botoia eta Lucas makinista’). Bartzelona: La Galera, 1983
• La bona persona de Sezuan (Gute Mensch von Sezu: ‘Sezuango pertsona ona’), Bertolt Brechtena. Bartzelona: Aymá, 1967.
• Arthur Schnitzlerren La Ronda. Bartzelona: Institut del Teatre de la Diputació de Barcelona / Edicions del Mall, 1987.
• Mark Twainen El príncipe i el captaire (The prince and the pauper: ‘Printzipea eta eskalea’). Bartzelona: La Galera, 1983.
• Edward Morgan Forster-en Una habitació amb bona vista (“Bista oneko gela”). Bartzelona: Proa (En todo viento, 251. zk.), 1986.
• Jane Bowles-en A la glorieta (In the summer house: ‘Glorietan’), 1993.
• Brian Clarkeren El dret d’escollir, 1987.
• Giorgio Bassaniren El jardí dels Finzi-Continii (italieratik), 1967.[6]
• Luigi Pirandelloren El difunt Mattia Pascal (italieratik)1986.[6]
• Ettore Scolaren Una jornada particular/Lanaldi berezia (italieratik), 1984.[6]
• Paul Sartreren Kean: Alexandre Dumasen (frantsesetik) lanaren egokitzapen.[6]
• Jean Geneten lan bat.
• Nathalie Sarrauteren Per un sí o per no, 1986.[5]
• Copiren Una visita inoportuna (Bisita desegokia), 1989.[5]
• Salvador Espriuren La pell de brau eta Primera història d’Esther (gaztelaniazko itzulpena, Santos Hernándezekin eta María Aurelia Capmanyrekin elkarlanean).[5]

Pedagogoa izan arren, 1983an La Galera argitaletxeak Jim Botón y Lucas el Maquinista itzulpena eskatu zion arte, Serrallongak ez zuen inoiz haur-literatura itzuli. Une horretatik aurrera, genero horretako hamabost autore baino gehiagoren lanak (Michael Ende, Lois Lowry eta Christine Nöstlinger, besteak beste) gazte katalanentzat eskuragarri jartzeko lanean kontzentratu zen. 84 urte zituela, berrogei lan baino gehiago itzuli ondoren, Carme Serrallonga errusiera ikasten hasi zen, Anton Chéjov bere jatorrizko hizkuntzan irakurtzeko plazeragatik. Hil aurreko azken hilabeteetan —1997an—, Anna Ajmátova poeta errusiarraren poema liburu bat itzultzen ari zen.[6]

Itzultzea irakurtzeko modu bat da. Carme Serrallonga eta Calafell[7]