Burgosko prozesua

Epaitutako gertakariak hauek ziren:

1. 1968ko ekainaren 7an, bidean jarritako kontrol batean, José Pardines guardia zibila hil izana.
2. 1968ko abuztuaren 2an, Melitón Manzanas hil izana, Donostiako polizia etxeko Gizarte Ikerketako Brigadako (polizia politikoa) buru eta torturatzaile ezaguna zena.
3. 1969ko apirilaren 9an, Fermín Monasterio Pérez taxilaria hil izana. Aurreko biak ez bezala, ez dago garbi ETAk hil ote zuen, etakideen eta polizien arteko tiroketa batean bala galdu batek hil baitzuen.
4. Beste delitu batzuk egin izana —hala nola, atentatuak eta lapurretak, guztira 30 milioi pezetatik gora biltzeko bidea eman zietenak—, bai eta delitu horietan guztietan lagundu izana edo estali izana.

Epaitutakoak hamasei pertsona ziren eta haientzat eskatzen ziren zigorrak ere asko ziren: 6 heriotza zigor eta 752 espetxe zigor. Auziaren oihartzuna ere ez zen makala izan. 1970eko abenduaren 1ean, ETAk Montorin Eugen Beihl Schaeffer bahitu zuen —Alemaniako Errepublika Federaleko kontsula—, eta haren patua 16 prozesatuenarekin lotuko zutela zabaldu zuten. Horrela, nazioarteko interesa erakarri zuen Burgosko prozesuak.

Beste alderdi garrantzitsu bat Elizaren presentzia izan zen. Akusatuetako bi apaizak ziren, eta Eliza Katolikoak arreta berezia eskaini zion epaiketari. Gainera, Euskal Herriko elizako kide ugari ari ziren frankismoaren kontra, eta lokalak utzi zituzten bilerak edo protestak egiteko, sermoietan aipamenak egiten zituzten, eta abar. Argitaratu zituzten testuetatik ezagunena azaroaren 22ko artzain gutuna dugu, Donostiako gotzain Jacinto Argaiak eta Bilboko gotzain Jose María Cirardak sinatua.

Abenduaren 12an, Katalunian 300 artista eta intelektualek itxialdia hasi zuten Montserrateko abadian, amnistia, askatasuna eta autodeterminazio eskubidea eskatzeko. Abenduaren 14an utzi zuten abadia, hango fraideei kalte ez egitearren.

Protestak han eta hemen ugaritu ziren, lantokietan, unibertsitatean... Abenduaren 4an Burgosko prozesuaren aurka Eibarren egindako manifestazio batean Espainiako poliziak Roberto Pérez Jauregi gaztea balaz zauritu zuen eta lau egunetara hil zen.

Eguberrietan, ETAk kontsula askatu zuen eta abenduaren 28an epaia jakin zen: ez ziren fiskalak eskatutako sei heriotza zigorrak, bederatzi baizik; eta kartzela zigorrak ere fiskalak eskatutakoak baino gogorragoak ziren. Berehala hasi ziren indultua eskatzeko ahaleginak.

Abenduaren 29an Erreinuko Kontseilua bildu zen, eta hurrengo egunean, Ministro Kontseiluak azkenean indultua eman zuen: heriotza zigorren ordez, kartzela zigorrak ezarri zituen.

ETAri eskarmentua emateko pentsatutako epaiketa frankismoari egindako auzi bihurtu zen.

Alemaniako Errepublika Federaleko kontsularen bahiketa erabakigarria izan zen, nazioarteko arreta lortzeko orduan. Estatu horrek harreman ekonomiko sendoak zituen Espainiarekin eta heriotza zigorrak gerarazteko presioak egin zituzten. Honek eta Eliza Katolikoak izandako inplikazioak zigor haiek bertan behera uztera behartu zituzten.

Burgosko epaiketan auziperatutako Mario Onaindia eta Eduardo Uriarte Euskadiko Ezkerrako buru izango ziren ondorenean eta PSE-EE geroago. Jokin Gorostidi eta Itziar Aizpurua, berriz, Herri Batasunako kide izango ziren eta Antton Karrera Ezker Batua Berdeak alderdian sartuko zen.

Epaiketaren emaitza Euskal Herriaren garaipentzat hartu zuen euskal gizarteak, eta luzaroan ospe handia izan zuen Telesforo Monzonek idatzitako Irabazi dugu abestiak:[2]

Abesti horretan, ezpata eta herria jarri zituen aurrez aurre Monzonek, epaiketako uneetako bat agertuz, Mario Onaindiak «Gora Euskadi askatuta!» oihu egin zuelarik, gainerako akusatuak Eusko gudariak abesten hasi ziren, eta aretoan zeuden militarrek ezpatak atera zituztenean.[2]

Burgos: Juicio a un pueblo. Zarautz: Hordago ISBN 8470990403..

Le procès de Burgos (Gallimard, 1971) - Gisèle Halimi

• Eusko Abertzale Laguntza
• El proceso de Burgos Luzemetraia

• (Gaztelaniaz)(Frantsesez)(Ingelesez)Burgosko epaiketaz Paul Brestonek idatzitako artikulua