Bulda

Bulda Aita Santuak izenpetu eta zigilatutako agiri nagusia, dogmazko edo bestelako gaiez diharduena[1]. Izena ezartzen zen berunezko bolatxotik datorkie, agiria legeztatzeko erabilia zena eta latinez bulla izena zuena.

Urbano VIII.ak 1637an emandako bulda

Historia

Hasieran, denetariko gaiez aritzeko erabiliak baziren ere, XV. mendetik aurrera nagusientzat bakarrik erabilia izan da. VI. mendetik erabiliak, izena XIII. mendean hartu zuten eta XV. mendetik aurrera registrum bullarum edo bulden erregistroa izeneko bulegoak bilduak izan ziren.

XVI. mende hasieran, oso ezagun eta eztabaidagarria bihurtu zen Julio II.a aita santuaren bulda, nafar eta frantses errege-erreginak eskumikatzen zituena, eta Nafarroaren inbasioa zelaitu zuena (1512). Egun, buldak Aita Santuak Episcopus, Servus Servorum Dei (euskaraz: "Apezpikua, Jainkoaren Morroiaren Morroi") titulua erabiltzen duen agiri bakarrak dira.

Edukia

Buldaren ezaugarria formatua denez, edozer edukia onargarria da bulda batean: dekretuak, gotzainen izendapenak, barkamenak, eskumikuak, konstituzio apostolikoak, kanonizazioak edo deitzeak.

Edukia kontuan hartua ez da inoiz izan bulda eta entziklikaren arteko ezberdintasunak.

Zerrenda
Data Bulda Aita Santua
1059 In Nomine Domini Nikolas II.a
1079 Libertas ecclesiae
1079 Antiqua sanctorum patrum Gregorio VII.a
1120 inguru Sicut Judaeis Kalisto II.a
1136 (Uztailaren 7) Ex commisso nobis Inozentzio II.a
1139 (Martxoaren 29) Omne Datum Optimum Inozentzio II.a
1144 Milites Templi Zelestino II.a
1145 Militia Dei Eugenio III.a
1145 (Abenduaren 1) Quantum praedecessores Eugenio III.a
1155 Laudabiliter Adrian IV.a
1184 Ad Abolendam Luzio II.a
1185 Post Miserabile Inozentzio III.a
1187 (Urriaren 29) Audita tremendi Gregorio VIII.a
1192 Cum universi Zelestino III.a
1199 (Otsailaren 19) Izenik gabe Inozentzio III.a
1205 Etsi non displaceat Inozentzio III.a
1213 Quia maior Inozentzio III.a
1216 (Abendua) Religiosam vitam Honorio III.a
1218 In generali concilio Honorio III.a
1219 Super speculam Honorio III.a
1223 (Azaroaren 29) Solet annuere Honorio III.a
1231 (Apirilaren 13) Parens scientarum Gregorio IX.a
1232 (Otsailaren 8) Ille humani generis Gregorio IX.a
1233 Etsi Judaeorum Gregorio IX.a
1233 Licet ad capiendos Gregorio IX.a
1235 Cum hora undecima Gregorio IX.a
1239 Si vera sunt Gregorio IX.a
1245 (Martxoaren 5) Dei patris immensa Inozentzio IV.a
1245 (Martxoaren 13) Cum non solum Inozentzio IV.a
1245 (Martxoaren bukaeran) Cum simus super Inozentzio IV.a
1247 Lachrymabilem Judaeorum Inozentzio IV.a
1248 (Azaroaren 22) Viam agnoscere veritatis Inozentzio IV.a
1252 (Maiatzaren 15) Ad exstirpanda Inozentzio IV.a
1254 (Urriaren 6) Querentes in agro Inozentzio IV.a
1263/1264 Exultavit cor nostrum Urbano IV.a
1264 Izenik gabe Urbano IV.a
1267 Turbato corde Klemente IV.a
1274 Ubi Periculum Gregorio X.a
1296 (Urtarrilaren 20) Redemptor mundi Bonifazio VIII.a
1296 (Otsailaren 25) Clericis Laicos Bonifazio VIII.a
1297 Super rege et regina Bonifazio VIII.a
1299 (Ekainaren 27) Scimus, Fili Bonifazio VIII.a
1299 De Sepulturis Bonifazio VIII.a
1300 (Otsailaren 22) Antiquorum fida relatio Bonifazio VIII.a
1302 (Azaroaren 18) Unam Sanctam Bonifazio VIII.a
1307 (Azaroaren 22) Pastoralis praeminentiæ Klemente V.a
1307 (Uztailaren 23) Rex regnum Klemente V.a
1308 Fasciens misericordiam Klemente V.a
1308 (Abuztuaren 12) Regnans in coelis Klemente V.a
1310 (Apirilaren 4) Alma mater Klemente V.a
1312 (Martxoaren 22) Vox in excelso Klemente V.a
1312 (Maiatzaren 2) Ad providam Klemente V.a
1312 (Maiatzaren 6) Considerantes dudum Klemente V.a
1312 (Maiatzaren 16) Nuper in concilio Klemente V.a
1312 (Abenduaren 18) Licet dudum Klemente V.a
1312 (Abenduaren 31) Dudum in generali concilio Klemente V.a
1313 (Urtarrilaren 13) Licet pridem Klemente V.a
1317 Sane Considerante Joan XXII.a
1318 (Apirilaren 1) Redemptor noster Joan XXII.a
1323 Cum inter nonnullos Joan XXII.a
1425 Izenik gabe Martin V.a
1435 Sicut Dudum Eugenio IV.a
1439 (Uztailaren 6) Laetantur Coeli Eugenio IV.a
1451 (Urtarrilaren 7) Izenik gabe Nikolas V.a
1452 (Ekainaren 18) Dum diversas Nikolas V.a
1455 (Urtarrilaren 8) Romanus Pontifex Nikolas V.a
1456 (Ekainaren 20) Cum hiis superioribus annis Kalisto III.a
1470 (Apirilaren 19) Ineffabilis providentia Paulo II.a
1478 (Azaroaren 1) Exigit sinceræ devotionis Sixto IV.a
1481 (Ekainaren 21) Aeterni regis Sixto IV.a
1484 (Abenduaren 5) Summis desiderantes affectibus Inozentzio VIII.a
1493 (Maiatzaren 4) Inter caetera Alexandro VI.a
1493 (Ekainaren 25) Piis Fidelium Alexandro VI.a
1512 Pastor Ille Caelestis Julio II.a
1512 Exigit Contumacium Julio II.a
1513 (Abenduaren 19) Apostolici Regiminis Leon X.a
1514 Supernæ Leon X.a
1520 (Ekainaren 15) Exsurge Domine Leon X.a
1521 (Urtarrilaren 3) Decet Romanum Pontificem Leon X.a
1537 (Maiatzaren 29) Sublimus Dei Paulo III.a
1540 (Irailaren 27) Regimini militantis ecclesiae Paulo III.a
1543 (Martxoaren 14) Injunctum nobis Paulo III.a
1550 (Uztailaren 21) Exposcit debitum Julio III.a
1553 (Apirilaren 28) Divina disponente clementia Julio III.a
1555 (Uztailaren 14) Cum nimis absurdum Paulo IV.a
1559 (Otsailaren 15) Cum ex apostolatus officio Paulo IV.a
1564 (Urtarrilaren 26) Benedictus Deus Pio IV.a
1565 (Urtarrilaren 17) Æquum reputamus Pio V.a
1570 (Otsailaren 25) Regnans in Excelsis Pio V.a
1582 (Otsailaren 24) Inter gravissimas Gregorio XIII.a
1586 (Urtarrila) Coeli et terrae Sixtus V
1588 (Otsailaren 11) Immensa Aeterni Dei Sixto V.a
1653 (Maiatzaren 31) Cum occasione Inozentzio X.a
1665 Ad Sacram Alexandro VII.a
1692 Romanum decet Pontificem Inozentzio XII.a
1713 Unigenitus Klemente XI.a
1738 In eminenti apostolatus specula Klemente XII.a
1773 Dominus ac Redemptor Noster Klemente XIV.a
1814 Sollicitudo omnium ecclesiarum Pio VII.a
1824 Quod divina sapientia Leon XII.a
1850 (Irailaren 29) Universalis Ecclesiae Pio IX.a
1868 (Ekainaren 29) Aeterni Patris Pio IX.a
1869 (Urriaren 12) Apostolicæ Sedis Moderationi Pio IX.a
1871 Pastor aeternus Pio IX.a
1880 (Uztailaren 13) Dolemus inter alia Leon XIII.a
1896 Apostolicae Curae Leon XIII.a
1910 Quam singulari Pio X.a
1950 (Azaroaren 1) Munificentissimus Deus Pio XII.a
1961 (Abenduaren 25) Humanae salutis Joan XXIII.a
1965 (Azaroaren 18) Dei Verbum Paulo VI.a
1998 (Azaroaren 29) Incarnationis mysterium Joan Paulo II.a

Erreferentziak
  1. Harluxet hiztegia

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.