Bloom-en taxonomia

Bloom-en taxonomia hezkuntza ereduari buruzko helburuak konplexutasun eta berezitasun mailetan sailkatzeko erabiltzen diren hiru eredu hierarkikoen multzoa da. Hiru zerrendek ikaskuntzaren helburuak esparru kognitiboetan, afektiboetan eta sentsorialean biltzen dituzte. Domeinu kognitiboen zerrenda hezkuntza tradizional gehienen ardatz nagusia izan da eta curriculumaren ikaskuntzaren helburuak, jarduerak eta ebaluazioak egituratzeko erabiltzen da maiz.

Bloom-en taxonomia (kognitiboa) Bloom-en aditzekin eta bat datozen ebaluazio irizpideekin. Aditzak testuinguru akademikoan bideragarriak eta neurgarriak izan behar dute.

Ereduak Benjamin Bloom-en izena hartu zuten, taxonomia hau asmatu zuen hezitzaileen batzordeko buruaren omenez. Benjamin Bloomek testu estandarraren lehen liburukia editatu eta sinatu zuen, Taxonomy of Education Objectives: The Classification of Objectives [1][1].

Historia

"Bloom-en taxonomia" izena geroago hartu bazuen ere, Taxonomy of Education Objectives izeneko hitzaldi batzuen argitaratzeak 1949 eta 1953 bitartean izan zen kontu hauetan eman ziren lehen urratsak. Hezitzaileen arteko komunikazioa hobetzeko diseinatuta curriculum eta azterketen diseinuari buruzko hitzaldiak.

Bloom-en 2001. urteko taxonomiaren eskemarik oinarrizkoena.

Taxonomiaren lehen liburukia, Eskuliburua I: kognitiboa 1956an argitaratu zen, eta 1964an bigarren liburukia Eskuliburua II: Afektiboa argitaratu zen. Domeinu kognitiborako taxonomiaren bertsio berrikusia sortu zen 2001. urtean.

Domeinu kognitiboa (ezagutzan oinarrituta)
Bloom-en taxonomia. Hasierako eredua eta 2001. urtekoa[2].
  • Bloom-en taxonomiaren jatorrizko bertsioan, domeinu kognitiboa hurrengo sei helburu mailetan banatzen zen.
  • Bloom-en taxonomiaren 2001eko edizio berrituan, mailak desberdinak dira: Gogoratzea, Ulertzea, Aplikatzea, Analisia egitea, Ebaluatzea eta Sortzea ("Sintesia egitea" beharrean).

Ezagutzea (2001: Gogoratzea)

Ezagutzeak egitateak, terminoak, oinarrizko kontzeptuak edo erantzunak identifikatzea edo gogoratzea dakar, zer esan nahi duten ulertzeko beharrik gabe. Adibidez:

  • Gauza zehatzak ezagutzea: terminologia, gertakari zehatzak.
  • Gauza zehatzak lantzeko moduak eta bitartekoak ezagutzea: konbentzioak, joerak eta sekuentziak, sailkapenak eta kategoriak.
  • Eremu bateko unibertsalak eta abstrakzioak ezagutzea: printzipioak eta orokortzeak, teoria eta egiturak.

Adibidea: Izendatu hiru sagar mota arrunt.

Ulertzea

Ulertzeak gertakarien eta ideien ulermena agertzea dakar, deskribapenak antolatuz, laburbilduz, itzuliz, orokortuz, deskribatuz eta ideia nagusiak adieraziz.

Adibidea: Laburbildu Golden Granny sagar baten identifikazio ezaugarriak eta Granny Smith sagar batenak.

Aplikatzea
Bloom-en 2001. urteko taxonomiaren eskemarik oinarrizkoena.

Aplikazioak eskuratutako jakintzak erabiltzea dakar egoera berrietan sortutako arazoak konpontzeko. Horrek ezagutzak, egitateak, teknikak eta arauak aplikatzea eskatzen du. Ikasleek gai izan behar dute aldez aurretik lorturiko ezagutzak erabiltzeko arazoen konponketan, loturen eta harremanen identifikazioan eta ohartzeko hori nola aplikatu daitekeen egoera berrietan.

Adibidea: Sagarrek eskorbutoa saihesteko balio ote dezakete, kontuan izanik eskorbutoa C bitamina gabeziak eragindako gaixotasuna dela?

Analisia egitea
2001. urteko Bloom-en taxonomiako oinarrizko trebeziak.

Analisiak informazioa aztertzea eta bere oinarrizko zatietan puskatzea dakar, atalak elkarren artean nola erlaziona daitezkeen zehaztuz, motiboak edo kausak identifikatuz, inferentziak eginez eta frogak aurkituz ondorio orokorrak sostengatzeko. Honako analisi motak bereiz daitezke:

  • Elementuen analisia.
  • Harremanen analisia.
  • Antolaketaren analisia.

Adibidez: Konparatu eta kontrastatu sagarrez egindako lau elikagai eta azaldu zeintzuk dituzten osasun onurarik handienak.

Sintesia egitea (2001: Sortzea)

Sintesia egiteak elementu askotatik egitura bat edo patroi bat eraikitzea eskatzen du. Atalak elkarrekin jarri eta osotasun bat eratzea ere sintesia egitea litzateke; orobat informazio zati desberdinak elkartzea hala esanahi berri bat osatzeko. Sintesia egitearen ezaugarrien artean daude:

  • Komunikazio berri baten ekoizpena.
  • Plan baten ekoizpena, edo ekintza multzo batena.
  • Harreman abstraktu multzo baten eratorpena.

Adibidez: Bihur ezazu sagar tarta errezeta "ez osasungarri" bat errezeta "osasuntsu" horretarako zenbait osagai aldatuz. Azal ezazu hautatu dituzun osagai berriak zergatik diren jatorrizko errezetakoak baino osasungarriagoak.

Ebaluatzea
Bloom-en taxonomiarekin egindako ebaluazio koadro bat.

Ebaluazioa iritziak aurkeztea eta defendatzea da, irizpide batzuen arabera, informazioari, ideien baliagarritasunari edo lan kalitateari buruzko epaiak eginez. Ezaugarrien artean hauek daude:

  • Barne ebidentzian oinarritutako epaiak.
  • Kanpoko irizpideen araberako epaiak.

Adibidea: Zein motatako sagarrak dira onenak tarta bat labean prestatzeko, eta zergatik?

Domeinu afektiboa (emozioetan oinarrituta)

Domeinu afektiboko gaitasunak jendeak emozionalki nola erreakzionatzen duen eta beste izaki bizidunek mina edo poza sentitzeko duten gaitasuna deskribatzen dute. Helburu afektiboak normalean jarrerak, emozioak eta sentimenduak hobeto ezagutzea eta emozioetan haztea izaten dira.

Domeinu afektiboan bost maila daude. Txikienetik goreneraino mugitzen dira.

Jasotzea

Mailarik baxuena; ikasleak pasiboki arreta jartzen du, hartzaile hutsa da. Maila hori gabe, ezin da ikasketarik gertatu. Jasotzea ikaslearen memoria eta errekonozimendua ere bada.

Erantzutea

Ikasleak ikasketa prozesuan aktiboki parte hartzen du, estimulu batera joaten ez ezik; ikasleak ere nolabait erreakzionatzen du. Bi norabideko komunikazioa irekitzen da.

Baloratzea

Ikasleak objektu, fenomeno edo informazio pieza bati balio erantsia ematen dio. Ikasleak balio bat edo balio batzuk bereganatzen dituen jakintzei eransten die.

Antolatzea

Ikasleak balore, informazio eta ideia ezberdinak bildu ditzake eta bere eskema barruan koka ditzake; ikaslea ikasitakoa alderatu, erlazionatu eta lantzen ari da.

Ezaugarriak definitzea

Maila honetako ikasleak ezagutza abstraktuak eraikitzen saiatzen da.

Psikomotrizitatearen domeinua (ekintzetan oinarrituta)
Psikomotrizitatea garatzeko propio antolatutako gela bat.

Psikomotrizitatearen arloan dauden gaitasunak erreferentzia egiten dio lanabes bat edo gorputz atal bat erabiltzeko gaitasunari. Helburu psikomotorrak normalean aldaketak edota garapenak jokabide edota trebetasunetan oinarritzen dira.

Bloom-ek eta bere lankideek ez zituzten sekula psikomotrizitatean trebetasunak deskribatzeko azpikategoriak sortu, baina geroago beste hezitzaile batzuek beren taxonomia psikomotorrak sortu zituzten.

Ezagutzaren definizioa

I. Eskuliburuaren eranskinean, hezkuntzaren helburuen sailkapen aldizkako eta laburpen baterako balio duen ezagutzaren definizioa dago. Hori esanguratsua da taxonomiari modu esanguratsuan eskatzen zaion beste arlo batzuetan, hala nola ezagutzaren kudeaketa, testuingurutik kanpo. "Ezagutzak, hemen definitzen den moduan, zehaztasun eta unibertsoak gogora ekartzea, metodoak eta prozesuak gogoraraztea edo patroi, egitura edo ezarpena gogora ekartzea dakar."

Taxonomia honela deskribatzen da:

  • 1.00 Ezagutza
    • 1.10 Zehaztasunen ezagutza
    • 1.11 Terminologiaren ezagutza
    • 1.12 Gertakari zehatzen ezagutzea
    • 1.20 Zehaztasunak lantzeko moduak eta bitartekoen ezagutzea
    • 1.21 Konbentzioen ezagutza
    • 1.22 Joerak eta sekuentzien ezagutzea
    • 1.23 Sailkapen eta kategorien ezagutza
    • 1.24 Irizpideen ezagutza
    • 1.25 Metodologiaren ezagutza
    • 1.30 Eremu bateko unibertsalen eta abstrakzioen ezagutza
    • 1.31 Printzipioen eta printzipio orokortzeen ezagutza
    • 1.32 Teorien eta egituren ezagutza

Taxonomiaren kritika

Morshead (1965) bigarren liburukia argitaratzean adierazi zuen sailkapena ez zela behar bezala eraikitako taxonomia bat, eraikuntzaren arrazoibide sistematikoa falta zelako.

Ondoren, kritika hori 2001eko berrikuspenean onartu zen jatorrizko taxonomiaren eztabaidan eta taxonomia ildo sistematikoagoetara eraman zen.

Taxonomiaren domeinu kognitiboaren zenbait kritikek sei kategoria horien existentzia onartzen dute, baina lotura sekuentzial hierarkiko baten existentzia zalantzan jartzen dute. Sarritan, hezitzaileek taxonomia hierarkia gisa ikusten dute eta, kontu batzuk oker ulertuz, maila baxuenak irakaskuntza merezi ez duten bezala baztertu daitezkeela uste dute. Beheko mailak ikasteak gaitasunak eraikitzea ahalbidetzen du taxonomiaren maila altuagoetan, eta zenbait esparrutan trebetasun garrantzitsuenak maila baxuagoetan daude (esate baterako, historia naturalaren arloan landare eta animalien espezieak identifikatzea). Maila baxuko trebetasunetatik heziketa handiko aldamioak eraikitzea Vigotskiren konstruktibismoaren aplikazioa da.

Bloom-en taxonomia moldatua, jatorrizko hiru domeinu gorenak maila berean jarrita (Anderson & Krathwohl, 2001-i jarraiki).

Batzuek hiru maila baxuenak hierarkikoki ordenatzen dituzte, baina hiru maila altuak paralelo gisa ulertzen dituzte[3]. Beste batzuek diote batzuetan hobe dela kontzeptuak sartu aurretik Aplikaziora zuzenean joatea. Ideia ikaskuntza ingurunea sortzea da, non testuinguruaren laguntzaz lehenik eta teoriaren laguntzaz bigarrenik, ikasleak fenomenoaren, kontzeptuaren edo gertaeraren ezagutza eraikitzeko erabiliko duen. Pentsamendu honek problemetan oinarritutako ikaskuntza metodoarekin erlazionatuta dagoela dirudi.

Gainera, kategorien arteko bereizketa artifizialtzat har daiteke, izan ere, edozein zeregin kognitiboren ondorioz hainbat prozesu sor daitezke. Esan liteke, halaber, prozesu kognitiboak sailkapen garbian, moztutako eta lehortutako sailkapenetan sailkapen saiakerak kognizioaren izaera holistikoa, oso konektatzailea eta erlazionatua duela arriskuan jartzen duela. Buruko prozesu orokorren taxonomiara zuzendu daitekeen kritika da hau.

Inplikazioak

Bloom-en taxonomiak irakaskuntza filosofia askoren ardatz gisa balio izan du; bereziki, gaitasunen garapenetara joaten direnak, edukia baino gehiago. Hezitzaile horiek irakasteko trebetasunak lortzeko ontzi gisa ikusten dituzte gaitasunak. Horrelako filosofietan berezkoa den pentsamendu gorenaren oinarria taxonomiaren goiko mailetan oinarritzen da, analisia, ebaluazioa, sintesia eta sorkuntza barne. Bloom-en taxonomia tresna didaktiko gisa erabil daiteke klasean, zereginak, azterketak eta testetan orekatzeko eta ebaluatzeko galderak orekatzeko lagungarri izateko pentsamendu-orden guztiak ikasleen ikaskuntzan gauzatzen direla bermatzeko, informazioa bilatzeko alderdiak barne. Sormena ahaztu barik.

Erreferentziak
  1. Taxonomy of educational objectives; the classification of educational goals,. (1st ed.]. argitaraldia) Longmans, Green 1956- ISBN 0-582-28010-9. PMC 179029. (Noiz kontsultatua: 2020-03-24).
  2. «Bloom's Taxonomy of Learning Domains: The Cognitive Domain» www.nwlink.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  3. Anderson, Lorin W. & Krathwohl, David R. eds. (2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing : a revision of Bloom's taxonomy of educational objectives. (Complete ed. argitaraldia) Longman ISBN 0-321-08405-5. PMC 44811619. (Noiz kontsultatua: 2022-03-28).

Ikus, gainera

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.