Blanca Li

1964an, Blanca Li Granadan jaio zen, zazpi anai-arrebako familia ugarian. Haurtzaroan, flamenko klaseak jasotzen hasi zen eta gimnasia erritmikoko talde nazionalean parte hartzeko lehiaketa batera aurkeztu zen. 12 urterekin taldean onartua izan zen, baina bere hazkundearekin lotutako osasun arrazoiengatik, taldea utzi zuen Olinpiadak baino sei hilabete lehenago. Hala ere, jarduera fisikoaren beharragatik, Blanca Lik gimnasia dantzagatik aldatzea erabaki zuen.[1]

17 urterekin New Yorkera joan zen bizitzera, eta bertan dantzari eta koreografo gisa trebatu zen bost urtez Martha Grahamen eskolan. Ondoren, Alvin Ailey, Paul Sanasardo eta Clark Centerreko eskoletan ikasi zuen, baita Merce Cunningham artistarekin ere.[1]

New Yorken, Blanca Harlemen bizi izan zen, non hip-hoparen jaiotza ikusi zuen. East Villagen egin zuen bere lehen ikuskizuna, estilo ezberdinez osatua: dantza klasikoa, modernoa eta hip-hopa. Urte horietan, Blancak Etienne Li ezagutu zuen, grafiti frantziar-korearraren artista matematikaria. Bere lehen ikuskizuneko liburuxkak diseinatu zituen, eta, ondoren, bere bikote bihurtu zen.[2]

New Yorken zegoen bitartean, Chus Gutiérrez ahizparekin batera flamenko-rap feminista abesten zuen pop talde bat sortu zuen, Xoxonees izenez bataiatu zutena. Espainian eskaintza bat jaso zuten, eta 1989an izen bereko disko bat atera zuten. Laurogeiko hamarkadaren amaieran, Madrilen sortu zuen bere lehen konpainia. 1992an Sevillako Nazioarteko Erakusketan aritu zen berarekin.[2]

Urte berean, Blanca Li Parisera joan zen bizitzera. Frantziako hiriburuan eman zuen lehen urtean Pigalleko kabaret batean lan egin zuen, eta bertan abeslariak eta beste artista batzuk aurkeztu zituen.[2]

1993an Parisen finkatu zen bere dantza garaikideko konpainia sortzeko, 14 pieza handiko errepertorioarekin. 1998an, Parisen dantza-estudioa ireki zuen. Macadam Macadam, 1999ko Suresnes Cite Danse jaialdirako sortutako hip-hop lana, mundu mailako bira bat egiten duen generoaren erreferentzia bihurtzen da, Avignongo Jaialdia edo New Haven-eko Festival of Arts and Ideas bezalako jaialdietatik igaroz. 2006an, Macadam Macadam-ek musikal onenaren Kristalezko Globes saria jaso zuen. Blancak Zap! Zap! Zap! sortu zuen, emakume batek bakarrik antzeztutako bere lehen ikuskizuna, Parisko Chaillot-eko Antzoki Nazionalean eta New Yorkeko The Kitchen aretoan arrakasta lortu zuena France Moves Festival jaialdian (2001).[3]

Bere lanak sortzeko, Blancak hainbat iturritatik hartzen du inspirazioa: Marokoko Gnawa trantze-zeremonietatik hasi Nana et Lilarentzat, eta antzinako Greziako arteraino Le Songe du Minotaurerentzat.

Jorge eta Lucy Orta artista plastikoekin elkarlanean, irailaren 11ko atentatuen ondorengo mundu garaikidearen kaosa irudikatzen du Borderline (2002) ikuskizunean. Catherine Simonpietrik zuzendutako Corazón Loco lanak maitasunaren fusioarekin eta desintegrazioarekin jolasten du, eta dantzariak eta Sequenza 9.3 taldeko abeslari lirikoak uztartzen ditu.

Federico García Lorcaren poemetan inspiratutako eta Andaluziako Juntaren Kultura Kontseilaritzak eskatutako Poeta en Nueva York ikuskizunak 150000 ikusle inguru biltzen ditu Granadako Udako Jaialdian (bi denboraldi), Parisko Chaillot Antzoki Nazionalean eta Madrilgo Kanaleko Antzokietan egindako emanaldietan.

2013an, Li Dantza Konpainiak 20. urteurrena ospatzen du, 100 emanaldi baino gehiago dituzten lau ikuskizunez osatutako bira eginez:

• Macadam Macadam espainiar eta frantziar hip-hop dantzari talde batekin antzezten jarraitzen da.
• Garden of Earthly Delights, Boskoren koadroan inspiratutako fantasia onirikoa.
• Elektro Kif, lehen aldiz taularatzen duen dantza estilo berria: «Electro» (Frantzian jaiotako dantza urbanoa). Denboraldi luze batez antzeztu zuten Parisko La Cigale aretoan, Erresuma Batuan, Japonian, Txinan, Filipinetan, Indonesian eta Frantzian bira egin ondoren.
• Robot, Maywa Denki artista japoniarrekin eta Aldebarango Nao robotekin lankidetzan. 2013ko Montpellier Danse jaialdian estreinatu zen, eta Parisko Eliseoko Zelaietako Antzoki entzutetsuan amaitu zuen urtea, denboraldi arrakastatsu baten ondoren. Robot-ek zerumuga berriak irekitzen ditu ikuskizunaren munduan, eszenan robotak sartzean. Hori dela eta, prentsak nazioartean goraipatzen du.[4]

Bere konpainiatik kanpo, Blanca Lik hainbat proiektu koreografiatu eta ekoitzi ditu erakunde garrantzitsuentzat. 1997an, Nancyko Operak bi opera zuzendu eta koreografiatzeko kontratatu zuen: La vida breve eta El Amor Brujo, eta, 1999an, Un Tango Pour Monsieur Lautrec. Urte horretan bertan, Parisko Operak koreografia garaikide bat eskatu zion William Christiek zuzendu eta Andrei Serbanek ekoitzitako Las Indias Galantes opera barrokorako.[5] Mende aldaketarako, Blanca Lik Univers Unique aireko balleta sortu zuen artista trapezistekin batera. 2000. urtean, Parisko Operako Balleteko lehen dantzariak, Monique Loudièresek, eskatuta, Blanca Lik Silhouette sortu zuen. Bertan bera da protagonista bakarra, eta Avignongo jaialdian antzeztu zuen.

2001ean, Blanca Lik ohorerik handiena jaso zuen dantzaren munduan: Parisko Operako Ballet ospetsuaren proposamena, Rimsky-Korsakoven Sheherazade lanean oinarritutako ballet berri bat sortzera gonbidatzen zuena, Christian Lacroixekin batera jantzien diseinatzaile gisa.[6] Urte horretan bertan, Blanca Li Berlin Balleteko zuzendari artistiko eta koreografo hautatu zuten Berlingo Opera Komikoan, Alemanian. 24 dantzariz osatutako konpainia da, eta Le Songe du Minotaure jaialdiaren bertsio berri bat sortu zuen harentzat. Espainiako Meridako Jaialdian ere antzeztu zen. Borderline 2002ko ekainean sortu zen Berlin Balleten munduko premier gisa. 2003ko martxoan, Blanca Lik koreografia bat sortu zuen Parisko Bastillako Operan Guillermo Tellentzat, Francesca Zambellok ekoitzia.[7] Al Andalus, Manuel de Fallaren El amor brujo obrarekin batera, Massyko Operan estreinatu zen, 2004ko ekainean Granadako Nazioarteko Musika eta Dantza Jaialdian Alhambran antzeztu aurretik.

2004ko martxoan, Blanca Li koreografo gisa gonbidatu zuten Don Giovanniren ekoizpen berrirako New Yorkeko Metropolitar Operan, Marthe Kellerrek ekoitzia. 2005ean Bagdad Café komedia musikalerako koreografia sortu zuen Bob Telson eta Percy Adlonekin batera. 2008ko urrian Enamorados Anónimos sortu zuen, Madrilgo Gran Viako Movistar Antzokian zazpi hilabetez antzeztutako musikala. 2009ko uztailean, Anselm Kiefer-en Am Anfang koreografia sortu zuen Bastillako Operan, Gerard Mortierrek zuzendari gisa erretiroa hartu zuelako ekitaldi berezian.[8] Blanca Lik Quel Cirque! koreagrafiatu zuen 2010eko urtarrilean. Pieza laburra da, 25 minutukoa, Jeu de Jambes Kolektiboarentzat, jazz-rock musikaren aitzindaria Frantzian, Suresnes Cités Danse jaialdiak enkargatua.

2010eko martxoan, Scott Joplinen Treemonisha operaren koreografia egin eta zuzendu zuen Parisko Châtelet Antzokian. Urte bereko ekainean, Luis de Pablo konpositore garaikidearen bi opera antzeztu zituen Espainian, Very Gentle eta Un parque (Teatros del Canal, Madril).

Arte bisualen eta multimediaren esparruan, MUSACek (Gaztela eta Leongo Arte Garaikidearen Museoa) bere lehen erakusketa egitera gonbidatu zuten Blanca Li: Te voy a enseñar a bailar,, 2008ko urtarrilaren 26tik maiatzaren 4ra.

2009ko irailean, Madrilgo Gau Zuriaren barruan, Blanca Lik Ven a bailar conmigo diseinatu zuen, ikus-entzunezko lan interaktibo bat, non milaka pertsona dantzan ari diren Espainiako hiriburuko kaleetan zehar. Blanca Liren Fête de la Danse lanaren Frantziako edizioa gertakari garrantzitsu bihurtu zen 2011ko irailean Parisko Grand Palaisen. Bertan 15.000 pertsonak baino gehiagok parte hartzen dute, eta ondoren Bilboko Guggenheim Museoak enkargatu zuen 2012an eta Toulouseko Odysud kultur zentroak 2013an.

Stella McCartney, Hermès, Jean-Paul Gaultier, H & M, Target, Just One Eye eta Paris, Londres, New York, Los Angeles edo Shanghaiko desfile eta ekitaldi ugaritan parte hartu du.

2019an Blanca Li Madrilgo Teatros del Canal-eko zuzendari izendatu zuten.[9]

Hasiera-hasieratik, Blanca Lik koreografo gisa parte hartu zuen zinemagintzan, Josiane Balaskoren Felpudo Maldito, Anne Fontaineren Limpieza en seco, Michel Gondryren La espuma de los días eta Pedro Almodovarren Los amantes pasajeros filmetan, besteak beste. Publizitatean ere aritu zen (Perrier, Gap, Jean-Paul Gaultier, Prada, Lancôme, Longchamp, Beyoncé, H & M, Kookai, Kenzo), eta Daft Punk (Around the World), Blur (Music Is My Radar), Rita Mitsouko, Goldfrapp, Kanye West, Paul McCartney, Coldplay (True Love) eta beste artista batzuekin musika-bideoak egin ditu.

Gidoiak idatzi eta bere lehen film laburra filmatu zuen: Angoisse (Angustia), Brest (1999), Grenoble (1999) eta Femmes de Créteil (2000) jaialdietan lau sari jaso zituena. Azken horretan publikoaren saria eta film labur onenaren saria jaso zituen. Ikus-entzunezko proiektu eta film labur komiko ugari zuzendu ditu (And so on, la Paella, Un après-midi, Sandance, Home Fitness). Proiektu horiez guztiez gain, Al Andalus lan koreografikoaren egokitzapen bat zuzendu zuen ARTE telebista-katerako 2002an.

Bere lehen film luzea, Le Défi (Erronka), 2002ko maiatzean estreinatu zen. Sofia Boutella, Amanda Lear eta beste 150 dantzarik interpretatutako hip hop estiloko komedia musikala da. Arrakasta handia izan zuen leihatilan: 300.000 ikusle joan ziren Frantzian ikustera, eta lau hilabetez egon zen karteldegian. Blanca Lik zuzendari, koreografo, dantzari eta aktore gisa lan egiten du bertan. 2004ko maiatzean, film hau New Yorkeko TriBecako Zinemaldirako aukeratu zuten.

2009an, Danièle Thompsonek zuzendutako Cambio de planes filmean pertsonaia nagusietako bat bezala agertu zen. 2009an ere, Canal+ Frantzia-n emandako X Femmes telesailaren bigarren denboraldirako atal bat zuzendu zuen, Pour Elle (Harengatik) izenekoa eta Victoria Abril protagonista zuena. Zuzendari gisa egin zuen bigarren film luzea Pas à Pas (Pausoz pauso) da, Bihotz zoroaren sormen prozesuari buruzko dokumentala, 2010eko urtarrilean Frantziako antzokietan estreinatuko zena. 2013an, Elektro Kif eta Robot bere ikuskizunen filmaketa zuzendu zuen France Télévisionsentzat.

Bere Robot, director's cut film luzea 2015eko otsailaren 2an estreinatu zen Lincoln Center Film Societyko Dance on Camera jaialdian.[10]

Bere bosgarren film luzea, Elektro Mathematrix, Elektro Kif ikuskizunaren moldaketa musikala da. 2014an filmatu zuten, Parisko institutu batean.

• Nana et Lila ikuskizunagatik
  • Avignongo Off Jaialdiko dantza ikuskizun onenaren "Public off" saria (1993)
• Macadam Macadam ikuskizunagatik
  • "Kristalezko globoa" saria 2006ko ikuskizun onenari, Frantziako prentsa idatzi eta telebistako 3000 kazetarik esleitutako opera dantza kategorian. (2007)
• Angoisse ( Angustia ) film laburragatik
  • Ikusleen saria Bresteko Europako Film Laburren Jaialdian (1999)
  • Grenobleko Film Labur Jaialdian Fuji Saria (1999)
  • Film labur onenaren saria Femmes de Créteil-eko Jaialdian (2000)
  • Ikusleen saria Femmes de Créteil-eko Film Jaialdian (2000)
• Le défi (Erronka) film luzeagatik
  • Publikoaren Saria (Audience choice award), Moving Picture jaialdia, Toronto
• Poeta en Nueva Yorkengatik
  • Koreografia onenaren Max Saria (2008)

• 1989 - Xoxonees (Epic - CBS)
• 1992 - Duplex (RTVEn) - Paco Clavelekin partekatutako diskoa, Blanca Li, Sara Gossa gisa agertzen da

• Blanca Lí, koreografoa eta zinemagilea
• Blanca Li-ren web ofiziala 
• Blanca Li-ren twitter orria
• Blanca Li-ren facebook orria
• Blanca Li-ren instagram orria