Bizkarreta
Bizkarreta[1][lower-alpha 1] (erroibarrera: Biskarret)[lower-alpha 2] edo Gerendiain[lower-alpha 3] (erroibarrera: Gerein)[lower-alpha 4] −izen ofiziala: Bizkarreta-Gerendiain− Erroibar ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioak eskualdean.
- Artikulu hau Erroibarreko kontzejuari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Gerendiain».
| Bizkarreta | ||
|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | ||
 Bizkarretako ikuspegia | ||
|
| ||
 | ||
| Kokapena | ||
| Herrialdea | Nafarroa Garaia | |
| Eskualdea | Pirinioak | |
| Udalerria | Erroibar | |
| Administrazioa | ||
| Mota | kontzeju | |
| Izen ofiziala |  Bizkarreta-Gerendiain | |
| Burua (2019-2023) | Karlos Zalba Ibarrola (kontzejuburua) | |
| Posta kodea | 31695 | |
| Herritarra | bizkarretar, gerendiaindar, gereindar | |
| Geografia | ||
| Koordenatuak | 42°58′02″N 1°25′00″W | |
| Azalera | 17,75 km² | |
| Garaiera | 781 metro | |
| Distantzia | 34,2 km (Iruñetik) | |
| Demografia | ||
| Biztanleria | 107 (2020:  5) | |
2020 urtean 107 biztanle zituen.
Bertako biztanleak bizkarretarrak edo gerendiaindarrak (erroibarreraz: gereindarrak) dira.
| Donibanetik |  |
Donejakue bidea Nafar bidea |
Donejakuera | ||||
| Mezkiritzeko gaina (3,2 km) |
 |
Bizkarreta |  |
Lintzoain (1,9 km) | |||
Izena
Bizkarreta edo Biskarret beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:
- gaztelaniaz: Viscarret
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Viscarrete (1196)
- Biscarret (1245)
- Viscarret (1269)
- Bisquareta (1274)
- Bisquarret (1274)
- Biscarreto (1275)
- Biscarreta (1277)
- Vizcarret (1280)
- Bizkarret (1280)
- Uixcarret (1532)
- Bixkaret (1591)
- Viscarret (1802)
- Biscarret (1911)
Bestalde, Gerendiain beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:
- gaztelaniaz: Guerendiáin ("grendiáin" ahoskatua)
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Dendrain (1945)
- Guerendiain (1953)
- Guerendain (1953)
- Derendiain (1959)
- Drendain (1959)
- Gerendiain (1974)
Etimología
Bizkarreta toponimoa izen gardena da. Bizkar eta eta (kokapen atzizki plurala) hitzeten arteko elkarketa da. "Bizkarren lekua" bezala birformulatu liteke.
Gerein toponimoaren etimologia ezezaguna da.
Erabilera
Izen ofiziala Bizkarreta-Gerendiain da. Idatziz Viscarret bezala ezagutua izan da, duela gutxi arte eremu honetan gutxi erabiltzen zen izen kultua, non bigarren izena erabiltzen zen, bere ahozko forma eta euskaraz Gerein delarik. Bitxia bada ere, Gerendiain ez da inoiz dokumentatzen Altadillen obran agertu zen arte. Are gehiago, uste da Julio Altadillek Gerein entzun zuela eta oker berreraiki zuela existitzen ez zen izen bat sortuz: Gerendiain.
Gaur egun, Gerein izenak Biskarret forma hartu du.
Ezaugarriak
Armarria
Bizkarretako armarriak honako blasoi hau du:[3]
| « | Hondo urdin batez eta aurrean pago batez eta beste haritz batez osatuta dago | » |
Geografia
Bizkarreta Erroiberran dago.
Ingurune naturala eta klima
Erroiberraren azalera handia dela eta bi klima ezberdin daude, iparraldeko klima azpiatlantiarra, pagadi ugari eta urte osoko prezipitazioekin, eta hegoaldeko klima azpimediterraneoa, basa pinuekin eta uda garaiko bi hilabete idorrekin. Urteko batez besteko prezipitazioak 1 200 mm dira hegoaldean, eta 2 000 mm ibarraren iparraldean. Batez besteko tenperatura 7 eta 10 gradu bitartekoa da.
Urteroko egun euritsuak 120 izaten dira ibarraren hegoaldean eta 140-150 egun iparraldean. Gunerik menditsuenetan egun euritsuak 150 baino gehiago izan daitezke.
Estazio meteorologikoak
Erroiberran dagoen Aurizperri kontzejuan, itsasoaren mailatik 871 metrora, Nafarroako Gobernuak 1972an jarritako estazio meteorologikoa dago. [4] Gainera, 1975an, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Erro kontzejuan, itsasoaren mailatik 672 metrora.[5] Erroko estazioa da Bizkarretarako balio egokienak ematen dituena, hurbilen dagoena baita.
 Datu klimatikoak (Erro, 1975-2020)  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 18.0 | 21.0 | 23.0 | 26.0 | 32.0 | 37.0 | 39.0 | 40.0 | 36.0 | 28.0 | 22.0 | 20.0 | 40.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 6.8 | 7.9 | 11.0 | 12.8 | 17.4 | 21.5 | 24.2 | 24.7 | 21.1 | 16.4 | 10.6 | 7.6 | 15.2 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 2.8 | 3.4 | 6.0 | 7.7 | 11.7 | 15.6 | 18.0 | 18.1 | 14.7 | 11.0 | 6.5 | 3.6 | 9.9 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | -1.3 | -1.1 | 1.1 | 2.6 | 6.1 | 9.6 | 11.8 | 11.6 | 8.2 | 5.6 | 2.3 | -0.5 | 4.7 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -9.2 | -8.1 | -5.0 | -2.5 | 0.0 | 3.1 | 5.7 | 4.8 | 1.8 | -1.4 | -5.0 | -8.3 | -2.0 |
| Batez besteko prezipitazioa (mm) | 134.1 | 121.5 | 116.4 | 142.7 | 102.5 | 63.9 | 53.6 | 52.8 | 81.4 | 123.0 | 156.3 | 153.4 | 1301.6 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 71.5 | 63.5 | 67.4 | 59.9 | 60.0 | 60.0 | 61.3 | 100.0 | 110.0 | 86.8 | 83.5 | 88.0 | 110.0 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 13.5 | 11.9 | 12.4 | 15.1 | 14.6 | 9.8 | 7.0 | 7.6 | 9.3 | 13.1 | 14.2 | 14.4 | 142.8 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 3.0 | 4.0 | 3.0 | 2.1 | 0.3 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.1 | 1.4 | 2.1 | 15.9 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[6] | |||||||||||||
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Hirigintza
Etxeak
Herriak 64 etxe ditu:[7]
- Etxeberri
- Zapatero
- Gartxenia
- Akotan
- Lastur
- Adi
- Inda
- Martngazte
- Beitikoetxea
- Batit
- Telefonos
- Luisenenena
- Gilletorena
- Garbitegi
- Eskola
- Taberna Zaharra
- Pastorra
- Manex
- Argizarinea
- Txantxot
- Erdikorena
- Palaziano
- Enparantzetxea
- Herriko etxea
- Fernandorena
- Antso
- Goikoa
- Lizaso
- Baldatxenea
- Elizaldea
- Migelikorena
- Arotzenea
- Latzardenea
- Aundiena
- Astazubi
- Etxondoaldea
- Etxekar
- Santosenea
- Etxamendi
- Carnicero
- Maitetxu
- Orreaga
- Arotzarena
- Armendaritz
- Txibitaetxea
- Mendikuarena
- Etxebertzea
- Mendialdera
- Josehaundi
- Pakito
- Legarrondo
- Ezkerra
- Aritzondoa
- Muskilda
Historia
Antzinako jaurerri erreengo bat izan zen, 1280an urtero 75 soldata gehi 24 garagar eta olozko bular bat zor zuena, bailara osoari batera egozten zitzaion "afariaren" zatia kontatu gabe.
Nahikoa da 1835-1845eko udal erreformak, jurisdikzio zibila bailarako alkateak egikaritzen zuen, bailarako alkateak egikaritzen zuen bitartean, ekonomikoa bailarako diputatuei eta herriko errejidoreei zegokien bitartean, hauek txandaka izendatzen baitziren herritarren artean (hemezortzi 1850ean). XIX. mendearen erdialdera eskola zuen, eta urteko dotazioa Nafarroako dukerrietan zegoen (583); irin-errota batek funtzionatzen zuen.
Demografia
2020 urteko erroldaren arabera 107 biztanle zituen Mezkiritzek.[8]
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 96 | 91 | 92 | 91 | 94 | 93 | 90 | 92 | 92 | 95 | 99 | 94 | 97 | 98 | 100 | 96 | 93 | 97 | 103 | 102 | 107 |
Garraioa
Autobuses Artieda autobus konpainiak Erroibar Iruñekin batzen du. Autobus lineak honako ibilbidea egiten du:
- Jaurrieta - Abaurregaina - Abaurrepea - Garaioa - Aribe - Garralda - Orreaga - Auritz - Aurizberri - Mezkiritz - Bizkarreta - Lintzoain - Erro - Zubiri - Larrasoaña - Idoi - Zuriain - Antxoritz - Zabaldika - Olloki - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea
Politika
Bizkarretako kontzejua kontzejuburuak eta lau kontzejukidek osatzen dute. Egungo kontzejuburua Karlos Zalba Ibarrola da.
Kontzejua
Bizkarretako kontzejua kontzejukidek eta kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Kontzejuburua Karlos Zalba Ibarrola da. Kontzejukideak 3 daude:
- Angel Argain Fernandez
- Xabier Hualde Calvo
- Ander Mendibe Zalba
Kontzejuburuak
2011tik, Bizkarretak 3 kontzejuburu izan ditu:
| Kontzejuburu | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera |
| Francisco Javier Zalba Ibarrola | 2011 | 2015 |
| Asier Auban Erro | 2015 | 2019 |
| Karlos Zalba Ibarrola | 2019 | jardunean |
Kultura
Euskara
Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Erroibarko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinio ibarretik Esteribar eta Artzibar ibarrekin hitz egiten zena.[9]
Koldo Zuazok, 2010ean, Erroiberrak nafarrera euskalkian sailkatu zituen.[10]
Bizkarretako azpieuskalkia erroibarrera da, eta, zehazki, Iparerroibartar aldaera.[11]
Euskararen Foru Legea
Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Erroibar eremu euskalduneko udalerria da. 2001eko erroldan, herritarren % 24,01ek zekien euskaraz.
Jaiak
- Done Petriko jaiak: uztailaren azken asteburuan
Ondasun nabarmenak
- Done Petriko eliza, XIII. mendeko kristiau eliza.
- Bizkarretako ospitalea, Erdi Aroko erromesen ospitale zaharra.
Bizkarretar ospetsuak
- Unai Laso (1997-), esku hutsako pilotaria.
Oharrak
Erreferentziak
- Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- «Bizkarreta - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- .
- Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Erro» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
- Erroko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- Erroibarko Udala. Bizkarretako planoa
- «Bizkarreta» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
- Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
- Euskaltzaindia. Hegoaldeko goi-nafarrera. Erroibarrera.
Ikus, gainera
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q640157
Multimedia: Bizkarreta-Gerendiain / Q640157
