Betelu

Betelu[3] ([betelu]) Nafarroako ipar-mendebaldean dagoen udalerria da, Leitzaldean eta alde euskaldunean kokatua. Iruñeko merindadeko herri honek 332 biztanle zituen 2014. urteko erroldaren arabera.

Betelu
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Beteluko Apeztegizarra dorretxea

Bandera

Beteluko armarria
Armarria

Map
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Nafarroa Garaia
Merindadea Iruñea
EskualdeaLeitzaldea
Administrazioa
Estatua Espainia
Erkidegoa Nafarroa
Izen ofiziala Betelu
AlkateaMiguel Javier Rekalde Goldaratz
(Arribe Taldea)
Posta kodea31890
INE kodea31055
Herritarrabeteluar
Geografia
Koordenatuak43°01′33″N 1°58′46″W
Azalera6,9 km²
Garaiera239 metro
Distantzia44 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria373 (2023:  4)
alt_left 175 (%46,9)(2019) (%51,2) 191 alt_right
Dentsitatea53,29 biztanle/km²
Zahartzea[1]% 12,7
Ugalkortasuna[1]‰ 30,3
Ekonomia
Jarduera[1]% 81,4 (2011)
Desberdintasuna[1]% 0 (2011)
Langabezia[1]% 5,96 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1][2]% 81,10 (2018:  %-8,21)

Tolosatik 20 bat kilometrora eta Nafarroako hiriburutik 44 kilometrora dago, N-130 errepidearen parean.

1694an, gaur egun Araitz udalerria osatzen duten herrietatik banandu zen.

Geografia

Inguru naturala eta kokapena

Hegoaldean Aralarko mendilerroa udalerriaren mugakide naturala dugu, Aralarko Mallo ikusgarriak bertatik bertara daudela: Ttutturre (1282 m), Hirumugarrieta (1431 m), Aldaon (1411 m), Uakorri (1306 m) eta Balerdi (1197 m).

Ekialdean, berriz, Elosta (937 m), Santa Barbara (853 m) eta Urkieta (854 m) mendiak daude.

Araxes ibaiak udalerria zeharkatzen du hego-ekialdetik ipar-mendebaldera, eta, Gipuzkoa aldean, Oria ibaira isurtzen du ura, Aralar eta inguruko mendietako urak jaso ondoren.

Araitz harana, Betelu eta Aralarko Malloen ikuspegi panoramikoa.

Klima

Betelun, itsasoaren mailatik 240 metro gorago, Nafarroako gobernuak 1977an jarritako estazio meteorologikoa dago.[4]

Betelu (2015)[5]
Klima-diagrama
UOMAMEUAIUAA
 
 
263
 
 
0
11
 
 
363
 
 
1
9
 
 
196
 
 
3
14
 
 
74
 
 
6
20
 
 
105
 
 
9
21
 
 
67
 
 
11
25
 
 
56
 
 
15
28
 
 
73
 
 
13
28
 
 
60
 
 
9
22
 
 
94
 
 
10
19
 
 
201
 
 
7
16
 
 
9
 
 
5
15
Tenperatura maximoen eta minimoen batezbestekoak (°C)
Euria litro/m2-tan


Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.


Mugakideak

Beteluk Araitzekin du muga iparraldean, Larraunekin ekialdean, berriz ere Araitzekin mendebaldean, eta Aralarko mendilerroarekin hegoaldean.

Iturburua

Aipagarria da bertako iturburua, garai batean bainuetxea izan zena, 1818 eta 1965 urteen bitartean martxan egon zena. Gaur egun ur minerala ateratzen da, botilaratzeko. Herria iturburu horretatik ur minerala ateratzen duen Betelu enpresagatik da ezaguna gaur egun.

Demografia
Beteluko biztanleria

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko zazpi etorkin bizi ziren herrian; biztanleen %2,03 dira (Nafarroako batezbestekoaren azpitik dago ehuneko hori).

Politika

Udal hauteskundeak

Beteluko alkatea Arbide Taldea (AT) herri ekimeneko Miguel Javier Errekalde Goldaratz da 2007ko udal hauteskundeez geroztik. Haren taldeak udaleko zazpi ordezkariak lortu zituen, eta, beraz, gehiengo osoa udalean. Baliogabeko zazpi boto izan ziren (emandako boto guztien %3,68) eta boto zuriak 34 izan ziren (%18,58). Abstentzioa %37,50ekoa izan zen.

Beteluko Udala (2007)
AlderdiaBotoakZinegotziak
Arribe Taldea (AT)1497

2011n egoera lehengo bera izan zen; Arribe izan zen aurkeztutako zerrenda bakarra. 140 boto, hautetsi guztiak eta alkatetza eskuratu zituen.

Udaletxea

Udaletxea errepidearen ertzean dago eta XX. mendearen hasieran eraiki zen. Eraikinak hiru solairu dauzka, eta udalaz gain, bertan taberna, nekazaritza ganbera, anbulatorioa eta etxebizitza bat daude. Herriak alkatea eta sei zinegotzi dauzka. Beteluko idazkaria Araizko idazkari ere bada.

  • HELBIDEA: Kale Zaharra, 5

Alkateen zerrenda
2007-2011Miguel Javier Errekalde GoldaratzArribe Taldea
2011-Miguel Javier Errekalde GoldaratzArribe Taldea

Kultura

Euskara

Biztanleen %84tik gora euskaldunak dira, eta euskalkiari dagokionez, Koldo Zuazo hizkuntzalariak herriko hizkera erdialdeko euskara edo gipuzkeraren aldaeratzat hartzen du.

Bertako hedabideen artean Aralar Irratia dugu aipagai, bailarako herri honetan ere bere uhinak zabaltzen baititu.

Jaiak eta ospakizunak

Beteluko herriko jaiak ekainaren 29an ospatzen dira San Pedroren omenez.

Ondasun nabarmenak
  • Beteluko San Pedro Apostoluaren parrokia, udaletxeko plazan dagoen harrizko eraikina da. Elizaren barruan, kapera nagusian, San Pedroren irudia ageri da, erdialdean, alboetan Paduako San Antonio eta Doloreetako Ama Birjina dituela.
  • Apeztegi-zaharra dorretxea. Erreka baten ondoan dagoen XIII. mendeko dorretxea. Hiru solairu ditu. Harlanduzko harriko oinarriaren gainean, non erdi-puntuko arku bat irekitzen den, beste bi solairu daude. Biek fatxada luzituta dute eta egurrezko armazoia agerian daukate. Erdiko solairuan, eraikuntzari habeen bidez lotzen den estruktura bat, kanporantz irteten da.[6]
Apeztegi-Zaharra dorretxea

Beteluar ospetsuak

Ikus, gainera
  • Nafarroako udalerrien zerrenda

Erreferentziak
  1. Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 50-55 or..
  3. Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
  4. Nafarroako Meteorologi Agentziaren webgunea.
  5. (Ingelesez) «Data:Betelu 1029E estazio meteorologikoaren hilabetekako datuak.tab - Wikimedia Commons» commons.wikimedia.org (Noiz kontsultatua: 2024-03-16).
  6. Sahats, Archivo. «Beteluko Apeztegi-zarra dorretxea (Nafarroa)» www.3digitala.com (Noiz kontsultatua: 2021-07-18).

Kanpo estekak
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.