Benazir Bhutto

Benazir Bhutto Karachin jaio zen, Pakistango Barrutian, 1953ko ekainaren 21ean, Bhutto familia aristokratiko eta ospetsuan.Lady Jennings Erizaintza Eskolan eta Jesus eta Mariaren komentuan egin zituen lehenengo ikasketak, Karatxin. Gero A maila Karatxiko Gramatika Eskolan osatu zuen

Pakistanen lehen hezkuntza egin ondoren, Estatu Batuetan egin zituen goi-mailako ikasketak. 1969tik 1973ra Radcliffe Collegera joan zen eta gero Harvardeko Unibertsitatera, non gobernu konparatiboko titulua lortu zuen.

Bere ondorengo ikasketak Erresuma Batuan egin zituen. 1973 eta 1977 artean, Bhuttok Filosofia, Politika Zientziak eta Ekonomia ikasi zituen Lady Margaret Hall-en, Oxfordeko Unibertsitatean. Era berean, Nazioarteko Zuzenbideko eta Diplomaziako ikastaro bat egin zuen han. 1976ko abenduan Oxford Unioneko lehendakari hautatu zuten, eta eztabaida-elkarte ospetsu horren buru izatera heldu zen lehen emakume asiarra izan zen.

1977an bere herrialdera itzuli ondoren, kolpe militar batek bota zion aita eta 1979ko irailean exekutatu egin zuten. Mohamed Zia ul-Haq diktadoreak jazarpen ugari izan zituen, Pakistango Alderdi Popularra ordezkatuz egindako borroka politikoagatik (PPP), kartzelara eraman zuen askotan. Bost urte eta erdi egon zen kartzelan, eta 1984ko apirilean Londresera itzuli zen.

1985aren amaieran, Pakistanera itzultzeko aprobetxatu zuen gerra-legea. 1987an, aita galdu zeneko hamargarren urteurrena ospatzean, atxilotu egin zuten berriro; baina, oraingoan, Pakistango Alderdi Popularrak (PPP) eguna ezarri zion diktadoreari hauteskunde demokratikoak egiteko. 1988ko abuztuan, Pakistango gizon indartsua, Muhammad Zia-ul-Haq, hil egin zen hegazkin-istripu batean, eta, horrek hauteskundeak egitea erraztu zuen, PPPz gain, Gobernuaren aldeko Aliantza Islamiar Demokratikoak ere parte hartu zuen.

1987ko abenduaren 18an Asif Ali Zardarirekin ezkondu zen Karatxin. Bikoteak hiru seme-alaba izan zituen: Bilawal, Bakhtwar eta Aseefa.

Bhuttok demokraziaren eta modernizazioaren aldeko apustua egin zuen[2], eta mundu islamiarraren etorkizuna prozesu horiek bereganatzean zegoela uste zuen[2]. Hala ere, Allenek uste zuen zaila zela Bhuttoren balio politiko nagusiak zehaztea[3]; Bhuttok uste liberalak eta ikuspegi aurrerakoia zituela esan zuen Bhatiak[2]. Suvorova-k, berriz, mendebaldeko entzule batentzat Bhuttok bere burua Pakistan kontserbadoreko balio liberal unibertsalen ostetzat aurkezten zuela uste zuen[2]. G.S. Bhargava biografoak uste zuen Bhutto, Pakistango politikaren testuinguruan, sozialdemokratatzat pasa zitekeela[2]. Bere lagun Catherine Druckerrek (bi emakumeak Oxfordeko Unibertsitatean zeuden bitartean ezagutu zuenak) esan zuen Bhuttoren iritzi politikoak egungo ezkertasun leunaren barruan zeuden topiko horien antzekoak zirela[3]. Bhargavak gaineratu zuen (Harvarden eta gero Oxforden gobernantzan eta politikan izan zuen heziketari esker) Bhuttok teoria eta praktika politikoekiko esposizio sakona izan zuela ikuspegi historikotik nahiz eszenatoki garaikidetik[2].

Bhuttok Margaret Thatcher lehen ministroak Erresuma Batuan bultzatutako politika ekonomiko thatchertarrak miresten zituen[4]. Mushtaq Ahmed biografoaren arabera, pribatizazio eta merkatu ekonomiarako konbertitu sutsua zen[5]. Bhuttok, Pakistanen, ekonomia eta politika aldetik egonkorra izango zen klase ertaina sortzearen alde egin zuen estatu demokratiko egonkor bati eusteko beharrezkoa zelakoan[2]. Allenek aipatu zuen PPP, ideologian, garai batean ofizialki sozialista izan bazen ere, Bhutto ez zela «sozialista naturala, ezta Zulfikar bezain trebea ere hitz egiten»[2]. Ez zegoen ados bere aitaren politika ekonomiko sozialistekin, eta, boterean zegoenean, 70eko hamarkadan nazionalizatutako hainbat industria pribatizatu nahi izan zuen[2]. Hala, Ahmedek iradoki zuen, Bhuttoren garaian PPPk egalitarismoaren idealak aldarrikatzen jarraitzen zuen bitartean eta nekazarien eta langileen ongizatea hobetuko zuela aldarrikatzen zuen bitartean, fraseologia progresista horrek politika ekonomikorik eza zekarrela pobreei mesede egiteko[2]. Aldiz, Ahmeden ustez, bere politikek klase pribilegiatuei egiten zieten mesede, nagusiki, eta, beraz, eskuineko alderdia zen ezkerrekoa baino gehiago[5].

Bere agintaldian, Bhuttok ez zuen ezer egin Pakistanen izaera feudala, serioski, zalantzan jartzeko[6]. Bhuttoren garaian, Ahmedek idatzi zuenez, klase feudal aberatseko jendeak PPP menperatzen zuen maila federalean zein probintziakoan[2]. Bhargavak iradoki zuen Bhuttok ez zuela bere aitak erabilitako ahozko erradikalismoan parte hartu behar, ez baitzuen identitate sozialista baten aldeko aldarria egin behar botoak irabazteko eta pragmatista izateko, bai hitzez, bai egitez[2]. Lambek hauteskunde kanpainetan estrategia populistak erabiltzen trebe bezala deskribatu zuen Bhutto[2]. 2007an, Los Angeles Timeserako idatzitako artikulu batean, Bhuttoren ilobak, Fatima Bhuttok, AEBko Gobernuaren agenda neokontserbadoreari lotutako txotxongilo demokrata deitu zion[2].

Bhuttoren gidaritzapean, PPP, ofizialki, laikoa zen, baita berak zuzentzen zituen gobernuak ere[7][4]. Hala ere, garai hartan Pakistanen, sekularizazio terminoa ez zen erakunde erlijiosoen eta estatuaren arteko bereizketaren isla, ateismoaren eta erlijio ezaren konnotazioak baizik[2]. Beraz, argudiatu zuen Suvorovak, Bhutto gizarte islamikoen sekularizazioaren aurka agertu zen[2]. Bhuttok jarrera gogorra hartu zuen islamismo militantearen aurka ere[7]. Pakistango lobby islamista boteretsuarekin ituna egin behar bazuen ere, gobernu laiko baten alde egin zuen herrialdearentzat[2]. Allenek idatzi zuen: «boterean egon zen urteetan, Bhutto, mendebaldearen aldekoa izan arren, ez zen eroso sentitzen Pakistango islamistei erronka larriak egiten»[2]. Nahiz eta bere kanpainetan emakumeekiko Ziak ezarritako mugak ezabatuko zituela zin egin[2], ez zuen inoiz egin; aldiz, Musharrafek 2006an ezeztatu zituen[2].

Bhutto haserretu egin zen sexismoari aurre egin zionean[8], eta emakumeen eskubideen defendatzaile sutsutzat jo zuen bere burua[2]; hala ere, Suvorovak adierazi zuen: «inoiz ez zela feminista izan ez teorian, ez praktikan»[8]. Bhuttok adierazi zuen aldeak zeudela gizon eta emakume buruzagien artean, eta «emakume liderrak eskuzabalagoak eta barkagarriagoak dira, gizonezko buruzagiak zorrotzagoak eta zurrunagoak izaten dira»[2]. Elizgizon islamiarrek behin eta berriz esaten zutenaren aurka (politikan parte hartzea ez zetorrela bat islamiar balioekin) berak berretsi zuen ez zegoela gatazkarik. Haren iritziz «gizonek gure erlijioari buruz egiten duten interpretazioak mugatzen ditu emakumeen aukerak, ez gure erlijioak berak. Islama oso aurreratua izan zen emakumeekin hasieratik»[8]. Bhuttok honela deskribatu zuen bere eredu nagusia: Fatimah, Mahoma profeta islamiarraren alaba, bere pietatea, jakinduria eta ausardia miresten zituela esanez[2]. Indira Gandhi Indiako lehen ministroa ere inspirazio politikotzat jo zuen[2].

Bhutto, ikasketak amaitu ondoren Pakistanera itzuli zenean, etxeko atxiloketa batera eraman zuten, aitaren atxiloketarekin eta ondorengo exekuzioarekin batera. Bera erbestean lider bihurtu zen Erresuma Batutik itzuli ondoren, ama PPPko buruzagi gisa ordezkatuz eta Ziaul-Haq-en erregimenaren aurkako oposizio demokratiko gisa.

Hamar urte baino gehiagoan, 1988ko azaroaren 16an, Pakistanen egin ziren lehen hauteskunde demokratikoetan, Bhuttoren PPPk irabazi zituen aulki gehienak Batzar Nazionalean. 1988ko abenduaren 2an, joera sozialdemokratako bere alderdiak garaipena lortu ondoren, bere herrialdeko lehen ministro hautatu zuten, eta herrialde musulman baten helburuak zuzendu zituen lehen emakumea —eta mandatari gazteena 35 urte — izan zen.

Urte horretan bertan, "People" aldizkariak "50 pertsona ederrenen" zerrendan sartu zuen Benazir Bhutto. 1989an Nazioarteko Liberalaren Askatasunaren Saria jaso zuen.

1990eko abuztuan, Ghulam Ishaq Khan Errepublikako presidenteak kargutik kendu egin zuen, ustelkeria eta Konstituzioaren urratzea leporatuta. Nawaz Sharif Ziaren babeslea boterean gertatu zen. 1993ko urrian egindako hauteskundeetan, PPPk gehiengo soilaz irabazi zuen, eta Bhutto berriz ere koalizioko gobernu bateko buru bihurtu zen. Ustelkeria, kudeaketa ekonomiko txarra eta segurtasun publikoaren narriadura leporatuta, Faroooq Leghari presidenteak 1996ko azaroan bota zuen gobernua. 2006an, Interpolek Bhutto eta haren senarra atxilotzeko eskaera egin zuen.

Bhuttoren aurkako kritikak batez ere Punjabi eliteengandik eta lur-jabe familia boteretsuengandik zetozen, eta haiek Bhuttori eta feudalismoaren aurkako erreforma nazionalistei aurka egiten zieten, Pakistanen ezegonkortzearen arrazoia zela uste baitzuten.

Frantziako, Poloniako, Espainiako eta Suitzako dokumentuek Bhuttoren eta haren senarraren aurkako ustelkeria-salaketak babesten egin zituzten. Biek legezko prozedura askori aurre egin behar izan zieten, banku suitzarren bidez dirua garbitzeagatik sortutako karguak barne. Asif Ali Zardari senarrak zortzi urte eman zituen kartzelan, antzeko ustelkeria-karguengatik kondenatuta. Zardari 2004an askatu zuten, eta kartzelan jasandako torturak salatu zituen. Ondoren, giza eskubideen aldeko taldeek berretsi egin zituzten torturak.

2004ko argazkia

The New York Times egunkariak egindako txosten baten arabera, Pakistango ikertzaileek banku-kontuen sarea erakusten zuten dokumentuak zituzten, denak Suitzako familiako abokatuari lotuak, Asif Zardari erabiltzaile nagusiarekin. Artikuluaren arabera, Frantziako agintariek sortutako zenbait dokumentuk adierazten zuten Zardarik eskubide esklusiboak eskaini zizkiola Dassaulti, aireontziak fabrikatzen zituen enpresa frantsesari, % 5eko komisioaren truke, Zardarik kontrolatutako konpainia suitzar bati ordaintzeko. Halaber, Dubaiko konpainia batek urrea inportatzeko lizentzia esklusiboa jaso zuela Pakistanen, eta, horretarako, Asif Zardarik $10 milioi dolarretik gorako ordainketak jasotzen zituela Citibank-en Dubaiko kontuetan. Konpainiaren jabeak ukatu egin zuen Zardariri ordainketak egin izana.

Bhuttoren arabera, bere eta senarraren aurkako karguak izaera politiko hutsekoak ziren: "Dokumentu hauetako gehienak manipulatuta daude...", "... zirkulatzen egon diren istorioak guztiz okerrak dira", esan zuen. Pakistango Auditore Nagusi baten txostenak (AGP) Bhuttok esandakoari eutsi zion. AGPren txostenak dio Khanek 28 milioi errupia ordaindu zituela legez kanpo legezko aholkularietan, Bhuttoren eta haren senarraren aurkako 19 ustelkeria-kasu artxibatzeko 1990-1992 bitartean. Bhuttok utzi egin zuen Pakistan, ustelkeriagatiko ikerketa judizial baten mehatxuaren aurrean, Pervez Musharraf jeneralak, armadako buruak, 1999an estatu-kolpe batean boterea hartu eta gutxira. 2007 arte, Bhutto Dubain bizi izan zen, Arabiar Emirerri Batuetan, eta handik PPPrekin eta haren jarraitzaileekin harremanak izan zituen. Etengabe joaten zen atzerrira hitzaldiak ematera.

Hainbat liburu idatzi zituen

• 1978an Foreign Policy in Perspective ("Kanpo política perspectiban")

• 1989 bere autobiografia Daughter of Destiny ("Destinuaren alaba").

En 1988 recibió el premio Bruno Kreisky de Derechos Humanos y en 1989 el Premio Honorario Phi Beta Kappa Award de Radcliffe.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Benazir Bhutto

• [Bideoa] Los últimos segundos con vida de Benazir Bhutto