Azkoiengo gaztelua

Tibalt I.a Nafarroakoaren garaian, 1237an, gotorlekuko gobernadorea Hurtado Mendoza zalduna zen, Kaparrotsurena ere bere ardurapean zuena. 1256an, Corbaran Leetek gordetzen zuen.

Diego Peritz Zotetze alkate zela, 1280an ogia egosteko labe berri bat egin zen, eta mendiaren aurkako postigoa. Aldi berean, zisterna edo algibe bat egiteko leku bat prestatu zen. Garai hartan, atxikipena urtean 15 libera eta 75 kahitze gari suposatzen zuen.

1307an, Joan Ruitz Funeskoa alkaide zela, gazteluko etxeak eta bi dorreak estali ziren. 1315ean, Ferran Ruitz Peñalengoa alkatetza hartu zuen, gazteluaren eta dorrearen zaintzak 7 libera eta 35 kahitze esleitu zizkiola. 1321ean jarraitzen zuen. Karlos II.a Nafarroakoak 1351n Martin Peritz Urabaini eman zion zaintza, 4 libera eta 20 kahitzerekin. 1366an, baina, Santxitz Kaparrotsukoa etorri zen, ezkutaria, eta baleztak eta artilleria eman zizkioten gaztelua defendatzeko, Konpainia Handien beldur.

Azkoien hiribildua Gaztelako tropek setiatu zuten 1378an, eta bertako biztanleek babestu zuten. Setioari aurre egin ondoren, Funes berreskuratzera atera ziren, etsaiaren esku erori baitzen. Dorrea edo talaia 1400. urtean erortzear zegoen. Bortz urte geroago, kontu batek dio erorketa handia dela. Hala ere, gaztelua zutik geratu zen.

1423an, Karlos III.a Nobleak hala eskatuta, hiribildua eta bere gaztelua Bianako Printzerrian integratu ziren, erregeak Karlos IV.a bilobaren alde eraikia. Geroago, 1430ean, Gaztelaren aurkako gerra zela eta, 45 gizon iritsi ziren Azkoiengo goarnizioa eratzera, Guillen Arnaut Donamariaren agindupean; gainera, bortz baleztari bidali ziren gaztelura. Urte horretan bertan, Joan II.a eta Zuria I.a erregeek hiribildu honen eta Funesen jaurerria eman zioten Piarres Azkoiengoari, gaztelu eta jurisdikzioarekin, Gaztelako eta Aragoiko erregeekin izandako negoziazioetan emandako zerbitzuengatik.

Nafarroako Gerra Zibilaren garaian, 1457an, Gil Intxaurreta alkaidea zen, 3 arma-gizon eta 5 zaldizko bere zerbitzura zituela. Geroago, 1469an, Mosen Piarres altxatu zen armaz honekin eta beste gaztelu batzuekin, bat mariskalarekin eta agramondar buruzagiekin, Leonor I.a Nafarroakoak beaumontarrekin sinatutako bake akordioaren aurka. Printzesak setioa jarri behar izan zion hiribilduari matxinada menderatzeko. 1470ean, gertakari horren ondoren, Azkoiengoek, etorkizunean antzeko gauzak saihestu nahian, gaztelua eraitsi zezatela eskatu zioten printzesari, inoiz ez egiteko eta etengabe berregiteko moduan. Aldi berean, koroari betiko atxikitzea eskatzen zuten, eta ez jaunen jabetzari.

Gaztelua eraisteko eskaerak ez zuen eraginik izango. Fernando Katolikoak Nafarroako Erresuma konkistatu zuenean, Simancasen, Nafarroan zeuden gotorlekuen zerrenda batean, Azkoiengoa aipatzen da Faltzesko markesaren parte gisa. Dirudienez, 1516an bota zuten, Erresumako beste batzuekin batera.

• Nafarroako Entziklopedia Handia | AZKOIEN. (Noiz kontsultatua: 2022-01-09).

• Azkoien
• Argako Erribera
• Nafarroako Erresuma