Australiako ekonomia

• Ogasun Zorroa (Department of Finance)

Ekonomia politikaren kudeaketaz arduratzen da. Ogasun departamentu batek eta sei agentzia osatzen dute sail hau.

• Altxorra (The Treasury)

Aurrekontu federala egiteaz arduratzen da.

• Australiako Banku Zentrala (Reserve Bank of Australia)

Haren funtzio nagusia moneta-politikaren diseinua eta kudeaketa da. Horri buruzko erabakiak Kontseiluak (Board) hartzen ditu, monetaren egonkortasunari, enplegu osoari eta australiarren ongizateari laguntzeko.

Sail honen beste funtzio batzuk finantza-sistemaren egonkortasuna mantentzea eta ordainketa-sistemaren segurtasuna eta eraginkortasuna sustatzea dira. Australiako Banku Zentralak erabateko independentzia du gobernuarekiko.

Gainera, finantza-merkatuetan aktiboki parte hartzen du, kanpo-erreserbak kudeatzen ditu, billeteak jaulkitzen ditu eta gobernu federaleko bankaria da. Izan ere, Bankua Commonwealth gobernuarena da eta irabaziak honek izango ditu.

• Australian Competition and  Consumer Commision (ACCC)

Lehia-politika aplikatzeaz eta ekonomiaren sektore guztietan kontsumitzailea defendatzeaz arduratzen den saila da.

Bere zeregin nagusia enpresa publikoen pribatizazioa gainbegiratzea izan da, estatuaren monopoliopeko sektoreak desarautuz, eta estatuko merkatuak, energiaren sektorean bereziki, nazio mailako merkatu bihurtzea.

• Industria, Berrikuntza eta Zientzia Zorroa

Bere helburu nagusia Australiako ekonomiari forma ematea da, gaitasunen garapenaren, ikaskuntzaren, prestakuntzaren eta berrikuntzaren bidez, produktibitatearen hazkundea bizkortuz eta Australiaren lehiakortasuna ziurtatuz ekonomia globalean.

• Kanpo Arazoetako eta Merkataritzako Zorroa

Zorro honek bi ministro ditu, bata kanpo arazoetarako eta bestea merkataritza gaietarako.

Merkataritza ministroak Australiaren merkataritza politika zehazten du, barnekoa zein kanpokoa.

Kanpoko merkataritza-politikari dagokionez, sail honetatik Australiak beste herrialde batzuekin dituen merkataritza-harremanak, Australiaren laguntza-programa ofizialak eta nazioarteko merkataritza-itunei buruzko gaiak kudeatzen dira.

Australiako ekonomia, bere esportazioetarako, lehen sektorearen mende dago; izan ere, biztanleria aktiboaren % 5 baino gutxiago enplegatzen du, baina Australiako esportazioen artean garrantzi handia du.

Biztanleria aktiboaren % 2,5 enplegatzen du (2019ko azaroko datuen arabera). Azken bost urteetan, sektore honetako enplegatuen kopurua % 0,9 igo da.

Sektore honen langileen batez besteko adina 49 urtekoa da, eta batez besteko soldata 1038 dolar australiar (AUD) ingurukoa da asteko. Australiak nagusiki garia, oloa, garagarra, sorgoa, barazkiak, frutak, olio-haziak, kotoia, azukrea, tabakoa eta bazka-landareak ekoizten ditu. Era berean, Australia haragi eta artile ekoizle eta esportatzaile handia da.

Nekazaritza- eta abeltzaintza-ekoizpenaren zatirik handiena garai bateko estatu-monopolioek merkaturatzen dute (orain pribatuak direnak) Australian Wheat Board (pribatizatua, baina garia esportatzeko monopolioa mantentzen duena), Australian Wool Innovation Limited eta Meat and Livestock Australia adibidez. Azkenik, Dairy Australia esnekien ekoizpen eta merkaturatze errentagarria sustatzen duen enpresa publikoa da.

Azukreari dagokionez, Commonwealth-Queensland Sugar Agreement delakoak ekoizpena arautzen du eta barneko eta kanpoko merkaturatzea kontratatzen du, eta, era berean, ehogailuen eta nekazarien artean banatu beharreko onurak erabakitzen ditu.

Nekazaritza-sektorea etengabe dago arrisku klimatologikoen mende (lehorteak eta uholdeak) eta, aldi berean, Australiako dolarraren kanbio-tasaren gorabehera handien mende, bere ekoizpenaren kanpo-lehiakortasunari eragiten baitio.

Australia arrantza-produktuen inportatzaile garbi bihurtu zen 2007-08an, eta ordutik inportazio garbiak etengabe handitu dira. Australiako arrantza-eremua munduko handiena bada ere – 8 milioitik gorako eremua hartzen du –, guztizko merkataritza-harrapaketak munduko tona-kopuruaren % 0,2 inguru baino ez du hartzen.

2018an, arrantza- eta akuikultura-ekoizpenaren balioa % 4 handitu zen. Igoera horren arrazoia da, batez ere, salmonidoen ekoizpena handitu egin dela eta mendebaldeko otarrainaren esportazio-balio unitario handiagoa izan dela. Esportazioen helmuga nagusiak Txina, Vietnam, Japonia eta Hong Kong izan ziren, eta inportazioen jatorri nagusiak, berriz, Thailandia eta Txina.

Australia munduko mineralen ekoizle eta esportatzaile nagusietako bat da. Meatzaritza-sektorea BPGren % 10 da, eta 2018an 148.000 milioi AUD izan ziren. 2018-19an, meatzaritza-sektorea Australiako ekonomiaren hazkundearen bultzatzaile nagusietako bat izan zen, % 6ko hazkundearekin, batez ere petrolioaren eta gasaren erauzketak bultzatuta. Inbertsio gehien erakarri zuen sektoreetako bat da, zuzeneko atzerriko inbertsio osoaren % 38rekin. Australia bauxita, alumina, burdina-minerala, zinka, ikatza eta gas natural likidotuaren (GNL) munduko bost herrialde esportatzaile nagusien artean dago. Azken horri dagokionez, meatzaritzaren azpisektore garrantzitsuenetako bat bihurtu da, eta 2018-19an % 11,4ko hazkundea izan du aurreko urtearen aldean. Are gehiago, hazkunde horri esker, Australiak Qatar gainditu du eta munduko lehen GNL esportatzailea izan da, 77,5 milioi tonarekin eta 49.000 milioi AUDeko balioarekin.

Industria-sektoreari dagokionez, Australiak desindustrializazio-prozesu bat bizi izan du azken urteotan, manufakturen nazioarteko lehiakortasunik ezaren ondorioz. Prozesu horren jatorria produkzio-kostu oso altuetan dago, batez ere eskulanean, Asiarekin alderatuta.

Desindustrializazio-prozesu horren ondorioz, sektore horretako BPGren partaidetza murriztu egin da, baina nabarmentzekoa da 2019ko laugarren hiruhilekoan produkzioak gorakada izan zuela, 26.442 milioi AUD izatera iritsi baitzen.

Era berean, enpleguak antzeko gorakada izan du, eta 2019ko azaroan 907.200 enplegatu izatera iritsi da.

Eraikuntzaren sektorea BPGren % 7,8 da, hau da, Australiako ekonomian sektore handienetako bat da. Hala ere, 2019ko ekitaldian % 2,3ko hazkunde negatiboa izan zuen, bizitegi-eraikinen eta bizitegi-erabilerakoak ez diren eraikinen proiektuak % 3,4 jaitsi zirelako. Sektore horrek ia 1,2 milioi pertsona enplegatu zituen, hau da, biztanleria aktiboaren % 9,4.

Eraikuntzaren bilakaera desberdina da estatuen artean, zifra positiboak baitaude New South Walesen (NSW) eta Victorian eta beherakadak gainerakoetan.

Eraikuntza-proiektuak ugaritzea espero da, baso-suteek kaltetutako eremuak berreraikitzeko eta lehengoratzeko jarduerak direla eta. IBISWorlden arabera (Construction in Australia), sektorea % 2,3 inguru haziko da datozen bost urteetan.

Hala ere, Covid-19aren krisiak sortutako ziurgabetasunaren ondorioz, aurreikuspen horien joerak eragina izan dezake.

2019an, Australiak 9,5 milioi turistaren bisita jaso zuen, hau da, 2018an baino % 7,4 gehiago. 2019an, Txinatik etorritako turistek % 6,12 egin dute gora, eta, horri esker, herrialde horrek Zeelanda Berria gainditu du bisitari-iturri nagusi gisa. Txinatik etorritako turismoaren bilakaera bereziki deigarria izan da: duela hamar urte, Txinako turisten guztizkoa 354.700 zen. Kopuru hori milioi eta erdi turistatik gertu dago gaur egun, hau da, urteko batez besteko hazkunde-tasa % 12,3 ingurukoa da 2007tik.

Eskuragarri dauden azken kalkuluen arabera, 2017an Espainian 75.000 turista australiar izan ziren. Australiak Madrilen duen enbaxadaren arabera, australiar askok Espainia bisitatzen dute zirkuitu kontinental baten barruan sartuz, eta, beraz, ez dute Espainia helmuga nagusitzat hartzen estatistika-ondorioetarako. Turista australiarrak ez du bisarik behar Espainiara bidaiatzeko, eta erosteko ahalmen handia du; horrenbestez, oso bezero interesgarria da Espainiako turismo-sektorearentzat.

Aireko garraioari dagokionez, Qantas airelineak partaidetza publikoa du eta merkatuaren % 58,6 hartzen du, baita Jetstar kostu txikiko airelinearen jabea ere. 2000tik aurrera, lehia handitu egin zen Virgin sartu zenean (kuotaren % 31,6), eta horrek ere kostu txikiko hegaldiak egiten ditu 2013tik, Tiger Air filialaren bitartez. Egoera horretan eragin handia izan du Covid-19aren krisiak.

Trenbide bidezko garraioari dagokionez, 2002an gobernu federalak eta New South Wales eta Victoria estatuetako gobernuek pribatizatu egin zuten ordura arte Freight Corp eta National Rail enpresa publikoek zamak garraiatzeko egiten zuten trenbide-sarearen kudeaketa, Lang Corp eta Toll Holdingsek osatutako partzuergo bati salduz. Bideen jabetza, Western Australiaren kasuan izan ezik, esku publikoetan geratzen da oraindik.

Errentaren gaineko zerga

2016tik Australiako biztanleriak taula honen arabera ordaindu beharko du zerga hau:

BEZ (ondasun eta zerbitzuen gaineko zerga)

Ondasun eta zerbitzuen gaineko zerga, BEZaren baliokide australiarra, kontsumo-prezioaren % 10ekoa da. Hala ere, produktu batzuek ez dute zerga hori ordaindu behar, adibidez, elikagai freskoek.

Ondasun eta zerbitzuen gaineko zergaren helburua estatuak funts nahikoz hornitzea da, estatuetako zerga batzuk indargabetu eta/edo murriztu ahal izateko eta jendeari emandako zerbitzuen kopurua hedatzeko.

Enpresa eta korporazioentzako zergak

Negozio guztiek % 30eko zerga ordaintzen dute.

Gizarte Segurantzako zergak

Pertsona guztiek ordaindu behar dute gizarte-segurantzako zerga bat osasun-zerbitzuak eta erretiro-programak ainguratzeko.

Kapital irabazien gaineko zerga

Gobernu federalak 1985 geroztik eskuratutako aktiboen gaineko kapital-irabazien zergak biltzen ditu.

Erregaien gaineko zerga

38,143 zentimo gasolina eta diesel litroko, eta 12,5 zentimo petrolio likidotuko eta etanoleko gas litroko.

Tokiko gobernuek, edo Australian ezagutzen diren bezala, kontzejuak, beren zergak dituzte hondakinen bilduma-zerbitzuez, parkeen, liburutegien, museoen eta abarren mantentze-lanez hornitu ahal izateko.

Estatu edo lurralde guztiek dituzte beren zergak, elkarren artean aldatzen direnak. Estatu eta lurralde guztiek ez dituzte honako zerga hauek.

• Ordainketa-nominen gaineko zerga.
• Kasinoei eta apustu-artekariei ezarritako zerga.
• Lurrari zerga.
• Kapital-irabazien gaineko zerga.
• Hornitzailearen gaineko zerga.
• Erregaiaren gaineko zerga: Estatu guztiek 4 zentabo zergapetzen dute saldutako gasolinaren AUD 1 bakoitzeko.