Aurrekontu

• Aurrekontuen funtzio nagusia erakundearen finantza-kontrolarekin lotzen da.
• Aurrekontu-kontrola zer egiten den jakiteko prozesua da, emaitzak aldez aurretik aurrekontuan ezarritakoekin alderatuz, hau da, lorpenak egiaztatu edo desberdintasunak konpondu ahal izateko.
• Aurrekontuek eginkizun prebentiboak nahiz zuzentzaileak bete ahal izango dituzte erakundearen barruan.
• Aurrekontuak, erakunde gehienetan, erabilgarriak dira utilitaristak (negozio-konpainiak), ez-utilitaristak (gobernu-agentziak), handiak (multinazionalak, konglomeratuak) eta enpresa txikiak direlako.
• Aurrekontuak garrantzitsuak dira erakundearen eragiketetan arriskua minimizatzen laguntzen dutelako.
• Aurrekontuen bidez, enpresaren eragiketa-plana arrazoizko muga batzuetan eusten da.
• Enpresaren politikak eta estrategiak berrikusteko eta helburu estrategikoetara bideratzeko mekanismo gisa balio dute.

Aurreikusitako helburu bat betetzera zuzendutako ekintza-plana da, finantza-balioetan eta -terminoetan adierazia eta denbora jakin batean eta aurreikusitako baldintza jakin batzuetan bete beharrekoa. Kontzeptu hori erakundearen erantzukizun-zentro bakoitzari aplikatzen zaio. Jarduera ekonomiko jakin bati dagozkion diru-sarreren eta gastuen urteko aurreikuspena jasotzen duen dokumentua da. Aurrekontua, normalean, urteko finantza-plana da.

• Beren ekintza-plan osoaren osagaiak finantza-terminoetan kuantifikatzen dituzte.
• Aurrekontuaren partidek gida gisa balio dute aldi jakin batean langile-programak gauzatzeko garaian, eta, planak eta programak osatu ondoren, konparazio-arau gisa balio dute.
• Aurrekontuek maila jakin bateko unitateen arteko eta maila batetik besterako exekutiboen arteko komunikabide gisa balio dute. Aurrekontu-zenbatespenen sare bat gorantz iragazten da ondoz ondoko mailen bidez, ondoren aztertzeko.
• Hutsuneak, bikoizteak edo horiei buruzkoak detektatu eta tratatu daitezke gerenteek aurrekontuaren bilakaeraren portaera ikusten dutenean.

Aurrekontua jarduerak, ekintza bat edo ekintza multzo bat planifikatzeko tresna bat da, diru-kopuruetan islatuta, eta horiek aldez aurretik zehazten dituzte epe jakin batean jarraituko diren ekintza-ildoak.

• Kostu-zentroak koordinatzea enpresaren martxa modu integralean ziurta dadin.
• Antolakundearen emaitzak dirutan eta bolumenetan planifikatzea.
• Enpresaren diru-sarreren eta irabazien kontrola eramatea.
• Erakundearen jarduerak koordinatzea eta erlazionatzea.
• Aldizkako eragiketen emaitzak lortzea.

Enpresak edo pertsonak izango dituzten gastuetan eta kostuetan oinarrituta egiten dira, eta aurrekontuko elementu horiek zenbatetsi ondoren, diru-sarrerak proiektatzen dira. Gastuetatik abiatuta egiten hasteko arrazoia, lehenik eta behin, zerbaiti ekitea edo eustea kostatzen denaz ziur egotean oinarritzen da. Aurrekontuan sartuko diren gastuetako bakoitzaren segmentazioari, 'aurrekontu-kontzeptua' esaten zaio; finantza- eta administrazio-kontrol handiagoa lortzeko, gomendagarria da aurrekontua ahalik eta zehatzen egitea; aurrekontu-kontzeptuen sorta handitzea lortzen bada, handiagoa izango da kontrola ezartzeko eta erabaki egokiak hartzeko aukera. Oso garrantzitsua da kontuan hartzea aurrekontu-kontzeptu bakoitzak kontabilitatearen kontu espezifiko bati lotuta egon beharko duela (DLFH).

Estrategia askoren plangintza-oinarria da, eta estrategia horiek tresna garrantzitsua dira arau gisa; erakunde batean beharrezkoak diren kapitala, gastuak, kostuak eta diru-sarrerak behar bezala zehazteko administrazio-bitarteko gisa erabiltzen dira, bai eta eskura dauden baliabideak unitate eta/edo sail bakoitzaren premien arabera behar bezala erabiltzea ere. Tresna hori lagungarria da, halaber, denboran zehar aldera daitezkeen xedeak zehazteko. Horrela, sailen jarduerak koordinatzen dira helburu horiek lortzeko, eta beharrezkoak ez diren kostuak eta baliabideen erabilera txarra saihesten dira. Era berean, administrazioari, aukera ematen dio enpresaren nondik norakoen berri izateko, benetako gertaerak eta zifrak aurrekontuan eta/edo proiektuan jasotako gertakari eta zifrekin alderatuz, erakundearen jarduna zuzendu edo hobetzeko neurriak hartu ahal izateko eta, neurri handi batean, zuzentzeko edo argitzeko neurriak hartzen laguntzeko. Edozein pertsona, enpresa edo gobernurentzako, aurrekontua etorkizuneko aldirako gastu-ekintzako plana da, normalean urtebetekoa, diru-sarrera erabilgarriak kontuan hartuta. Gobernu baterako egutegiari 'urte fiskala' esaten zaio.

Finantza-terminoetan adierazten den plan integratzailea eta koordinatzailea da eta, enpresa bat osatzen duten eragiketei eta baliabideei dagokienez, aldi jakin baterako eta goi-gerentziak ezarritako helburuak lortzeko.

• Aurrekontuak administrazioak zer egin nahi duen adierazten du, enpresak goranzko aldaketa lor dezan aldi jakin batean.
• Integratzailea. Enpresaren arlo eta jarduera guztiak kontuan hartzen dituela adierazten du. Osotasun gisa ikusten den plana da, baina arlo bakoitzari ere zuzenduta dago, helburu orokorra lortzen lagun dezan. Eztabaidaezina da enpresako sail baten plana edo aurrekontua ez dela funtzionala erakundearen helburu osoarekin identifikatzen ez bada. Prozesu horri, aurrekontu nagusia deritzo, eta enpresako arloek osatzen dute.
• Koordinatzailea. Enpresako hainbat sailetarako planak batera eta harmonian prestatu behar direla esan nahi du horrek. Plan horiek koordinatzen ez badira, aurrekontu nagusia ez da zatien baturaren berdina izango, eta nahastea eta errorea sortuko ditu.
• Finantzei dagokienez, aurrekontua diru-unitatean ordezkatzearen garrantzia adierazten du, komunikabide gisa balio dezan, bestela arazoak sortuko bailirateke plan nagusiaren azterketan.
• Eragiketak. Aurrekontu baten funtsezko helburuetako bat da lortu nahi diren diru-sarrerak eta sortuko diren gastuak zehaztea. Informazio hori ahalik eta zehatzen landu behar da.
• Baliabideak. Ez da nahikoa etorkizuneko gastuak eta diru-sarrerak zehaztea; enpresak bere eragiketa-planak egiteko behar dituen baliabideak ere planifikatu behar ditu, eta hori, funtsean, finantza-plangintzarekin lortzen da, eskudiruaren aurrekontua eta aktiboen gehikuntzen aurrekontua barne hartzen dituena (inbentarioak, kobratzeko kontuak, aktibo finkoak).
• Etorkizuneko epe jakin baten barruan, aurrekontu batek beti egon behar du aldi jakin baten arabera.

Egindako azterlanen arabera, aurrekontuak erabiltzen dituzten konpainiek lau alderdi gauzatzen dituzte:

1. Aurrekontuarekin konprometitzen dira.
2. Epe laburreko plangintza epe ertain eta luzekoarekin egiten dute.
3. Aurrekontuak egiteko prozedura zehatzak eta ulergarriak ematen dituzte.
4. Aurrekontu-aldaketak aztertu eta ekintza zuzentzaileak hartzen dituzte.

Aurrekontu-prozesuak modu kuantitatiboan islatzeko joera du aurrekontuen bidez, eta enpresak epe laburrera ezarritako helburuak dagozkion programak ezartzen ditu, epe luzeko ikuspegia galdu gabe, horrek enpresaren kudeaketaren azken helburua lortzea ahalbidetuko duten planak baldintzatuko baititu.

• Aurrekontuak prestatzeko arduradunei, jarraibide orokorrak definitzea eta helaraztea.
• Planak, programak eta aurrekontuak egitea.
• Aurrekontuak negoziatzea.
• Aurrekontuak koordinatzea.
• Aurrekontuak onartzea.
• Aurrekontuen jarraipena eta eguneratzea.

• Zurrunak, estatikoak, finkoak edo esleituak:

Batzuetan, aurrekontu estatikoa deritzona plan bakar bat da, eta ez du erreserbarik egiten aurrekontua egin den aldian gerta daitezkeen aldaketetarako. Funtsean, pronostikoen zenbatespenak zuzenak izatean oinarritzen da. Adibidez:

Aurkeztutako aurrekontua aurrekontu finko bati badagokio. Bertan, jantzigintzaren hiru hilean behingo eta urteko produkzioaren zenbatespena egiten da, baita aldi horietarako salmentena ere. Ez da inolako aurreikuspenik egiten ekoizpen-zifretan edo salmenten zenbatespenetan aldaketak egin daitezkeela uste izateko, hala nola herrialdearen egoera ekonomikoaren aldaketen emaitzak, lehengaien prezioen igoera, etab. Hau da, uste du ez dela aldaketarik gertatuko.

Ekonomia egonkorra ez duen herrialde baten kasuan, aurrekontu finkoak ez dira gomendagarrienak, denbora-tarte nahiko labur bat betetzen ez badute behintzat. Beste adibide bat:

Ehuleek hiruhileko baterako aurrekontu finkoa egin dezakete, zeren epe horretan artilearen prezioa ez igotzea gerta bailiteke.

Hala ere, nahiz eta ziur egon gaitezkeen atorren kostuari dagokionez, alkandorak saltzeak zailtasun gehiago ditu. Artikulu horren eskaria ehuleek kontrolatzen ez duten aldagaia da, eta aldaketa handi samarrak jasan ditzake. Litekeena da udazkenean eta neguan udaberrian eta udan baino eskari handiagoa egotea. Gainera, populazioko emakumeek duten erosteko ahalmenaren mende dago, eta une zailak izanez gero, haiek eskuratzea ezeztatu edo atzeratuko dute. Hortaz, arriskutsua da hilero 100 alkandora saltzearen estimazioa ezartzea, eskari hori zehazten duten arrazoiak kalkulatzea eta aurreikustea zailagoa baita. Hortik ondoriozta dezakegu aurrekontu finkoak egokiagoak direla esku hartzen duten kontzeptuek aldaketa handirik ez duten eragiketetarako, hala nola prezio finkoak dituzten lehengai jakin batzuen kostuak eta langileen kontratuak eta soldatak konstante mantentzen diren bitartean.

Enpresaren etorkizunari buruzko iragarpenak oso fidagarriak direnean ere erabil daitezke. Adibidez, matrikula, gutxi gorabehera, finkoa duten ikastetxeak; ospitaleak, eskaera, gutxi gorabehera, kalkulatuta dutenak. Baina ezingo lirateke erabili, adibidez, nekazaritza funts batean, uztaren emaitzei buruzko iragarpenak ez baitira beti fidagarriak. Kontingentzia askoren mende daude, eta, ondorioz, batzuetan, emaitza ezin da aurreikusi.

• Malguak edo aldakorrak

Hainbat jarduera-mailatarako egiten dira, eta inguruneko egoera aldakorretara egokitu daitezke. Oso onargarriak dira aurrekontu-eremu modernoan. Dinamiko-moldagarriak dira, baina konplikatuak eta garestiak. Horiek manufaktura- edo merkataritza-eragiketen tamainaren araberako diru-sarrerak, kostuak eta gastuak erakusten dituzte. Aplikazio zabala dute kostuen, zeharkako fabrikazio-gastuen, administrazio-gastuen eta salmenten aurrekontu-eremuan.

Aurrekontu malgua eragiketa-maila desberdinetarako egiten da, aldagai kritikoen bolumen desberdinetarako proiektatutako informazioa emanez, bereziki murrizketa edo faktore baldintzatzailea osatzen dutenak. Horren ezaugarria da aurrekontu nagusiaren – estatikoaren – zurruntasuna saihesten duela, lan-maila finkoa baitakar, eta tresna dinamiko bihurtzen du hainbat eragiketa-mailarekin jarduera-maila bakoitzaren aurreikusitako emaitzen gaineko inpaktua ezagutzeko, kostuek haien aurrean dituzten erreakzioen ondorioz. Horrek gutxieneko baten eta handiagoko baten arteko bolumen-tarte jakin baterako egiten dela esan nahi du, enpresaren gehieneko jarduera-mailaren arabera.

Oro har, enpresa batek 3 eta 10 urte arteko eperako aurreikusten dituen salmenten aurreikuspena da; kalkulu hori egungo eta etorkizuneko eskariaren datuen bidez egiten da.

• Motibazio-ikerketa

Merkatua ikertzeko teknika bereziak landu dira, motibazio-ikerketa deitzen direnak, bezeroaren motibazioa neurtzeko. Ikuspegi hori jokabide-zientzien mende dago neurri handi batean, bereziki psikologiaren, soziologiaren eta antropologiaren mende. Konpainia askok produktuen salmenten urteko kalkuluak prestatzea eskatzen diete beren saltzaileei, hobeto ezagutzen baitituzte tokiko baldintzak eta bezeroen potentziala.

Salmenta-aurrekontuaren eta aurrekontu nagusiaren gainerako zatien oinarria, izan ere, salmenten iragarpena da. Iragarpen hori arretaz eta zehatz egin bada, aurrekontu-prozesuan eman beharreko hurrengo urratsak askoz ere fidagarriagoak izango lirateke, adibidez: salmenta-iragarpenak honako aurrekontu hauen gastuak hartzen ditu kontuan:

• Ekoizpena.
• Erosketak.
• Salmenta-gastuak.
• Administrazio-gastuak.

Salmenta-pronostikoa, hala, salmenta-estimatuen prestaketarekin hasten da, saltzaile bakoitzak egina, eta, ondoren, estimatutako horiek unitateko kudeatzaile bakoitzari igortzen zaizkio. Salmenta-aurrekontua oinarrizko aurrekontu batekin hasten da. Kontzeptu bererako hainbat produktu-lerro ditu, eta kontzeptu hori hiruhileko bakoitzeko salmenta-iragarpen gisa proiektatzen da.

Salmenta-aurrekontuarekin eta nahi den inbentario-mailarekin lotura estua duten zenbatespenak dira. Egia esan, ekoizpen-aurrekontua proiektatutako salmenta-aurrekontua da, inbentarioaren aldaketak doitutakoa. Lehenik eta behin, enpresak salmenta-aurrekonturako proiektatutako kopuruak ea ekoitzi ditzakeen zehaztu behar da okupatutako eskulanaren gehiegizko kostua saihesteko.

Administrazio-gastuen aurrekontua (AGA) aurrekontu ororen muin-zatitzat hartzen da, aurrekontu gehiena bideratzen baitu; betetzen dute, gutxi gorabehera, unitate guztietarako langile mota guztiak edukitzeko berehalako beharra sistemari eraginkortasuna emateko asmoz. Ahalik eta zorrotzena izan behar du, eta horrek ez du zertan atzerapenik ekarri behar enpresaren plan eta programen erabileran.

Salmenta-inbertsioko zenbatetsiak eta hainbat diru-sarrera finkatzen dira azkenean enpresaren egoera ekonomikoa eta erreala neurtuko duen kutxa-fluxua egiteko. Barne hartzen ditu:

• Diru-sarreren aurrekontua (guztizko gordina gastuak deskontatu gabe).
• Diru-Irteeren aurrekontua (likidoa edo garbia zehazteko).
• Fluxu garbia (sarreren eta irteeren arteko aldea).
• Bukaerako kutxa.
• Hasierako kutxa.
• Gutxieneko kutxa.

Gobernuek, estatuek, udalek, enpresa deszentralizatuek eta abarrek egiten dituzte beren mendekotasunen finantzak kontrolatzeko. Horietan, erakunde eta entitate ofizialen zor publikoaren ohiko eragiketak, inbertsioak eta zerbitzuak behar dituen baliabideak kuantifikatzen dira.

Enpresa partikularrek beren administrazioaren tresna gisa erabiltzen dituzten aurrekontuak dira. Elementu ekonomiko eta finantzario berberak dituzte, oro har, sektore publikoko aurrekontuei dagokienez, eta aldaera batzuk dituzte aurrekontu-esleipeneko partiden edo kontuen ikuskeran.

• Aurrekontu publiko

• Programen araberako aurrekontutik jardunaren araberako aurrekontura: sortzen ari diren merkatuetako ekonomientzako erronka
• Europako Parlamentua: aurrekontuen glosarioa