Asto Iluno

Asto Ilun, antzinako euskal mitologiako jainkoa izan zen erromatarraren garaian, Pirinio aldean, Galia Akitanian. Ez dugu bere ezaugarririk ezagutzen eta haren berri daukagu Garona Garaian agertu zen aldare batean idatzita zegoelako.

Asto Iluno
Akitaniar
Ezaugarriak

Inskripzioa

Astoilun jainkoari botoz egindako inskripzioa, Saint Béatetik gertu dagoen Burgalais/Burgalays herrian, aurkitua, Garona Garaian[1]. Aldarea marmolezkoa da.

  • Transkripzioa:

ASTO ILUN

NO DEO

C FABIUS

LASCIVOS

VSLM[2]

  • Irakurketa txikigarriak osatuta: Astoilun- / no deo / C(aius) Fabius / Lascivos / v(otum) s(olvit) libens m(erito).
  • Itzulpena: Astoilun jainkoari Caius Fabius Lascivos-ek gogo onez eta gizalegez konplitu du bere botoa[3].
  • Oharrak: Astoilunno deo latinezko kasu datiboan (Nori edo Norentzat) idatzita dago. Datiboaren marka "o" letra, eta lotura egiteko "n" letra bat kentzen badiogu, pentsa daiteke izena bere forma absolutiboan (Nor) Astoilun litzatekeela.
  • Katalogazio identifikadoreak: CIL[4] 13, 31 = D[5] 04529a = CAG[6]-31-02, 246 or. Sacaze 308. Gorrotxategi (1984): 462[7]

Etimologia
Sakontzeko, irakurri: «Astoa euskal mitologian»

Jose Migel Barandiaranen ustez, "Asto", aste izan daiteke, "Aste iluna" lirateke beraz jainko honen izena.

Bernardo Estornes Lasa bere aldetik, Asto iluna esanahiaren alde dago. Ikerlariak beraz bat dator "Ilun" esanahiarekin baina ez berriz "Asto"ren hitzaren zentzuarekin, beretzat Asto abereaz ari gara. Hala ere ezin dugu ahaztu nahiz eta astoa Euskal Herriko mitologian abere "donea" izan (eragin kristauaren eraginez gehien bat, Kristoren bizitzaren zenbait pasartetan bere laguntzaile gisa azaltzen delako), Pirinioetako irelu gaizto bat, Drac izenekoa, astoaren itxura hartzen duela. Drac honek Idittuen nahiko antza dauka.

Erreferentziak
  1. (Gaztelaniaz) Gorrochategui Churruca, Joakin. (1984). Onomástica indígena de Aquitania. Servicio Editorial Universidad del País Vasco y la colaboración de Universidad de Salamanca, Secretariado de Publicaciones e Intercambio Científico, 309 or. ISBN 84-7585-013-8. (Noiz kontsultatua: 2020-08-20).
  2. (Latinez) Dessau, Hermann. (1902). Tituli sacri et sacerdotum. Numina Aquitaniae. Inscriptiones Latinae Selectae. 2. lib., 1 zatia (1902) [ILS 2957tik 7210ra. ], 201 or..
  3. Wikilariaren ituzulpena.
  4. Corpus Inscriptionum Latinarum
  5. H. Dessau, Inscriptiones Latinae Selectae, 3 Bände, Berlin 1892-1916 [z.B., p.e., f.e.: D 00001]
  6. Carte archéologique de la Gaule
  7. (Gaztelaniaz)(Katalanez) Orduña Aznar, Eduardo. «Base de Datos de inscripciones aquitanas» eorduna.awardspace.info (Noiz kontsultatua: 2023-04-15).

Bibliografia
  • Jose Miguel de Barandiaran. 1976. Jose Miguel de Barandiaran, obras completas. Editorial La gran enciclopedia vasca, Bilbo.
  • José Miguel Barandiarán. 1994. Dictionnaire Illustré de Mythologie Basque, traduit et annoté par Michel Duvert, Donostia, Elkar. ISBN 2-913156-36-3
  • Enciclopedia General Ilustrada del Pais Vasco, Historia General de Euskal Herria. Auñamendi, Zarautz, 1978.
  • K. Larrañaga Elorza. 1988. Euskal Herria Antzinatean. Materiale eta Agiriak, UNED-Bergara, 316 orr., 176. zk.
  • Julien Sacazeren lanak:
  • 1885. Les Anciens dieux des Pyrénées, nomenclature et distribution géographique. Extrait de la Revue de Comminges (Saint-Gaudens), 28 orr.
  • 1990. Inscriptions antiques des Pyrénées. Hitzaurrea M. Albert Lebèguek eginda. Tolosa, XII-576p. (Bibliothèque méridionale. 2e série,1892.; 2). Berrargitalpena fakzimilean, Tolosa, ESPER.
  • 2001. Inscriptions antiques du Couserans. Tolosa, 28orr., 1892. Berrargitalpena fakzimilean, Nîmes, C. Lacour.

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.