Asparrena

Asparrena[4] Arabako ipar-ekialdeko ertzeko udalerria da, Arabako Lautadako kuadrillakoa. Gipuzkoaren eta Nafarroa Garaiaren mugakide da, eta 1,632 biztanle ditu.

Asparrena
 Araba, Euskal Herria
Araia, Aratz menditik ikusia.

Asparreneko armarria

Administrazioa
EstatuaEspainia
ErkidegoaEuskal Autonomia Erkidegoa
LurraldeaAraba
EskualdeaArabako Lautada
Izen ofiziala Asparrena
AlkateaTxelo Auzmendi Jimenez (Euskal Herria Bildu)
Posta kodea01208 / 01250
INE kodea01009
Herritarraasparrendar
Kokapena
Koordenatuak42°53′10″N 2°17′05″W
Map
Azalera65,18 km2
Garaiera605 metro
Distantzia35 km Gasteiza
Demografia
Biztanleria1.609 (2023)
−28 (2022)
alt_left 788 (%49) (%51,3) 826 alt_right
Dentsitatea0,03 biztanle/km²
Hazkundea
(2003-2013)[1]		% 5,96
Zahartze tasa[1]% 14,58
Ugalkortasun tasa[1]‰ 29,41
Ekonomia
Jarduera tasa[1]% 79,36 (2011)
Genero desoreka[1]% -3 (2011)
Langabezia erregistratua[1]% 10,56 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]% 28,08 (2010)
Kaleko erabilera [2]%  (2016)
Etxeko erabilera[3]% 13.57 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera data1181
Webguneahttp://www.asparrena.net/

Araia du udalburu, eta udalerriak baditu beste bederatzi herri ere.

Izena

Udalerriaren izen ofiziala Asparrana izatetik Asparrena izatera igaro zen 1860an. Asparrena izenaren bukaerako –a artikulua da. Hortaz, izena erabiltzean, honakoa da bidea: Asparrena, Asparrenarekin...; baina Asparrenean, Asparreneko, Asparrenetik, Asparrenera... Era berean, izen honek bere azken –a galtzen du ondoan beste determinatzaile bat edo adjektiboa daramanean; adibidez: Asparren maitea, Asparren osoan, gure Asparren hau...[4][5]

Geografia

Inguru naturala

Arabako Lautadan badago ere, Asparrenak inguru menditsua du, iparraldean Aratz eta Umandiamendiak, hegoaldean Ballo eta hego-ekialdean Legunbe. Hori dela eta, udalerria txangozaleen abiaburu (eta helburu) izan ohi da. Hidrologiari dagokionez, Zirauntza eta Ametzaga ibaiek Asparrena dute sorburu.

Mugakideak

Asparrenak mugakide ditu Gipuzkoa eta Arabako Partzuergo Orokorra iparraldean, Ziordia (Nafarroa Garaia) ekialdean, Entzia-Iturrietako Partzuergoa hegoaldean, eta Zalduondo eta Donemiliaga mendebaldean.

Historia

Asparreneko udalerria Sakanarako pasabide naturalean kokatuta dago, hori historian zehar gune garrantzitsua izan da. Bertatik igarotzen zen Euskal Herriko galtzada erromatar nagusia, Bordele-Astorga, alegia, bai eta Done Jakue bidea ere, Lizarratetik zetorrena.

Ekonomia

Industrialde garrantzitsua dago Asparrenean, N-1 errepidetik gertu. Bertan ezarrita daude, besteak beste, Nestle izozkiak enpresa (lehengo Helados Miko), Pferd Rüggeberg enpresa (Caballito ezizenaz ezaguna), eta Gasteizko Michelin enpresaren oinarri logistikoa.

Banaketa administratiboa
Araiako eliza frontoitik ikusia

Hamar herrik osatzen dute Asparrena udalerria:

Demografia
Asparreneko biztanleria
Datu-iturria: www.ine.es

Politika

2015ko hauteskundeen ondotik, Euskal Herria Bildu taldeko Consuelo Auzmendi da alkatea, nahiz eta EAJ izan zen alderdirik bozkatuena.

Asparreneko udalbatza

Alderdia

2015eko maiatzaren 24

2011ko maiatzaren 22

Zinegotziak Boto kopurua Zinegotziak Boto kopurua
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)
3 / 9
286 (% 31,43)
1 / 9
151 (% 16,61)
Euskal Herria Bildu (EH Bildu)*
3 / 9
249 (% 27,36)
6 / 9
455 (% 50,06)
Asparrena Bidean
2 / 9
233 (% 25,60)
Candidatura Independiente de Asparrena
1 / 9
106 (% 11,65)
2 / 9
203 (% 22,33)
*2011ko hauteskundeetan Bildu gisa aurkeztu zen koalizioa.
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean

Alkateak

Hauek izan dira Asparreneko azken alkateak:

Alkatea Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera Alderdia[6]
Jose Auzmendi Arenaga[6] 1979 1983 Independenteak
Jesus Martinez de Albeniz Ubago[6] 1983 1987 Euzko Alderdi Jeltzalea
Jesus Martinez de Albeniz Ubago[6] 1987 1991 Euzko Alderdi Jeltzalea
Alfredo Saez de Arregui Lopez de Munain[6][7] 1991 1995 Euzko Alderdi Jeltzalea
Jesus Martinez de Albeniz Ubago[6] 1995 1999 Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Luis Antia Audicana[6] / Juan Luis Antia[8] 1999 2003 Eusko Alkartasuna
Jose Luis Antia Audicana[6] / Juan Luis Antia Audicana[9][8] 2003 2007 Eusko Alkartasuna-Euzko Alderdi Jeltzalea
Diego Xabier Gastañares Zabaleta[6][10] 2007 2010 a Aralar
Diego Xabier Gastañares Zabaleta[6][10][11] 2010 2011 Araba Bai
Diego Xabier Gastañares Zabaleta[6][12] 2011 2015 Bildu
Txelo Auzmendi Jimenez[6][13] 2015 2019 Euskal Herria Bildu
Txelo Auzmendi Jimenez[6][14][15] 2019 2023 Euskal Herria Bildu
Txelo Auzmendi Jimenez[16][17] 2023 Jardunean Euskal Herria Bildu

a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu, Aralarren hautagai bezala.

Asparreneko ikuspegia, Gordoako hilerritik: Ezkerretik eskuinera, Gordoa (lehen planoan), Arriola (urrunago) eta Aratz mendia (eskuin-eskuinean).
Asparreneko ikuspegia, Gordoako hilerritik: Ezkerretik eskuinera, Gordoa (lehen planoan), Arriola (urrunago) eta Aratz mendia (eskuin-eskuinean).
Araia, Asparrena

Garraioa

Araba Bus sareko  eta  lineek zerbitzua ematen diote udalerri honi:

 Araba Bus
 Zerbitzua  Hasiera  Ibilbidea  Amaiera ⁠
4Gasteiz
(geltokia)		Gasteiz (Alas/Boulebard) • Zurbao • Ilarratza • Matauku • Arbulu • Argomaiz • Venta del Patio • Mendixur • Matura • Ozeta • Hermua • Larrea • Axpuru • Barria (bidegurutzea) • Barria (aterpe) • Narbaxa • Arriola • GordoaGalarreta⁠
5Gasteiz
(geltokia)		Gasteiz (Alas/Boulebard) • Gasteiz (Madril/Arantzabela) • Arkauti • Arkauti (Nekazaritza i.) • Arkauti (akademia) • Oreitia • Burgu • Dulantzi • Gauna • Adana • Uribarri Jauregi • Gereñu • Alaitza • Langarika • Gazeo • Agurain • Erdoña • Zalduondo • Araia (Iduia)Araia

Gainera, Eskualdeko Garraioa sareak 2 linea ditu udalerrian:

 Eskualdeko Garraioa
 Zerbitzua  Hasiera  Ibilbidea  Amaiera ⁠
9aAraia
Agurain
Erdoña		Ametzaga • Zalduondo • Galarreta • Gordoa • Arriola • Narbaxa • Luzuriaga • Zuhatzu DonemiliagaAraia
Agurain
Erdoña⁠
9bAraia
Agurain
Erdoña		Ametzaga • Albeiz • Ilarudia • Egino • Andoin • Ibarguren • Urabain • Durruma • Egilatz • Bikuña • Mezkia • Munain • Okariz • Opakua • Arrizala • Alangua • Egileor • Zuhatzu Donemiliaga • LuzuriagaAraia
Agurain
Erdoña

Bestalde, La Burundesa autobus konpainiak Sakanako herriak elkartzen ditu Gasteiz-Iruñea linearen bidez, eta Asparreneko Ibarguren eta Andoin herrietan du geltokia. Guztira hiru zerbitzu eskaintzen ditu norabide bakoitzean. Linearen ibilbidea honakoa da:

Andra Mari baseliza, Araian
Asparrenako udaletxea, Araian

Kultura

Kirolak

Aipatzekoa da Ilarduia eta Eginoko eskalada eskola. Edozein zailtasuneko bideak daude udalerrian, baita hegan egiteko errapelak ere.

Jaiak eta ospakizunak

Ondasun nabarmenak
Eginoko haitzak eta Lezearen ahoa
Araiako Marutegiko gazteluaren aztarnak

Asparrendar ospetsuak

Partzuergoa

Asparrena Gipuzkoa eta Arabako Partzuergo Orokorreko kide da.

Erreferentziak
  1. Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  3. «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  4. Euskaltzaindia: 150. araua: Arabako herri izendegia.
  5. «Berria Estilo Liburua» www.berria.eus (Noiz kontsultatua: 2023-01-16).
  6. (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-04-05).
  7. (Gaztelaniaz) «El PNV denuncia pintadas contra un ex alcalde de Aspárrena» El Mundo 2015-08-15 (Noiz kontsultatua: 2020-05-01).
  8. (Gaztelaniaz) «Ocho ex alcaldes alaveses cuentan cómo es su nueva vida sin el bastón de mando.» El Correo 2014-10-22 (Noiz kontsultatua: 2021-01-11).
  9. (Gaztelaniaz) «El alcalde de EA de Asparrena (Alava) dice no se presenta a la reelección porque no se reedita la coalición con el PNV» Europa Press 2007-01-22 (Noiz kontsultatua: 2020-05-01).
  10. (Gaztelaniaz) «Araba Bai rechaza una coalicion con Aralar y apuesta por la unidad abertzale y de izquierdas» Gara 2011-02-19 (Noiz kontsultatua: 2020-05-01).
  11. (Gaztelaniaz) «Araba Bai se incorpora a Bildu pese a las amenazas contra la coalicion» Gara 2011-04-16 (Noiz kontsultatua: 2020-05-01).
  12. (Gaztelaniaz) «El alcalde de Asparrena denuncia amenazas de muerte por el calendario ganadero» El Correo 2013-01-10 (Noiz kontsultatua: 2020-05-01).
  13. (Gaztelaniaz) «EH Bildu gobernará en nueve municipios de Álava durante la presente legislatura» 20 minutos 2015-06-13 (Noiz kontsultatua: 2023-04-29).
  14. (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-03-27).
  15. «"Uraren kudeaketa gure eskumena da, eta kito" - Lautada» Alea 2022-10-14 (Noiz kontsultatua: 2023-02-11).
  16. (Gaztelaniaz) «EH Bildu refuerza su poder municipal en la Llanada alavesa» Diario de Noticias de Álava 2023-05-29 (Noiz kontsultatua: 2023-08-03).
  17. (Gaztelaniaz) «Txelo Auzmendi sigue al frente de Asparrena cuatro años más» Diario de Noticias de Álava 2023-06-17 (Noiz kontsultatua: 2023-08-02).
  18. Marutegi hiru.com webgunean

Ikus, gainera

Kanpo estekak
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.