Arthur Griffith

Arthur Griffith (irlanderaz Art Ó Griofa) (Dublin, 1872ko martxoaren 31 - Dublin, 1922ko abuztuaren 12a) irlandar lider abertzale edo nazionalista izan zen. Dáil Éireann-ean (Irlandar Legebiltzarra) biltzarkide, 1922ko Urtarriletik Abuzturako denboraldian. 1921an London-en Anglo-Irlandar Akordioa sinatu zuen Irlandar Ordezkaritzaren buru nagusia.Honen ondorio zuzenena Irlanda bitan zatikatzea izan zen.

Arthur Griffith
Irudi gehiago
Teachta Dála 1922ko irailaren 9a - 1923ko abuztuaren 9a Barrutia: Cavan (en) Hautetsia: 1922ko Irlandako hauteskunde orokorrak Kanpo Harremanetarako eta Merkataritza Ministroa 1922ko uztailaren 26a - 1922ko abuztuaren 12a ← George Gavan Duffy (en) - Michael Hayes → President of Dáil Éireann (en) 1922ko urtarrilaren 10a - 1922ko abuztuaren 12a ← Éamon de Valera - William T. Cosgrave → Kanpo Harremanetarako eta Merkataritza Ministroa 1921eko abuztuaren 26a - 1922ko urtarrilaren 9a ← George Noble Plunkett (en) - George Gavan Duffy (en) → Teachta Dála 1921eko abuztuaren 16a - 1922ko ekainaren 8a Barrutia: Cavan (en) Hautetsia: 1921eko Irlandako Hauteskunde Orokorrak Justizia eta Berdintasun Ministroa 1919ko apirilaren 2a - 1921eko abuztuaren 22a ← Michael Collins - Austin Stack → Teachta Dála 1919ko urtarrilaren 21a - 1921eko maiatzaren 10a Barrutia: East Cavan (en) Hautetsia: 1918ko Irlandako Hauteskunde Orokorrak Erresuma Batuko 31. Parlamentuko kidea 1918ko abenduaren 14a - 1922ko abuztuaren 12a Barrutia: North West Tyrone (en) Hautetsia: 1918ko Erresuma Batuko hauteskunde orokorrak Erresuma Batuko 31. Parlamentuko kidea 1918ko abenduaren 14a - 1922ko abuztuaren 12a Barrutia: East Cavan (en) Hautetsia: 1918ko Erresuma Batuko hauteskunde orokorrak Erresuma Batuko 30. Parlamentuko kidea 1918ko ekainaren 20a - 1918ko azaroaren 25a Barrutia: East Cavan (en) Hautetsia: UK Parliamentary by-election (en)
Bizitza
Jaiotza	Dublin, 1872ko martxoaren 31
Herrialdea	Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua Irlandako Estatu Askea
Heriotza	Dublin, 1922ko abuztuaren 12a (50 urte)
Hobiratze lekua	Glasnevin hilerria
Heriotza modua	berezko heriotza: istripu zerebrobaskularra
Hezkuntza
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	diplomazialaria, politikaria eta idazlea
Lantokia(k)	Londres
Enplegatzailea(k)	The United Irishmen (en)
Kidetza	Irlandar Anaitasun Errepublikarra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Erromatar Eliza Katolikoa
Alderdi politikoa	Sinn Féin

1872ko martxoaren 31ean Dublinen jaio zen. 1899an United Irishman (Irlandar Elkartuak) aldizkariaren sortzailea izan zen, honetan irlandar idazle ospetsuenetarikoek parte hartu zutelarik, beharbada denen artean nabariena William Butler Yeats olerkaria. Griffith bera, bere editorialeen bidez United Irishman argitalpenaren literatur parte-hartzaile zuzena izan zen, beti ere irlandar autogobernuaren alde.

1902. urtean, etorkizun batean Sinn Fein alderdia bilakatuko zen erakunde bat sortu zuen. Irlanda autonomo baten aldekoa zen, baina ez Erresuma Batutik independientea.

Gaur egunez, Griffith-ek 1916ko Bazko Altxamenduan parte hartu zuenaren behin-behineko frogarik ez da existitzen. Hala eta guztiz, britaniarrek altxamenduaren babesle nagusienetakotzat jotzen zutenez Galesko Frongocheko barneratze zelaian gartzeleratu egin zuten, nahiz eta espetxeratze denboraldia laburra izan, gutxi gorabehera urte batekoa. Handik urte batetara bigarren aldiz espetxeratua izan zen inongo arrazoi legalik gabe eta soilik buruzagi abertzalea zelako argudioan oinarrituz.

1918ko Hauteskunde Orokorrak Sinn Féin-eko buru politikoak boterera eraman zituen, eta lehen Dáil edo Irlandako Biltzarrean biltzartzen ziren kideak orain Irlandako Legebiltzarreko kide berriak ziren. Hauek Éamon de Valera hautatu zuten herrialdearen lehendakari eta Griffith lehendakari-orde bezala. Britaniarren aurkako guda irekia behin-behinekoa zen.

Michael Collins-en zuzendaritzapean, irlandarrek britaniar gudarostearen aurka hasitako nekatze-guda eta gerrilak bere fruituak lortu zituen. Eta honela, 1921an britaniarrekin bakea bilatuko zuen ordezkaritzaren arduradun nagusia Griffith bilakatu zen, beti ere Irlandar Estatu Aske bat onartzeko baldintzarekin.

Nahiz eta 1922ko urtarrilean Griffith lehendakari bezala hautatua izan, boterean ongi finkatzeko ez zuen denborarik askorik izan. 1922ko abuztuaren 12an hil baitzen 50 urte zituelarik burmuin odoljario baten ondorioz. Handik gutxira irlandar guda zibil anker bat herrialdeaz erabat jabetuko zen.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Arthur Griffith