Arteta (Ezporogi)

Arteta[1][lower-alpha 1] Bizkaia ibarreko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Zangozerria eskualdean. Ezporogi udalerrian da.

Artikulu hau Ezporogiko herri hustuari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Arteta (argipena)».
Arteta
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Map
Kokapena
Herrialdea Nafarroa Garaia
EskualdeaZangozerria
UdalerriaEzporogi
Administrazioa
Motaherri hustu
Izen ofizialaArteta
Posta kodea31492
Herritarraartetar
Geografia
Koordenatuak42°36′03″N 1°28′07″W
Garaiera631 metro
Distantzia53,4 km (Iruñetik)
Demografia

XX. mendean despopulatu bezala agertzen zen. Bere lurrak Nafarroako Gobernuko finka batara pasa ziren.

Bertako biztanleak artetarrak ziren.

Izena

Arteta toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]

  • Arteeta (1087)
  • Arteta (1145)
  • Artheta (1366)
  • Arteta (1534)
  • Arteta (1800)
  • Arteta (1945)
  • Arteta (1996)

Geografia

Arteta Bizkaia ibarran dago, Ezporogi udal-barrutian, Oibar ibarrean, Zangozerria eskualdean, Nafarroa Garaia herrialdearen ekialdean.

Klima eta landaredia

Ezporogiko klima mediterraneo motakoa da, nahiz eta iparraldean klima kontinentalaren ezaugarriak izan. Iparraldeko gune menditsuenetan prezipitazioak ugariagoak dira, urtero 800mm inguru, baina zenbat eta hegoalderago urriagoak, herrigunean, esaterako, 500mm euri baino ez dira jausten urtero. Batez besteko tenperatura 12 eta 13 gradu artekoa da eta urteroko egun euritsuak 80 eta 100 bitartekoak.

Ezporogiko basoak asko gutxitu dira denboraz, gaur egun, jatorrizko haritzen eta arteen hedadura 223 hektareakoa baino ez dela. Arteei eta haritzei XIX. mendetik birlandatutako pinu lariziar austriarrak batu arren, basoak herriko azaleraren %7,1 baino ez ziren XX. mendearen amaieran.

Estazio meteorologikoa

Ezporogin ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Oibar pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 556 metrora, Nafarroako Gobernuak 1974n jarritako estazio meteorologikoa dago.[3]

    Datu klimatikoak (Oibar, 1974-2020)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 19.0 23.0 28.0 29.0 36.0 39.0 41.0 41.0 40.0 31.0 25.0 19.0 41.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 8.8 11.1 14.7 16.2 20.9 26.1 29.7 29.5 25.2 19.4 12.9 9.4 18.7
Batez besteko tenperatura (ºC) 5.2 6.7 9.7 11.2 15.3 19.6 22.5 22.5 19.0 14.4 9.1 6.0 13.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 1.6 2.3 4.6 6.2 9.7 13.1 15.3 15.6 12.8 9.5 5.3 2.5 8.2
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -11.0 -8.0 -10.0 -2.0 1.0 5.0 7.0 6.0 4.0 -1.0 -7.0 -10.0 -11.0
Batez besteko prezipitazioa (mm) 50.1 48.6 47.1 73.6 57.9 47.4 28.9 30.7 57.2 77.2 57.3 68.12 654.2
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 44.0 43.4 47.5 54.0 56.0 88.5 31.0 68.0 75.5 66.5 43.1 58.0 88.5
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 8.4 7.7 6.5 10.1 8.6 5.6 4.1 3.7 5.4 8.6 9.6 9.6 87.7
Elur egunak (≥ 1 mm) 0.8 0.9 0.7 0.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2 0.8 3.5
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4]
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia

San Andres bere eliza 1185ean Leozko jaunek Iruñeko Santa Mariari itzuli zioten, eta gero Ganberako arkitanerriari atxiki zioten. 1366an lau su kapare eta laborari bat zituen. 1427an azken hau bakarrik geratzen zen, erregearen petxeroa. 1646 eta 1678an hiru familia bizi ziren, eta hogeita sei biztanle 1786an.

1802an esaten da Oibar ibarreko Bizkaia ibarran dioten lurreko 7 herrietako bat dela, eta, Usunbeltz, Getadar eta Juliorekin batera, Mendinuetako maiorazkokoa dela. Hiru etxetan 27 pertsona zeuden. XIX. mendearen lehen erdiko udal-erreforma liberalarekin udal independentea osatu zuen, aipatutako hiru tokiekin batera, eta horiek guztiak eta Arteta, hala ere, Ezporogin integratu ziren geroago.

Handik gertu, Getadarrerantz, San Salbatore baseliza zegoen. 1858 (23 biztanle), 1887 (14), 1920 (18), 1930 (7), 1940 (9) eta 1950eko (biztanlerik gabe) populazio-izendegietan bakarrik agertzen da. Sabaitza, Usunbeltz, Getadar, Julio, Loia, Gardalain eta Irangoitirekin Getadar izeneko Nafarroako Baso Ondarearen finkak 3465 Ha ditu (basoko pinua eta basoberritzeko larizioa, haritza).

Oharrak
  1. /aɾtéta/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza bigarren silaban

Erreferentziak
  1. Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
  2. «Ezporogi - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  3. Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Oibar» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  4. Oibarreko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).

Ikus, gainera

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.