Arteak

Arteak kulturen eta gizarteen giza sormenaren teoria, aplikazioa eta adierazpen fisikoa dira, objektuak, inguruneak eta esperientziak sortzeko trebetasunak eta irudimena erabiliz. Arteen barruko kategoria tradizionaletan literatura sartzen da (poesia, drama, prosa, etab.), ikusizko arteak (pintura, marrazketa, diseinua, etab.), arte grafikoak (pintura, marrazketa, diseinua eta gainazal lauetan adierazitako beste forma batzuk), arte plastikoak (eskultura, modelatua), dekorazio-arteak (lakatuak, altzarien diseinua, mosaikoa, etab. ), arte eszenikoak (antzerkia, dantza, musika), musika (konposizio gisa) eta arkitektura (askotan barnealdeen diseinua barne).[1][2][3]

Arteen sailkapena

Erdi Aroa
Jaingoiko geometraren alegoria.

Arteen sailkapena feudalismoaren eta Goi Erdi Aroaren ideologiaren parte da. Arte liberalak (hau da, esku-lanetatik libratzen zutenak eta, beraz, goi mailako pertsonentzat onargarriak zirenak[4]) eta arte mekanikoak (eskuzko lana behar zutenak eta, beraz, goi mailakoek egiten ez zituztenak). Arte liberalei zazpi arteak izena eman zitzaien, karolingiar hezkuntza sistemari lotuta: triviuma (gramatika, erretorika eta dialektika)[5] eta quadriviuma (aritmetika, geometria, astronomia eta musika)[6][7]. Mekanikak ere zazpi zirela esaten zen.

Pizkundea eta sei arteak

Pizkundetik aurrera, artistaren figura eta haren jarduera (humanistarenekin identifikatuta) balioesteak kontzeptu berriak sortzea ekarri zuen. Charles Batteuxek 1746an arte handietakoa eta arte ederrak deitu zituen. Bien gainjartzeak sei arteren zenbaki bat ematen du (zenbaki hori bat dator arteen sailkapen txinatar batekin)[8].

Ez dago sei arte horien artean (pintura, eskultura, arkitektura, musika, dantza eta poesia -edo literatura-) unibertsalki onartutako ordenaziorik lehen, bigarren, hirugarren, laugarren, bosgarren edo seigarren arte bat identifikatzen duenik.

Zinema: zazpigarren artea

García Fernández eta Sánchez Gonzálezen arabera[9], Ricciotto Canudoren obratik abiatuta, 1911n argitaratutako Manifiesto de las siete artes zinemari zazpigarren artea deitu zitzaion zerrendara gehitzeko.

Honela geratuko litzateke zerrenda:

  1. Arkitektura
  2. Eskultura
  3. Pintura
  4. Musika
  5. Dantza
  6. Poesia/literatura
  7. Zinema

Denborarekin, beste ahots batzuk agertu dira, zerrenda horretan adierazpide berriak sartzea eskatzen dutenak. Zortzigarren artea, bederatzigarren artea, etab. Izendapenak modu ez hain unibokoan erabiltzen dira arte gisa identifikatzeko eta, beraz, prestigiatzeko, ahalik eta mailarik handienean jarriz adierazpen artistiko eta kultural guztien artean, komikia, argazkia, diseinu grafikoa, telebista, publizitatea, bideojokoak, tatuajeak, origamia, etab.

Erreferentziak
  1. The arts. .
  2. Definition of THE ARTS. .
  3. Significado de Arte. .
  4. (Frantsesez) Marrou, Henri-Irénée; médiévale, Congrès international de philosophie. (1969). Les Arts libéraux dans l'Antiquité classique. J. Vrin (Noiz kontsultatua: 2022-02-19).
  5. The Oxford Dictionary of English Etymology. (1995 reprint. argitaraldia) 1966 ISBN 0-19-861112-9. PMC 2506563. (Noiz kontsultatua: 2022-02-19).
  6. Quadrivium. (Noiz kontsultatua: 2022-02-19).
  7. «A History of Western Philosophy 2.5» maritain.nd.edu (Noiz kontsultatua: 2022-02-19).
  8. Doménech del Río, Antonio José.. (2005). Pensamiento y religión en Asia oriental. Editorial UOC ISBN 978-84-9788-131-9. PMC 847586258. (Noiz kontsultatua: 2022-02-19).
  9. García Fernández, Emilio C.. (2002). Guía histórica del cine. Editorial Complutense ISBN 84-7491-673-9. PMC 49670241. (Noiz kontsultatua: 2022-02-19).

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.