Arroitz

Arroitz Nafarroa Garaiko mendebaldean dago, N-111 errepidean, Lizarra-Viana norabidean, Lizarratik 16 kilometrora.

Klima mediterraneo-kontinental motakoa da, uda bero eta negu hotzekoa. Urteko batez besteko tenperatura aldatzen da altueraren arabera, 8 eta 13 gradu artekoa. Prezipitazioak 500 eta 600mm bitartekoak dira, eta urteroko egun euritsuak 60 dira herrigunean eta 80 edo gehiago udalerriko gunerik menditsuenetan.

Jatorrizko landarediaren arrasto gutxi geratzen dira gaur egun: arte, ametz eta pinu gorri bakan batzuk. Egurrikatza egitearren eta nekazaritzarako lurrak lortzearren, baso asko moztu zituzten antzina. Pinu landaketek hiru hektarea baino ez dute hartzen.

Arroitzen, itsas mailatik 572 metro gorago, Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuak 1972an jarritako estazio meteorologikoa dago.[4]

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Arroitzek mugakide ditu Lukin iparraldean, Arellano ekialdean, Barbarin mendebaldean, eta Sesma hegoaldean.

2007an Arroizko alkate Rubén Osés Martínez atera zen, Mendia elkarte independentearen (3 zinegotzi) izenean. Baliogabeko botoak 32 izan ziren (emandako guztien %4,27) eta 22 boto zuri izan ziren (botoen %3,07). Abstentzioa %26,42koa izan zen.

2011n bestelako akordioak egiteko aukera bazegoen ere, bozkatuena izan zen PSNren zerrendako Antonio Ángel Moleón Segura (independente etiketaduna) izendatu zuten alkate[6]. Beste hiru zerrendak ere ordezkaritza lortu zuten.

Udaletxea herriko plaza nagusian dago, Foruen Plazan. XVIII. mendean egindako eraikin barrokoa da, eta eraiki eta mende bat geroago, etxebizitza moduan erabilitako eraikuntza berria altxatu zen udaletxearen egiturari atxikita. Fatxada nagusian, egurrezko egitura batez osatutako ataria dago. XX. menderen amaieran, eraikuntza eraberritzeko proiektua gauzatu zen Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuaren laguntzari esker; lanek 31,7 milioi pezetako aurrekontua izan zuten. Udala alkateak eta zortzi zinegotzik osatzen dute.

• HELBIDEA: Foruen Plaza, 1

Lizarrerria Buseko linea hauekin ditu loturak:

Allo, Arellano, Arronitz, Deikaztelu eta Leringo Oinarrizko Zerbitzu Sozialen Mankomunitateko kidea da Arroitz.

Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Arroitz eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. 2001eko erroldan, herritarren % 2,34k zekien euskaraz hitz egiten.

Arroizko herriko-jaiak iraileko lehen asteburuan ospatzen dira Mendiako Ama Birjinaren omenez. Otsailean, bestalde Agate Deunaren eguna eta "Txigorkiaren eguna" ospatzen dira.

Lizarrako merindadeko herri askok bezala, Arroitzek nekazarien patroia den San Isidroren eguna ospatzen du maiatzaren 15ean, "Udaberriko jaiekin" batera.

San Salvador eliza, XIII. mendekoa. Elizaren jatorria Erdi Arokoa da, eta gaur egungo eraikina XVI. mendean berreraikitako eliza gotikoa da, ondorengo mendeetan eliza zaharberritu eta handitu egin zen. Eraikinak hiru zatitan banaturiko nabe bakarra dauka, kapera bana aldarearen bi alboetan, gurutzadura, eta poligono itxurako aurrealdea.

Nabearen sabaia gurutzadurazko gangaz estalirik dago. Sakristiak (XVIII. mendean eraikia), oinarri laukizuzena dauka eta kanoi erdiko gangaz eginiko estaldura. Kanpoaldean, XIX. mendean eraikitako dorrea eta harlanduzko hormak nabarmentzen dira. Dorrea eta aurreko portada estilo neoklasikokoak dira.

Erretaula nagusia XVII. mendearen hasieran egin eta XVIII. mendean birmoldaturiko erretaula barroko-goiztiarra da. Bertan, Kristoren pasioa eta Jasokundea eta Sortzez garbiaren irudiak daude.

XVII. mendean eraiki eta ondorengo mendeetan estilo neoklasikoaren ezaugarriak jarraituta birmoldatu zen. Laukizuzen itxurako bost zatitan banaturiko nabe bakarra dauka eta gangaz eginiko estaldura. Elizaren kanpoaldeko hormak, harlanduz eginak dira, eta sarreran, Ama Birjina eta umearen irudia dago.

Presbiterioan, burdin hesi batek itxirik, XVII. mende amaierako erretaula barrokoa dago, Mendiako Ama Birjinaren XIII. mendeko egurrezko irudia duena. Irudia, XVI. mendean birmoldatu zen, ezaugarri barroko batzuk gehituz.

Arroitz udalerrian San Pedro, Santa Zezilia, eta Mahastietako Andre Maria baselizak daude. San Pedro baseliza XVI. mendean eraiki eta garai barrokoan birmoldatu zen. Santa Zezilia baselizaren jatorria Erdi Arokoa den arren, gaur egungo eraikuntza barrokoa da. Mahastietako Andre Mariaren baseliza 1712an eraiki zen eta gaur egun eraikuntzaren arrastoak baino ez dira gorde.