Arripodas
Arripodas[1][lower-alpha 1] (eguesibarreraz: Ripodase)[lower-alpha 2] Urraulbeiti ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.
| Arripodas | ||
|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | ||
 Herriko zeharkarrika | ||
|
| ||
 | ||
| Kokapena | ||
| Herrialdea | Nafarroa Garaia | |
| Eskualdea | Pirinioaurrea | |
| Udalerria | Urraulbeiti | |
| Administrazioa | ||
| Mota | kontzeju | |
| Izen ofiziala |  Rípodas | |
| Burua (2019-2023) | Alberto Iriarte Equisoain (kontzejuburua) | |
| Posta kodea | 31449 | |
| Herritarra | arripodastar, ripodasear | |
| Geografia | ||
| Koordenatuak | 42°41′10″N 1°18′25″W | |
| Azalera | 5,52 km² | |
| Garaiera | 433 metro | |
| Distantzia | 42,6 km (Iruñetik) | |
| Demografia | ||
| Biztanleria | 19 (2020:  3) | |
2020 urtean 19 biztanle zituen.
Bertako biztanleak arripodastarrak (eguesibarreraz: ripodasearrak) dira.
Izena
Arripodas edo Ripodase toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Arripodas (1108)
- Arripodas (1117)
- Ripodas (1257)
- Ripodas (1366)
- Ripodas (1534)
- Ripodas (1800)
- Arripodas (1989)
Ezaugarriak
Armarria
Arripodaseko armarria Urraulbeitiko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[3]
| « | Hondo urdin batez eta aurrean urrezko izar batez osatuta dago urrezko kate batzuk dituen zerrenda gorri batek inguratzen du goialdean eta behealdean urrezko hondoz bere kolorezko zuhaitz batez. Eguzki batek koroatzen du. | » |
Geografia
Arripodas Urraulbeiti ibarran dago.
Inguru naturala eta kokapena
Urraulbeiti Zangozako merindadeko herria da eta Nafarroako hiriburutik 36 kilometrora dago. Udaletxea Artiedan dago. Erliebe txikiko ibarra da. Lautada bat osatzen du, Longida, Erromantzatua eta Urraulgoiti ibarretatik jarraitzen duena, nahiz eta azken kasu horretan Ugarrongo arroilak eten egiten duen.
Klima
Urraulbeitiko klima azpimediterraneoa da, eta urteko batez besteko tenperatura 12,5 °C ingurukoa da. Urteroko egun euritsuak 100 inguru dira, eta jausitako prezipitazioa 850mm-koa.
Basoa nahiko urria da, eta zuhaitz gehienak pinuak dira, Austriatik birlandaturiko zuhaitzak. Horrez gain, ameztiak eta zumeak ageri dira ibarreko gunerik lehor eta eguzkitsuenetan.
Estazio meteorologikoak
Urraulbeitin dagoen Artieda kontzejuan, itsasoaren mailatik 456 metrora, Nafarroako Gobernuak 1954an jarritako estazio meteorologikoa dago.[4]
 Datu klimatikoak (Artieda, 1891-2020)  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 17.0 | 21.5 | 27.0 | 29.5 | 36.0 | 39.0 | 42.0 | 40.0 | 38.0 | 30.0 | 21.0 | 18.0 | 42.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.9 | 10.4 | 14.3 | 16.6 | 20.6 | 26.4 | 29.4 | 28.6 | 24.1 | 18.9 | 12.3 | 8.9 | 18.3 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 4.8 | 5.5 | 8.4 | 10.5 | 14.3 | 19.1 | 21.6 | 21.3 | 17.4 | 13.4 | 8.1 | 4.9 | 12.4 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 0.6 | 0.5 | 2.4 | 4.4 | 8.0 | 11.8 | 13.9 | 14.1 | 10.7 | 7.9 | 3.9 | 0.9 | 6.6 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -8.0 | -12.0 | -12.0 | -4.0 | 0.0 | 0.0 | 6.0 | 6.0 | 0.0 | -2.0 | -9.0 | -13.0 | -13.0 |
| Batez besteko prezipitazioa (mm) | 57.6 | 54.0 | 56.1 | 68.5 | 61.8 | 40.6 | 32.9 | 34.1 | 50.9 | 71.9 | 72.5 | 74.4 | 675.3 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 32.0 | 34.0 | 35.5 | 47.0 | 39.5 | 37.0 | 44.5 | 46.0 | 71.0 | 82.0 | 31.5 | 48.5 | 82.0 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 10.0 | 9.4 | 9.2 | 11.7 | 12.0 | 6.8 | 4.9 | 5.2 | 7.0 | 10.4 | 11.9 | 12.2 | 110.4 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 1.6 | 1.5 | 1.2 | 0.3 | 0.1 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.3 | 1.1 | 6.1 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5] | |||||||||||||
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Historia
Leireko monasterioak lursail batzuk izan zituen bere barruan. Bertako bizilagunek, erdia 1366an eta seigarrena 1427an, azken data horretan 8 kahitzeko gariaren urteko papar bat zor zioten koroari. Herri zitala desagertuta, Karlos Beaumontekoak 1453an jaso zituen erregeen lursailak, 3 gari-kahitzeren betiko erroldagatik; aurrerago, Leonor printzesak 1476an eman zion herria Karlos Artiedakoari.
Demografia
2020 urteko erroldaren arabera 19 biztanle zituen Arripodasek.[6]
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 29 | 26 | 26 | 23 | 19 | 21 | 19 | 19 | 19 | 21 | 20 | 20 | 19 | 20 | 18 | 17 | 18 | 17 | 17 | 16 | 19 |
Politika
Arripodaseko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute. Egungo kontzejuburua Alberto Iriarte Equisoain da.
Kontzejua
Arripodaseko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatua. Kontzejuburua Alberto Iriarte Equisoain da.
Kontzejuburuak
2011tik, Arripodasek kontzejuburu bat izan du:
| Kontzejuburu | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera |
| Jose Miguel Garcia Iriarte | 2011 | 2015 |
| Francisco Jose Iriarte Equisoain | 2015 | 2019 |
| Alberto Iriarte Equisoain | 2019 | jardunean |
Kultura
Euskara
Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Urraulbeiti atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.[7]
Koldo Zuazok, 2010ean, Urraulbeiti ez-euskal-eremuan sailkatu zen.[8]
Udalerri honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak du. Horregatik sailkatzen da eguesibarrera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Urrozko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.
Ondasun nabarmenak
- Andre Mariaren Jasokundearen eliza, Erdi Aroko kristiau eliza.
- Arripodaseko jauregia, Erdi Aroko jauregia.
Oharrak
Erreferentziak
- Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- [hhttps://euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=471&lang=eu&kodea=8942 «Arripodas- Lekuak - EODA»] www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- «Estazioko datuak - Meteo Navarra» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-12-24).
- Artiedako estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- «Arripodas» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
- Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
Ikus, gainera
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q12254140
Multimedia: Rípodas (Navarra) / Q12254140
.svg.png.webp){kind=small}