Arnas fisioterapia

Fibrosi kistikoa (FK) edo mukobiszidosia deritzon nahaste genetikoak batez ere birikei eragiten die, baina baita pankreari, gibelari, giltzurrunei eta hesteei ere. [1] Azken urteetan FK-aren kudeaketan aurrerapen handiak egin dira, paziente askoren biziraupenaren eta bizi kalitatearen hobekuntza handia eraginez. Halere, paziente hauen arazoen zati handi bat arnas disfuntzioekin lotuta dago. Horren tratamenduan, fisioterapiak garrantzi handia du aspalditik: arnas bideak libratuz, baina baita pazientea aholkatuz ariketa fisiko, postura, mugikortasun, inhalazio-terapia, eta arnas euskarri ez inbaditzaileei buruz. Dena den, FK-an erabiltzen diren fisioterapia teknikek oinarri zientifiko baxua dute, beraz ikerketa beharrezkoa da ebidentzian oinarritutako medikuntzaren bidetik eramateko. [2]

Biriketako gaixotasun buxatzaile kronikoa (BGBK) biriken aire-fluxuaren murrizte kronikoa da, denborarekin okerrerantz egiteko joera duena. Sintoma nagusienak arnasestua, eztula eta mukiaren gehiegizko ekoizpena daude.[3] BGBKk okerrera egin ahala, arnasestua handituz doa; honek jatea, ariketa fisikoa edo arnasketa bera askoz ere zailagoa bihur dezake.[4]

Asma arnas bideen inflamazio kronikoa da. Paziente batetik bestera sintomak asko aldatzen dira, pizte faseak eta barealdiak txandakatzen direlarik: arnasa hartu ezina, eztula, bularreko estuasuna dira sintoma nagusiak.

Pneumonia birikei eragiten dien hantura da, batez ere albeoloetan agertzen dena. Gehienetan infekziosoa izaten bada ere, arazo autoimmuneen eta drogen gehiegizko kontsumoaren eraginez ere ager daiteke.

Arnas fisioterapia erabiltzen bada ere, tratamendu mota honen erabilpenaren aldeko ebidentzia ahula da.[5]

Atelektasian birikaren zati baten bolumena gutxitzen da. Arrazoien artean: bronkioetako buxadura, birikaren gaineko kanpo presioa, kirurgia operazio baten albo ondorioa..

Birika-abzesuan, nekrosi baten ondorioz, birikaren zati batean zornea pilatzen da.

Bularreko kirurgiaren ondorioz, kasu askotan arnas errehabilitazioaren premia egoten da. Premia hori aurreikusi daitekeenez, arnas fisioterapia operazioaren aurretik hasiko da, pazientea kirofanora egoera onenetan ailegatu dadin; honek kirurgiaren eraginkortasuna handituko du. Operazioaren ostean, berriz, fisioterapiari zainketa intentsiboetako unitatean (ZIU) bertan berrekingo zaio, arnas arazoak ekiditeko protokolo baten bitartez. Ostean, tratamenduak ospitaleratze plantan jarraituko du, interbentzioaren eta pazientearen egoeraren arabera egokituta, alta hartzeko momentura begira.

Hainbat arazo neuromuskularren bilakaeran (distrofiak, esklerosi anizkoitza, alboko esklerosi amiotrofikoa, garun paralisia, Parkinson, ornomuinaren lesioak...) arnas-arazoak agertu ohi dira dira. Horrelakoetan, fisioterapia neurologikoaren tratamendu espezifikoarekin batera arnas fisioterapia protokoloak ezarri behar dira, bereziki gaixotasun hauen azken faseetan.

Oheratze luzeak egin behar izaten dituzten gaixoen artean, arnas fisioterapiak garrantzia hartzen du; kontuan hartu behar da paziente hauen artean izaten diren heriotzen zati handi baten arrazoia gelditasunak eragindako arnas arazoak izaten direla.

Aho-aurpegiko interbentzioen ostean ere arnasa berrezteko premia egon daiteke.

Ebidentzian oinarritutako biriketako errehabilitazioan, 6 minutuko ibilaldiaren testa (6MIT) erabiltzen da BGBK duten pazienteen ariketa funtzional ahalmen aldaketa neurtzeko, biriketako errehabilitazioaren ostean. Test honetan neurtzen den parametro nagusia denbora horretan oinez ibilitako distantzia da (6MID). 6MID-ak baliozkotasuna eta fidagarritasuna erakutsi ditu, biriketako errehabilitazioaren ondorengo aldaketak antzemateko balekoa dela frogatuz. Gainera, 6MIDak beste zenbait erabilgarritasun dituela ikusi da, hala nola pazientearen desgaitasun maila zehaztea, oinezko ariketa programak ezartzea, oinez egiteko rodilloaz balia daitezkeen gaixoak identifikatzea edota ariketa fisikoak eragindako hipoxemia detektatzea.

Garai batean postura-drainatzea oso erabilia izan bazen ere, bere eraginkortasuna zalantzazkoa zen eta gaur egunean baztertua dago.

Erabiltzen diren teknikak: posizio aldaketak; arnas tekniken ziklo aktiboa (ATZA); haizagailuarekin edo eskuz egindako hiperinsuflazioa; perkusioa eta bibrazioa; presio espiratorio positibo teknikak (PEP); insuflazio/exsuflazio mekanikoa (IEM); eztula laguntzeko edo sortzeko teknikak; mukiaren xurgaketa.[7]

Arnasgailu inbasiboa ezarrita dagoenean: fisioterapia teknikak egin daitezke, besteak beste biriken husteari eskuz lagunduz.[8]

Arnasgailu ez-inbasiboa; mukia drainatzeko, arnas ezintasunean edo ariketa fisikoan erabiltzen diren tekniken artean.[9] Biriken husteari eskuz lagunduz.[8]

T-T edo trakeostomiaz arnasa hartzen duten pazienteetan ere fisioterapeutak bere teknika guztiak erabil ditzake.[8]

Presio inspiratorio positibodun arnasa (IPPB); saihetsetako hausturak dituzten pazienteetan.[9]

Arnas ariketa aktiboak: arnas diafragmatikoa ezpainak estutuz; bularra hedatuz eginiko arnasa (sorbaldak hedatuz edo ez).[8]

Fisioterapia ikasleak bertikalizazio-oholaren erabilpena ikasten.

Mobilizazioen (pasiboak, lagunduak, aktiboak, erresistituak) eragin nagusia muskulu-eskeletu sistemarengan bada ere, bihotz-birikengan ere eragin esanguratsua dute. Honen baitan koka dezakegu pazientearen posizio aldaketen lanketa (ohean mugitu, ohean eseri, eseritako oreka, zutik jartzea, oinez ibiltzea, gailu berezietan posizioa hartzea (bertikalizazio-oholak, bipedestadoreak, ergometroak)...

Ariketa terapeutikoa paziente bakoitzaren egoeraren eta premien arabera diseinatuko da.[9]

ATZA arnas kontrola, toraxeko hedapen ariketak eta espirazio fortzatuaren teknika uztartzen dituen erregimen malgua da, askotan grabitateak laguntzeko posturekin batera. Horrek, alboko aireztapen kanalak erabiliz, airea jario distalenganaino ailegatzea ahalbidetzen du. Espirazio fortzatuan, airebideen barnean konpresioa eta estutzea gertatzen, biriken bolumenaren arabera kokatutako puntu batean (presio berdineko puntua). Puntu hau distalagoa da, zenbat eta espirazio fortzatuak birikaren bolumena gehiago gutxitu; horrela, jario periferikoak mobilizatzen dira.

Teknika honek arnasbideak garbitzeko duen balioa frogatu da,[10] [11] biriken funtzioa hobetuz [12] eta oxigeno-saturazioan eragin kaltegarririk gabe. [13] Ikerketa konparatiboetan, ATZA teknikak eraginkortasun handiagoa frogatu du ohiko bularreko fisioterapia, flutter,[14] [15] eta espirazio positibo teknikek baino.[16] Drainatze autogenoaren teknikarekin alderatu denean, berriz, antzeko eraginkortasuna neurtu da (nahiz eta kasu batzuetan ATZA-k oxigenoaren desaturazioarekin lotu izan den).[17] Flutter eta espirazio fortzatuaren aldean, ATZA-k ez du desberdintasun esanguratsurik erakutsi karkaxa-pisuaren, biriketako funtzio testen edo oxigeno saturazioaren artean. [18]

2016ko Cochrane errebisio batek erakutsi duenez, ariketa fisikoan oinarritutako errehabilitazio kardiobaskularreko programek heriotza kardiobaskularra eta ospitaleratzea nabarmenki murrizten dituzte. [19] Gainera, miokardioko infartutik edo birbaskularizazio osteko kirurgia batetik errekuperatzen ari diren gizon gazteen bizi-kalitatea hobetzen du (ez dago argi aurkikuntza horiek zenbateraino aplika daitezkeen emakumezko gaixoentzat).

BGBK txartoaldi akutuen ostean, biriketako errehabilitazioa mesedegarria dela frogatu da.[20] Programa horiekin ariketa fisikoa egiteko gaitasuna eta bizi-kalitatea hobetzen dela ikusi da, eta ospitalera berriro sartzeko arriskua murrizten dela.