Aljer
Aljer[1][2] (arabieraz: الجزائر Al-Ŷazā'ir; tamazightez Dzayer/ ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ; frantsesez: Alger) Aljeriako hiriburua eta hiri nagusia da, eta Magrebeko hiririk handienetan bigarrena (Casablanca da lehena). 2008an 2.364.230 biztanle zituen.[3] Itsasotik ikusirik hiriko eraikinen ikuspegia distiratsua baita, El-Behdja (البهجة) edo Alger la Blanche ("Aljer zuria") ezizena ematen zaio.
| Aljer الجزائر Lezzayer Alger | |||
|---|---|---|---|
| hiriburua | |||
 | |||
| |||
| Administrazioa | |||
| Estatu burujabe |  Aljeria | ||
| Aljeriako probintzia | Aljer probintzia | ||
| Izen ofiziala | الجزائر | ||
| Jatorrizko izena | الجزائر Lezzayer Alger | ||
| Posta kodea | 16000–16132 | ||
| Geografia | |||
| Koordenatuak | 36°46′35″N 3°03′31″E | ||
 | |||
 | |||
| Azalera | 363 km² | ||
| Altuera | 0 m | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 3.415.811 (2011) 1.051.581 (2008) | ||
| Dentsitatea | 9.409,95 bizt/km² | ||
| Informazio gehigarria | |||
| Sorrera | 944 | ||
| Telefono aurrizkia | 213 | ||
| Ordu eremua | UTC+01:00 | ||
| Hiri senidetuak | Caracas, Montreal, Tunis, Tiro, Amsterdam, Tripoli, Surakarta, Pekin, Berlin, Kairo, Casablanca, Londres, Mosku, New York, Bartzelona, Dakar, Asuncion, Bosaso (en)  , Sofia, Amman, Aaiun, Piongiang, City of Tshwane Metropolitan Municipality (en) , Brusela-Hiriburua eskualdea, Abu Dhabi, Colombes eta Daejeon | ||
| Hizkuntza ofiziala | arabiera eta Amazigera | ||
Geografia
Kokapena
Aljeriako iparraldean dago, Mediterraneo itsasoaren ertzean. Afrikako ipar-ekialdeko itsas-porturik garrantzitsuena da.
Klima
Klima mediterraneoa du, Csa Köppen sailkapenaren arabera.
 Datu klimatikoak (Aljer, Dar El Beïda aireportua, 1976–2005 batez bestekoak, 1838–egun muturrekoak)  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 27.6 | 31.4 | 36.3 | 36.5 | 41.1 | 44.6 | 45.2 | 47.5 | 44.4 | 39.5 | 34.4 | 30.4 | 47.5 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 16.7 | 17.4 | 19.3 | 20.9 | 23.9 | 28.2 | 31.2 | 32.2 | 29.6 | 25.9 | 20.8 | 17.9 | 23.7 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 11.1 | 11.7 | 13.2 | 14.9 | 18.1 | 22.2 | 25.1 | 26.0 | 23.6 | 20.1 | 15.3 | 12.6 | 17.8 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 5.5 | 5.9 | 7.1 | 8.8 | 12.3 | 16.1 | 18.9 | 19.8 | 17.6 | 14.2 | 9.8 | 7.2 | 11.9 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -3.3 | -1.9 | -1.0 | -0.8 | 2.6 | 5.5 | 9.0 | 9.5 | 8.2 | 4.1 | -0.1 | -2.3 | -3.3 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 81.4 | 72.7 | 55.0 | 58.4 | 41.9 | 8.5 | 4.5 | 8.2 | 28.3 | 58.8 | 89.6 | 91.0 | 598.3 |
| Prezipitazio egunak (≥ 0.1 mm) | 11.4 | 10.6 | 9.7 | 9.1 | 7.3 | 2.5 | 1.5 | 2.5 | 5.3 | 8.6 | 11.1 | 12.1 | 91.7 |
| Eguzki orduak | 139.5 | 158.2 | 207.7 | 228.0 | 300.7 | 300.0 | 353.4 | 325.5 | 267.0 | 198.4 | 153.0 | 145.7 | 2777.1 |
| Hezetasuna (%) | 71 | 66 | 65 | 62 | 66 | 66 | 67 | 65 | 68 | 66 | 68 | 68 | 67 |
| Iturria (1): World Meteorological Organization (batez besteko tenperaturak eta prezipitazioak, 1976–2005)[4] | |||||||||||||
| Iturria (2): Arab Meteorology Book (hezetasuna eta eguzkia),[5] Meteo Climat (muturreko tenperaturak)[6] | |||||||||||||
Barrutiak
- Kasbah (Al Qasbah edo “Zitadela” hitzetik ekarria), auzo zaharra.
- Bab El Oued, auzo herrikoia.
- Itsasertza.
- Kouba.
- El Harrach.
- Hydra, Ben Aknoun, El-Biar eta Bouzareah gertuko udalerriak.
- Didouche Mourade kalea.
Historia
Antzinako hiri erromatarra izan zen (Icosium). Aljerrek nolabaiteko garrantzia hartu zuen Espainiatik egotzi zituzten musulmanak bertaratu zirenean (1492). 1510. urtean, espainiarrak hiri aurreko uharte txiki baten jabe egin ziren, eta haiek egozteko deitu zituzten Bizargorri anaia turkiarrak bertan egokitu ziren, Suleiman I.a sultanaren agintearen ordezkari.
Itsas lapur berbereen hiriburua izan zen XIV. mendetik aurrera. Gatibu kristauez beterik zegoela, frantsesek eta ingelesek bonbardatu zuten 1683. eta 1684. urteetan. 1830. urtean frantsesek konkistatu eta Aljeria Frantsesaren hiriburu bihurtu zen. Bigarren Mundu Gerran, aliatuak 1942ko azaroaren 8an lehorreratu ziren bertan. Aljeriako Independentzia Gerrako gertaera nagusiak Aljerren bertan izan ziren (Aljerko gudua).
Demografia
Biztanleriaren %53a arabierazko hiztunak dira, %44a amazigerazkoak eta %3a beste hizkuntzakoak (gehienak Txina, Vietnam eta Malitik etorriak).
| Urtea | Biztanleria[3] |
|---|---|
| 1977 (errolda) | 1.523.000 |
| 1987 (errolda) | 1.507.241 |
| 1998 (errolda) | 2.086.212 |
| 2008 (errolda) | 2.364.230 |
Herri eta hiri senidetuak
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2012-3-29 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
- Euskaltzaindia. Ekialde Hurbileko eta Ipar Afrikako toponimia. .
- Algeria. citypopulation.de (Noiz kontsultatua: 2018-9-20).
- World Weather Information Service–Algiers. World Meteorological Organization (Noiz kontsultatua: 2018-9-20).
- Appendix I: Meteorological Data. Springer (Noiz kontsultatua: 2018-9-20).
- Station Alger. Meteo Climat (Noiz kontsultatua: 2018-9-20).
- 1.ville.montreal.qc.ca. Sherlock, banque d'information de la Ville de Montréal. .
