Aranda de Duero

Aranda de Duero Burgosko probintziako hegoaldean dagoen udalerria da, hirugarren populatuena Burgos hiriburua eta Miranda Ebro ondoren.

Aranda de Duero
Espainiako udalerria
Administrazioa
Estatu burujabe Espainia
Autonomia Gaztela eta Leon
Probintzia Burgosko probintzia
AlkateaRaquel González Benito (en) Itzuli
Izen ofizialaAranda de Duero
Posta kodea09400
INEk ezarritako kodea09018
HerriburuaAranda de Duero
Geografia
Koordenatuak41°40′17″N 3°41′11″W
Map
Azalera127.28 km²
Altuera798 m
MugakideakBaños de Valdearados, Quemada, Zazuar, Vadocondes, Fresnillo de las Dueñas, Fuentespina, Campillo de Aranda, Castrillo de la Vega, Villalba de Duero, Gumiel de Mercado, Quintana del Pidio, Gumiel de Izán eta Villanueva de Gumiel
Demografia
Biztanleria33.626 (2023)
454 (2022)
alt_left 16.915 (%50,3) (%47,4) 15.941 alt_right
Dentsitatea264,19 bizt/km²
Informazio gehigarria
Ordu eremuaUTC+01:00
Hiri senidetuakSanta Cruz Tenerifekoa, Romorantin-Lanthenay, Langen (Hessen) eta Salon-de-Provence
MatrikulaBU
arandadeduero.es

2009ko urtarrilaren 1eko erroldaren arabera 32.928 biztanle zituen.

Geografia

Duero ibaiak zeharkatzen du herria. Horrez gain, Arandilla, Bañuelos eta Nava ibaiadarrak udalerrian isurtzen dituzte bere urak.

Duero ibaiaren ohantze nagusiak paisaia laua sortzen du, haran disimetriko bat, iparraldeko isurialdea malkartsuagoa delarik, plataforma multzo batek mugatua. Beraz, malda handirik gabeko paisaia da, hareharri edo kareharriek, landazabaletako zoru hareatsuek eta ibai nagusiko ibarretako eta ibaiadarretako limo-buztintsuek osatua.

Historia

Aranda de Duero hiria X. mendean jaio zen, Errekonkista osteko birpopulaketaren ondorioz. 1029an Antso Nagusiak Iruñeko Erresumari lotu zion eta, hau hiltzean, Gartzia III.aren eskuetara pasa zen. Hala ere, 1054ko Tamaróngo guduaren ondorioz, gaztelarren eskuetara pasa zen. XIII. mendean Erresumako hiribildu nagusienetariko bat izan zen. Erregalia asko lortu zituen eta XV. eta XVI. mendeetan, bere urrezko aroa bizi zen, noiz Santa Maria eliza eta hainbat jauregi eraiki zituzten.

XVIII. mendean, borboien erreinaldietan, Aranda de Duero errege-hiribilduren izaera sendotu zen. XIX. mendean, trenbidearen heltzearekin batera, bertoko ekonomia berpiztu eta bere ardoak ospetsu bilakatu ziren.

Banaketa administratiboa
Herriak Biztanleria (2000) Biztanleria (2010)[1]
Aranda de Duero 29.245 32.537
La Aguilera 271 254
La Calabaza 138 130
Monte Costaján - 101
Sinovas 108 132

Demografia
Bilakaera demografikoa
190019101920193019401950196019701980199020002010
5.5495.7606.5927.9779.45510.42013.63218.82827.84929.81429.94233.154

Gastronomia

Gastronomia da herriko indarguneetako bat. Herriko gastronomiak lau zutabe garrantzitsu ditu:

  • Ribera del Duero JDB ardo beltza, mundu osoan ospetsua.
  • Egur-labean erretako esneko arkumea (Gaztela eta Leongo esneko arkumea) eta arkume-txuletak.
  • Arandako odolkia, Burgosko odolkiaren tokiko barietatea.
  • Torta de Aranda, hiriko ogi tradizionala.

Ekonomia

Hiria Gaztela eta Leongo 3. industrialdea da, sektorean 4872 langile dituena, 136 enpresatan, eta 1. hiria ehunekotan: biztanleria aktiboaren %32,9a (2007ko abenduko datua). Hirian Autonomia Erkidegoko enpresa handienetako batzuk daude: Leche Pascual (8.a), GlaxoSmithKline (15.a), Gerardo de la Calle - Artepref (167.a), baita Michelin taldeko lantegi handi bat ere, besteak beste.

Arandatar ospetsuak
  • Bernardo Sandoval y Rojas (1546-1618), elizgizona.
  • Antonio Gutiérrez de Otero (1729-1799), militarra.
  • Diego Arias de Miranda (1845-1929), politikaria.
  • José Vela Zanetti (1913-1999), margolari eta muralista.
  • Antonio Baciero (1936- ), piano-jotzaile eta musikologo.
  • Manuel Calvo Villahoz (1967- ), boxeolaria.
  • Carmelo Miranda (1969- ), txirrindularia.
  • Juan Carlos Higuero (1978- ), atleta.

Herri eta hiri senidetuak

Galeria

Erreferentziak
  1. Nomenclátor INE

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.