Arabako Batzar Nagusiak

Arabako Batzar Nagusiak 1463. urtean sortu ziren, Europako legebiltzarrik zaharrenetako bat izanik. 1463an ermandade guztiak Rivabellosan elkartu ziren Cuaderno de Leyes y Ordenanzas de la Hermandad Provincial de Álava deritzona idazteko. Koaderno hura Enrike IV. Erregeak onartu zuen, lehenengo aldiz probintziaren antolaketa politikoa eta administratiboa taxutuz.[2]

Karlos V.ak ordenantzok baieztatu eta indarrean egon ziren Bigarren Karlistaldia arte, izan ere 1876ko uztailaren 21ean Legeak foruak, batzar nagusiak eta foru-aldundiak indargabetu zituen.[2]

Frankismoa bukatu eta 1979ko urtarrilaren 26an euskal aldundiak berrezartzeko dekretuak eman ziren argitara eta, ondorioz, maiatzaren 7an, batzar nagusiak berriz eratu ziren hiru lurralde historikoetan, ordezkaritza-ganbera gisa.[2]

Gaur egun Batzar Nagusi bezala ezagutzen dugun egitura politikoaren jatorria, Batzar Nagusien antolaketa eta funtzionamenduari buruzko urtarrilaren 26ko 122/1979 Errege Dekretutik dator.

Arabako Batzar Nagusiak, ohitura historikoari jarraiki, Arabako herri desberdinen parte hartze organoa dira. Parte hartze horretarako Arabako udalerriek osatutako elkarketa egiturak dira Arabako probintzia antolatzeko oinarria, 1979tik gaur egun arte Errege Dekretuz zehaztu zen bezala.

Euskal Autonomia Erkidegorako Autonomia Estatutuak  ondokoa dio 24. artikuluan Lurralde Historikoei buruz: foru erakundeak mantendu eta antolatzeko bideari jarraiki lurraldeak berriro ere antolatzeko eta, baita ere, autogobernurako erakunde pribatuek honen eskumenak garatzeko, 1980ko urtarrilaren 18an lehen Funtzionamendu Araudia onesten dute. Hori bera izango da Arabako Foru Organoen antolaketa eta funtzionamendurako oinarri nagusia. Gainera, eredu parlamentario bat finkatu zuten bi organoen (Batzar Nagusien eta Foru Aldundiaren) arteko harremanak sustatu eta elkar komunikatzeko.

Beraz, Foru Arauak finkatu bezala, zeregin batzuk esleitzen zaizkie Arabako Batzar Nagusiei. Hala nola, diputatu nagusiaren aukeraketa, aurrekontuak onestea (Foru Aldundiak proposatuko dituenak) eta Aldundiaren ekintza sustatu eta kontrolatzea.

Foru Aldundiaren eta Batzar Nagusien arteko harremanak sistema parlamentario bati dagozkionak dira, harreman horretan Foru Aldundiak (botere exekutiboa) Batzar Nagusien aurrean (botere legegilea) non bere kudeaketaren berri ematen duen eta honen menpe dagoen. Hortaz, foru-gobernuaren kudeaketa politikoa kontrolatu eta sustatu dezakete Batzar Nagusiek.

Honakoak dira Foru Aldundiaren jarduera kontrolatzeko eta sustatzeko dauden baliabideak.

1.      Gobernua kontrolatzeko tresnak.

a.       Zentsura-mozioa. Batzar Nagusiek Aldundiari erantzukizuna exigitzeko erabiltzen den bidea da zentsura-mozioa. Mozioak bidea has dezan, behintzat hamabost prokuradorek proposatu beharko dute eta diputatu nagusirako hautagai bat ere aurkeztu horrekin batera. Mahaiak araubidearen barruan egin dela egiaztatzean Batzarkide taldeei eta Foru Aldundiari bilkurarako eguna adieraziko zaie (gutxienez 5 egun igaro behar dira). Epe horretan beste mozio batzuk aurkezteko aukera ematen da, baldintza berdinak bete behar dituztelarik.

Bilkuraren hasieran, inbestidura saioaren prozedura berbera jarraitzen da, mozioa sinatu duen bazkide batek hitza hartuko du eta ondoren proposatutako hautagaiak bere programa azalduko du. Ostean, batzarra eten egiten da lehendakariaren eskutik eta 24 ordu baino gutxiagoren buruan, batzarrari berriro ekiten zaionean Batzarkide Taldeek hartzen dute hitza; eztabaida tarte batek jarraituko dio. Azkenean bozkaketa egiten da. Osoko bilkuraren gehiengo osoak alde bozkatu ezkero diputatu nagusia kargugabetu eta Foru Aldundia eten egingo da, mozioan proposaturiko hautagaia diputatu nagusi berria bihurtuz.

Zentsura-mozioa foru diputatu baten aurrean ere aurkeztu daiteke, kasu honetan automatikoki kargugabetu egiten da (diputatu nagusiaren ardura), hautagairik ezingo da aurkeztu kasu honetan.

b.      Konfiantza-arazoa. Arabako Foru Arauaren arabera, diputatu nagusiak Arabako Batzar Nagusietan konfiantza-arazoa aurkez dezake, konfiantza lortu ezean kargua utzi beharko du. Konfiantza-arazoa,  diputatuen Kontseiluak egindako arrazoitutako idazki baten bidez aurkezten da. Osoko Bilkura bat deitu eta bertan eztabaidatu ostean konfiantza-arazoa bozkatzen da. Botoen gehiengo soilarekin aprobatua geratzen da, ez bada aprobatzen diputatu nagusiak dimisioa aurkeztuko du.

c.       Interpelazioak. Batzarkideek, Foru Aldundiari eta Aldundiko kide bakoitzari interpelazioak aurkezteko aukera dute eta gobernuaren jarreraren arrazoiei eta asmoei buruz galderak egin ahal dituzte gobernuaren jardunaren inguruan.

d.      Galderak. Galderak idazki baten bidez aurkezten dira eta gai, gertaera, egoera edo informazio bati buruz zer jakin nahi duten adierazten da. Prokuradoreek galderak egin ahal dituzte Osoko Bilkuran erantzuteko, hau da, Kontroleko osoko bilkuran erantzuteko, edo gaiaren arabera dagokion Batzordean erantzuteko. Galdera horiek diputatu nagusiari edo aldundiko edozein kideri zuzendutakoak izan ahal dira. Osoko Bilkuran, galderak ekimena aurkeztu duenak egingo ditu eta erantzuna Foru Aldundiko dagokion kideak. Idatzizko prozedura ere posible da.

e.       Foru diputatuak edo foru diputatuak ez diren beste funtzionario batzuen Batzordeetan egiten diren Agerraldiak. Foru diputatuek Batzarretako Batzordeetan agerraldiak egiten dituzte Batzarrek eskatzen dutenean gai baten inguruko informazioa emateko. Kasu honetan talde guztietako ordezkariek hartzen dute parte galderak eta abar egiteko. Foru diputatuak ez diren beste pertsonen kasuan, agerraldiak Arabako Lurralde Historikoarekin lotura zuzenak dituzten gaiak lantzeko izango dira soilik.

f.       Batzordeetako foru diputatuen bilkura informatiboak. Foru diputatuek eskatuta egiten dira haien batzordeetako gaiei zein eskumenei  lotuta.

g.       Foru Aldundiari edo beste administrazio batzuei eskatutako informazioa. Prokuradoreek euren taldearen bidez Foru Aldundiari dituen datuak, txostenak eta dokumentazioak eskatu ahal dizkiote. Horretaz gain, Araban eragin dezakeen edo eragiten duen gai baten inguruko dokumentazioa eskatu ahal zaio beste administrazio batzuei.

2.      Gobernua sustatzeko tresnak

a.       Mozioak. Mozio bat edozein Batzarkide Taldek aurkeztu dezake; Foru Aldundiak Biltzar Nagusietara eskumeneko gai bati buruzko proposamenaren bat bidaltzeko edo Batzar Nagusiek gai jakin bati buruz iritzia eman dezaten balio du. Mahaiak erabakitzen du mozioen tramitazioa, ostean, Osoko Bilkurara edo gaiaren araberako Batzordera bideratzen da. Zuzenketak egiteko epe bat zabaltzen zaie gainontzeko Batzarkide Taldeei. Eztabaida bat burutzen da eta mozioa eta honen zuzenketak bozkatu egiten dira amaitzeko.

b.      Batzar Nagusietako erabakiak. Foru Aldundiak Batzar Nagusietara (Osoko Bilkurara edo dagokion Batzordera zuzenduta) zenbait jakinarazpen bidal ditzake eskumeneko gaiei buruz. Eztabaida bat ematen da eta Batzarkide Taldeek erabakitzeko proposamenak aurkezten dituzte. Proposamen  guztiak bozkatu egiten dira, eta onartzen badira, Arabako Lurralde Historikoko Aldizkari Ofizialean argitaratuko dituzte eta horien berri emango diote Foru Aldundiari edo dagokion entitateri, batzarretako borondate politikoa zein den adierazteko.

·        Presidentzia: Biltzarraren ordezkari, Mahaiaren ekintza antolatu eta koordinatu, parlamentuko lanak betetzen direla ziurtatu, eztabaidak zuzendu eta hauen ordena zaindu eta azkenik, Batzar Nagusietako egoitzan eta haren esparru guztietan ordena dagoela zainduko du asaldatzaileak epailearen esanetara jartzeko aukera duelarik.

·        Osoko bilkura. Osoko Bilkura Batzar Nagusien organo garrantzitsuena da eta Ganberako kide guztiak biltzen ditu. Publikoak dira orohar kontrakoa erabaki ezean eta legearekin kontrakotasunean ez badago.

Eskumenak honakoak dira: Foru arau proiektu eta proposamenen onestea, ogasun finantza eta aurrekontu batzordeak Arabako Aurrekontuen Foru Arau Proiektuari buruz egiten duen onesteko erabakia berrestea, Foru Aldundiaren Hitzarmenak berronestea, mozioak eztabaidatu eta bidezkoa bada hauek baita ere onestea, diputatu nagusi izendatzea, konfiantza-arazoak eta zentsura-mozioak bideratzea, galderak eta interpelazioak bideratzea, Foru Aldundiko jakinarazpenak izapidetzea, lege proposamenak onartzea Eusko Legebiltzarrera bidaltzeko, Arabako Foru Aldundiak proposatutako eskumen-arazoak erabakitzea eta azkenik Eusko Legebiltzarrean izapidetzen ari den lege proiektu edo proposamen baten aurkako eskumen-arazoa planteatzea Ebazpen Batzordearen aurrean.

·        Mahaia Batzar Nagusien organo gidaria da. Batzar Nagusietako lehendakariak zuzentzen du Mahaia eta Batzarren taldeko ordezkaritza du parte hartzen dituen ekitaldietan. Osaketari dagokionez, Lehendakariak, bi lehendakariordek (1. eta 2.) eta bi idazkarik osatzen dute. Mahaiak -lehendakaritzak proposatuta- izendatutako legelari baten laguntza izango dute.

Funtzioak: Administrazio eta antolakuntza funtzioak baita langileen burutza funtzioak, ganberako aurrekontuen proiektua egitea, aldaketak egitea eta horren exekuzioa zuzentzea; batzar nagusietara zuzendutako agiriak kalifikatzea, Batzarrean jarduera sustatzea, Osoko Bilkuren eta Batzordeen lan-egutegiak finkatzea, araudiak agintzen dion beste edozein funtzio, hala nola erabakiak berriz kontsideratzea.

·        Bozeramaile batzarra. Batzarkide Taldeko bozeramaileek osatzen dute, baita Batzar Nagusietako lehendakariak, edo lehendakari ordeetako batek, honako batzarra zuzentzeko ardura izango duena. Arabako Foru Aldundiari, egokia bada, batzarrerako deialdia zabaltzen zaio baita ere. Honako funtzioak ditu:

-         Osoko Bilkurako gai-zerrenda ezarri.

-         Batzarkideen artean banatzea osoko bilkuren aretoko eserlekuak.

-         Aho batez onesten ditu adierazpen instituzionalak.

·        Batzordeak eta ponentziak. Batzordeek honako funtzioak dituzte:

-         Eskumen esparrua kontuan izanda foru arau proiektuak edo proposamenak, mozioak eta ekimenak ezagutzea.

-         Batzordean erantzuteko galderak bideratzea.

-         Foru diputatuen bilkura informatiboak bideratzea.

-         Bilkura informatiboetako agerraldiak bideratzea.

-         Garrantzi berezia ez duten gai orokorrei buruzko foru arau proiektu eta proposamenetan, Batzar Nagusietako Mahaiak erabaki dezake testu horren irizpenaz arduratuko den Batzordeari araugintzako ahalmen osoarekin egin dezala eskatzea, beraz, ez dute Osoko Bilkuraren azken onespenaren beharrik izango.

Osaketari dagokionez, Mahaiak, bozeramaileen batzarrari entzun ondoren, zehazten du zenbat kidek osatuko duen, noski, irizpide batzuk erabiliz.

o  Taldea bakoitzak dagokion kide kopurua izango du, taldeak dituen kide kopuruaren araberakoa.

o  Talde bakoitzak sortzen den batzorde arrunt bakoitzean gutxienez kide bat izateko eskubidea du.

o  Edozein modutan, Batzordeen Osaketa, Osoko Bilkurarenaren isla zehatza izango da .

Lau batzorde mota desberdin daude: Batzorde arruntak, Batzorde Iraunkorrak, Ezhoiko Batzordeak eta Ikerketa Batzordeak.

Ponentziei dagokionez, helburua, Foru Arau proiektu eta proposamenak eta aurkeztutako zuzenketa partzialak aztertzea da, Batzordeetan sor daitezke..  Batzarkide Talde bakoitzeko kide batek osatuko du, hala ere, lantzen den gaiak berezitasunenbat biltzen badu profesionalek ere parte hartu dezakete. Txostena berari dagokionez,  Ponentziak txosten bat egin eta aurkeztutako zuzenketen aurrean Talderik ez bada kontran azaltzen, aurrera doaz hobekuntzak.

Batzarrei propio dagozkien administrazio zerbitzuak ere topa ditzakegu, Idazkaritza eta Komunikazio eta Protokolo komitea.  Idazkaritza nagusiaren funtzioa Batzarretako organoei laguntza ematea, hauen kudeaketa egitea eta horiei aholkularitza ematea. Hala eta guztiz ere, Idazkaritza Nagusia, legelari nagusiaren zuzendaritzapean dago. Bestalde, Komunikazio eta Protokolo zerbitzuak garrantzi handia hartu du, beharrezkoak diren ahaleginak egin eta erakundearen eta komunikabidearen arteko zubi-lana egiten baitu; horretaz gain, erakundearen publizitateaz eta Arabako Batzar Nagusiek antolatutako ekintza guztiak antolatu eta gauzatzeko lana du.

51 batzarkidek osatzen dute Arabako legebiltzarra, kuadrilla edo eskualdeen arabera aukeratuta: Gasteizko kuadrillak 38, Aiarako kuadrillak 6, eta Lur Jareak edo gainerako 5 kuadrillek (Arabako Errioxa, Agurain, Zuia, Añana eta Mendialdea) 7 batzarkide ematen dituzte.

^a Aurreko legealdian C's-etik kanporatutako biltzarkidearekin alderatuz.

• Lehendakaria - Irma Basterra (EAJ)
• Lehen lehendakariordea - Eva Maria Jimenez (PSE-EE)
• Bigarren lehendakariordea - Nerea Martinez Cerrillo (EH Bildu)
• Idazkari lehena - José Damián García-Moreno (Elkarrekin Podemos)
• Idazkari bigarrena - Miguel Garnica Azofra (PP)

Hauteskundeen ondoren bazirudien PPko hautagaia, Javier de Andrés, edo PSE-EEkoa, Txarli Prieto izango zela Ahaldun Nagusi, horiek baitziren boto gehien eskuratu zituzten bi alderdiak. EAJ alderdiak ere bere hautagaia aurkeztu zuen, Xabier Agirre Lopez. Inbestidura eguna baino lehen, Prietok esan zuen Ahaldun Nagusi izateko nahiko sostengu zuela Ezker Batua - Berdeak eta Aralar osatu zuten koalizioaren 2 ordezkarien aldetik.[9] Haatik, bozketa eguna iritsi zenean, Aralarreko ordezkaria abstenitu egin zen, eta Xabier Agirrek EAren botoak jaso zituen. Horrela, azken hau izendatu zuten Ahaldun Nagusi 16 botorekin; Javier de Andrések bere alderdiaren 15 boto jaso zituen, eta Txarli Prietok bere alderdiaren eta Ezker Batuaren 15 boto.

Hauteskunde hauetan EAE alderdiak Lur Jareetan eta Gasteizen soilik aurkeztu ahal zituen zerrendak, Araiako zerrenda baliogabetu egin baitzuen Espainiako Auzitegi Konstituzionalak.

Ezker Abertzaleak babestutako Autodeterminaziorako Bilgunea hautez zerrenda legez kanporatua izan zen. Hala ere, plataforma horretako kideek euren aldeko boto ematera deitu zuten, nahiz eta ofizialki boto hori nulutzat hartu zen.

• Arabako Foru Aldundia
• Bizkaiko Batzar Nagusiak
• Gipuzkoako Batzar Nagusiak
• Hauteskundeak Arraia-Maeztun
• Hauteskundeak Bernedon
• Hauteskundeak Gasteizen
• Hauteskundeak Haranan
• Hauteskundeak Iruña Okan
• Hauteskundeak Kanpezun
• Hauteskundeak Lagranen
• Hauteskundeak Legution
• Hauteskundeak Lezan
• Hauteskundeak Urizaharran
• Hauteskundeak Zanbranan

• Arabako Batzar Nagusien webgunea (Gaztelaniaz)