Apirilaren 5
Apirilaren 5a gregoriotar egutegiaren urteko laurogeita hamabosgarren eguna da, 96garrena bisurteetan. 270 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
|
.png.webp)
.jpg.webp)
.jpg.webp)
.jpg.webp){kind=small}
Gertaerak
Euskal Herria
Mundua
- 1991 – Bosnia-Herzegovinak independentzia proklamatu zuen Jugoslaviatik.
- 1999 – Esteban Esteban Nieto euskal presoaren ospitaleko ohera kateatu ziren ekintzaileak. Nieto Puerto Realeko erietxean zegoen, minbizia diagnostikatuta eta medikuek hiletsita. Presoa irailan hil zen.
- 2006 –
- 2010 –
- 43 pertsona hil ziren Pakistan ipar-ekialdean talibanek egindako atentatuetan.
- Indiako Chhattisgarh estatuan gerrilla maoistak 73 polizia hil zituen.
- 2024 – Ekuadorko indar polizial eta militarrak Quitoko enbaxada mexikarrean bortizki sartu eta Jorge Glas Ekuadorko presidenteorde ohia atxilotu zuten.
Arte eta kultura
Euskal Herria
- 1987ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Ernest Alkhatek bere lehen txapela jantzi zuen.
- 1992ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Manolo Arozenak bere hirugarren txapela jantzi zuen.
- 1998ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Estitxu Arozenak bere bigarren txapela jantzi zuen.
- 2006 – Kulturaren Vianako Printzea Saria Javier Tejada fisikoari eman zitzaion.
- 2008 – Asier Otamendik 2008ko Arabako Bertsolari Txapelketa irabazi eta bederatzigarren txapela jantzi zuen.
- 2009 – Martxoaren 26an Tuteran hasitako 16. Korrikari amaiera eman zitzaion Gasteizen.
Mundua
- 1954 – Prince Valiant (Printze Ausarta) filma estreinatu zen, Henry Hathawayek zuzendu eta James Mason, Janet Leigh eta Robert Wagner aktoreek antzeztu zuten.
Zientzia eta teknologia
Kirolak
Euskal Herria
- 2009 – Akaba Bera Bera eskubaloi taldeak Espainiako Erreginaren Kopa irabazi zuen.
Mundua
- 1998 – 1998ko Bost Nazioen Txapelketa: Frantziak 12. txapelketa eskuratu zuen, bigarrena jarraian, bietan partida guztiak irabaziz gainera.
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1772 – Francisco Mazarredo, bizkaitar militarra (h. 1845).
- 1817 – José Piqué, nafar militar eta musikagilea (h. 1900).
- 1854 – Bixente Goikoetxea Errasti, arabar musikagilea (h. 1916).
- 1859 – Vicente González de Echávarri, arabar idazle eta politikaria, Valladoliden (h. 1917).
- 1877 – Gabriel Ybarra, bizkaitar merkatari, enpresaburu eta industrialaria (h. 1951).
- 1918 – Vicente Valle, bizkaitar futbolaria (h. 1993).
- 1922 – Xabier Aizarna, gipuzkoar politikaria, Gipuzkoako Foru Aldundiko Diputatu Nagusia (h. 1998).
- 1928 – Pio Caro Baroja, espainiar idazlea, zinema zuzendaria eta dokumentalgilea, Euskal Herrian eta bereziki Nafarroan lan handia egina (h. 2015).
- 1944 – Xabier Lete, euskal idazle, poeta eta kantaria, eta politikaria (h. 2010).
- 1958 –
- Angel Illarramendi, gipuzkoar musikagilea.
- Rosa Elizburu, ezker abertzaleko bizkaitar politikaria, Atxondoko emakumezko lehen alkatea.
- 1961 – Teodoro Rastrojo, madrildar futbolari ohia, Athletic Clubean aritutakoa.
- 1965 – Carmen San Esteban, arabar aktorea.
- 1967 – Ane Urkiola, EAJko gipuzkoar politikaria.
- 1968 – Leire Narbaiza, gipuzkoar euskara irakasle, euskalgintzako militante, feminista, blogari eta hedabideetako iritzi-emailea.
- 1969 –
- Thierry Elissalde, lapurtar txirrindulari ohia.
- Nerea Iriarte, gipuzkoar telebista aurkezlea eta kazetaria.
- 1974 – Ibon Zabala, euskal idazlea (h. 1995).
- 1975 – Javier Remírez, nafar abokatu eta PSNko politikaria.
- 1989 –
- Galder Cerrajería, bizkaitar futbolaria.
- Ander García, gipuzkoar saskibaloi jokalaria.
- 1990 – Maialen Garcia, gipuzkoar belar hockey jokalaria.
- 1994 – Haizea Beruete, nafar bertsolaria (h. 2022).
- 1995 – Andoni Ugarte, gipuzkoar futbolaria.
- 1996 – Andoni López Saratxo, bizkaitar futbolaria.
Mundua
- 1568 – Urbano VIII.a, Aita santua (h. 1644).
- 1588 – Thomas Hobbes, ingeles filosofoa (h. 1679).
- 1622 – Vincenzo Viviani, italiar matematikaria eta fisikaria (h. 1703).
- 1626an baitatua – Jan van Kessel Zaharra, flandriar margolaria (h. 1679).
- 1723 – Catalina Carlota De la Gardie, suediar noblea (h. 1763).
- 1788 – Franz Pforr, alemaniar margolari erromantikoa, nazaretar mugimenduari atxikia (h. 1812).
- 1793 – Felix de Muelenaere, Belgikako lehen ministroa (h. 1862).
- 1801 – Vincenzo Gioberti, italiar apaiza, filosofoa eta politikaria (h. 1852).
- 1804 – Matthias Jakob Schleiden, alemaniar botanikaria (h. 1881).
- 1810 – Henry Rawlinson, ingeles militarra eta arkeologoa (h. 1895).
- 1811 – Jules Dupré, frantziar margolaria (h. 1889).
- 1814 – Felix von Lichnowsky, prusiar militar eta politikaria (h. 1848).
- 1827 – Joseph Lister, britainiar kirurgilaria (h. 1912).
- 1832 – Jules Ferry, frantziar politikaria (h. 1893).
- 1837 – Algernon Charles Swinburne, ingeles poeta eta kritikaria (h. 1909).
- 1853 – Joaquima Santamaria i Ventura, kataluniar idazle, folklorista eta itzultzailea (h. 1930).
- 1857 – Alexandro Ia Bulgariakoa, Bulgariako Printzerriko lehenbiziko printzea (h. 1893).
- 1869 – Albert Roussel, frantziar musikagilea (h. 1937).
- 1871 – Orfilia Rico, uruguaiar aktorea (h. 1936).
- 1883 – Walter Huston, kanadar-estatubatuar aktorea (h. 1950).
- 1892 – Hermann Kemper, alemaniar ingeniaria, lebitazio magnetikoaren aitzindaria (h. 1977).
- 1896 – Fernando García Mercadal, espainiar arkitektoa (h. 1985).
- 1900 –
- Herbert Bayer, austriar pintore eta arkitektoa (h. 1985).
- Spencer Tracy, estatubatuar aktorea (h. 1967).
- 1901 – Melvyn Douglas, estatubatuar aktorea (h. 1981).
- 1908 –
- Bette Davis, estatubatuar aktorea (h. 1989).
- Mary Welsh Hemingway, estatubatuar kazetaria eta Ernest Hemingwayen laugarren emazte eta alarguna (h. 1986).
- Herbert von Karajan, austriar orkestra-zuzendaria (h. 1989).
- 1911 – Olof Eriksson, Finlandiako udalerrietako hainbat armarri marraztu zituen gizona (h. 1987).
- 1912 – Ricardo Arias, Panamako presidentea (h. 1993).
- 1913 –
- Antoni Clavé, kataluniar margolari, eskultore eta artista grafikoa (h. 2005).
- Nicolas Grunitzky, Togoko presidentea (h. 1969).
- 1916 – Gregory Peck, estatubatuar aktorea (h. 2003).
- 1917 – Robert Bloch, estatubatuar idazlea (h. 1994).
- 1919 – Patricia St. John, ingeles idazle ets misiolari ebanjelikoa (h. 1993).
- 1920 –
- Barend Biesheuvel, Herbehereetako lehen ministroa (h. 2001).
- Arthur Hailey, britainiar-kanadar eleberrigilea (h. 2004).
- 1923 – Nguyên Van Thieu, Hego Vietnamgo presidentea (h. 2001).
- 1926 – Roger Corman, estatubatuar kultuzko zinema ekoizle eta zuzendaria.
- 1927 – Thanin Kraiwichian, Thailandiako lehen ministroa.
- 1929 –
- Hugo Claus, belgikar idazlea (h. 2008).
- Ivar Giaever, norvegiar fisikaria, 1973ko Fisikako Nobel Saria.
- Nigel Hawthorne, ingeles aktorea (h. 2001).
- 1934 – Roman Herzog, Alemaniako presidentea (h. 2017).
- 1936 – Rahim Huseynov, Azerbaijango lehen ministroa (h. 2023).
- 1937 – Colin Powell, estatubatuar jenerala, Golkoko Gerrako operazio militarraren arduradun nagusia (h. 2021).
- 1938 – Nancy Holt, estatubatuar artista (h. 2014).
- 1942 – Peter Greenaway, britainiar margolari eta zinemagilea.
- 1943 –
- Julio César Santoyo, espainiar filologoa, ingelesaren espezialista eta itzulpen ikasketetan aditua, Arabako historiaren inguruko ikerketa ugari argitaratu dituena.
- Jean-Louis Tauran, frantziar kardinala (h. 2018).
- 1947 – Gloria Macapagal-Arroyo, Filipinetako presidente ohia.
- 1948 – Les Binks, ipar irlandar musikaria, Judas Priest bandako bateria-jolea.
- 1950 – Agnetha Fältskog, suediar kantaria, ABBA taldeko kidea.
- 1951 –
- Nedim Gürsel, turkiar idazlea.
- Dean Kamen, estatubatuar enpresaburu eta asmatzailea, Segwayaren asmatzailea eta FIRST erakundearen sortzailea.
- 1953 – Gerry Kelly, irlandar errepublikar politikaria.
- 1954 – Yoshiichi Watanabe, japoniar futbolari ohia.
- 1955 –
- Lazarus Chakwera, Malawiko presidentea.
- Akira Toriyama, japoniar mangaka (h. 2024).
- Takayoshi Yamano, japoniar futbolari ohia.
- 1956 –
- Ana Luísa Amaral, portugaldar poeta, itzultzaile eta irakaslea (h. 2022).
- El Risitas, espainiar umoregile eta aktorea (h. 2021).
- 1958 – Glòria Pérez-Salmerón, kataluniar liburuzaina, Espainiako Liburutegi Nazionaleko zuzendari ohia.
- 1961 – Andrea Arnold, britainiar zine zuzendari, gidoilari eta aktorea.
- 1962 –
- Adelfa Calvo, andaluziar aktorea.
- Lana Clarkson, estatubatuar aktore eta modeloa (h. 2003).
- 1964 – Per Pedersen, daniar txirrindulari ohia.
- 1969 – Ravindra Prabhat, hindiz idazten duen poeta, kazetari, eleberrigile eta narrazio laburren idazlea.
- 1973 – Élodie Bouchez, frantziar aktorea.
- 1975 – Caitlin Moran, britainiar idazle eta kazetaria.
- 1978 – Alfredo Galán, El Asesino de la Baraja, espainiar serie-hiltzaile eta militar ohia.
- 1979 –
- Vlada Avramov, serbiar futbolari ohia.
- Nisha Ayub, pertsona transgeneroen eskubideen aldeko malaysiar ekintzailea.
- Mitsuo Ogasawara, japoniar futbolari ohia.
- Cristina Urgel, espainiar aktorea eta telebista-aurkezlea.
- 1980 – Waltary Agustí, kubatar pilotaria, trinketean aditua.
- 1982 – Lacey Duvalle, estatubatuar aktore pornoa.
- 1984 – Kisho Yano, japoniar futbolaria.
- 1987 – Loida Zabala Ollero, espainiar haltera.
- 1988 – Quade Cooper, zeelandaberritar errugbilaria.
- 1989 – Lily James, ingeles aktorea.
- 1992 – Shintaro Kurumaya, japoniar futbolaria.
- 1994 – Simona Tabasco, italiar aktorea.
- 1997 – Nina Kennedy, australiar atleta, pertika-jauzian aditua.
- 2002 – Carmen Avilés, espainiar atleta, abiadura-lasterketetan aditua.
Heriotzak
Euskal Herria
- 1413 – Leon Nafarroakoa, Nafarroako armadaren eta agaramontarren buruzagia (j. c. 1377).
- 1882 – Cristóbal Lekunberri, nafar arkitektoa (j. 1819).
- 1923 – Jesús José Sagredo, gipuzkoar apaiz eta musikagilea, Sevillan (j. 1874).
- 1937 – Alejandro Lizaso, gipuzkoar txistularia (j. 1909).
- 1942 – Manuel de Mendívil, espainiar idazle, militar eta politikari kontserbadorea, Donostian (j. 1874).
- 1944 – Juan Larburu, gipuzkoar mugalaria, Flossenbürgeko kontzentrazio esparruan (j. 1912).
- 1965 – Juan de los Toyos, euskal herritar politikari sozialista, Mexikon (j. 1890).
- 1970 – Manuel Egileor, bizkaitar politikari abertzalea eta jeltzalea (j. 1884).
- 1977 – José Arrue, euskal margolaria (j. 1885).
- 1980 – Agustin Zarrantz, Aita Polikarpo Iraizozkoa, euskal idazlea, itzultzailea eta apaiza (j. 1896).
- 1999 – Maria Dolores Arana, gaztelaniazko idazle gipuzkoarra, Mexikon (j. 1910).
- 2004 – Johañe Epherre, zuberoar euskaltzale eta elizgizona (j. 1931).
- 2017 – Maria Luisa Ozaita, bizkaitar musikagilea, Madrilen (j. 1939).
- 2022 – José Ángel Lema Pueyo, gipuzkoar historialaria, Erdi Aroaren Historian eta Paleografian aditua (j. 1960).
Mundua
- 1205 – Elisabet I.a Jerusalemgoa, Jerusalemgo erregina (j. 1172).
- 1419 – Vicente Ferrer (santua), domingotar fraidea (j. 1350).
- 1679 – Ana Genoveva Borboi-Condékoa, Longuevilleko dukesa (j. 1619).
- 1684 – Karlos Eusebio Liechtensteingoa, Liechtensteingo printzea (j. 1611).
- 1717 – Jean Jouvenet, frantziar margolaria (j. 1644).
- 1723 – Johann Bernhard Fischer von Erlach, austriar arkitekto, dekoratzaile, eskultore eta arte historialaria (j. 1656).
- 1765 – Edward Young, ingeles idazle eta literatura-kritikaria (j. 1683).
- 1794 –
- Camille Desmoulins, abokatua, kazetaria eta Frantziako Iraultzako parte hartzaile nabarmendua (j. 1760).
- Georges Jacques Danton, Frantziako Iraultzako protagonista handienetakoa (j. 1759).
- 1804 – Jean-Charles Pichegru, Frantziako Armadako jenerala (j. 1761).
- 1882 – Frédéric Le Play, frantziar ingeniari, ekonomialari eta soziologoa (j. 1806).
- 1900 – Joseph Bertrand, frantziar matematikari eta ekonomialaria (j. 1822).
- 1916 – Maxim Kovaliewski, errusiar historialaria (j. 1851).
- 1918 – Paul Vidal de la Blache, frantziar geografoa (j. 1845).
- 1923 – George Herbert de Carnarvon, ingeles aristokrata eta egiptologo zaletua (j. 1866).
- 1932 – María Blanchard, espainiar margolaria, kubismoaren 'dama handia' (j. 1881).
- 1937 – José Benlliure, espainiar margolaria (j. 1858).
- 1939 – Clémentine Delait, frantziar emakume bizarduna (j. 1865).
- 1944 – Alime Abdenanova, sobietar espioia (j. 1924).
- 1958 – Ásgrímur Jónsson, islandiar margolaria, profesional bezala aritu zen lehendabizikoa (j. 1876).
- 1963 – Tupua Tamasese Meaʻole, Samoako estatuburua (j. 1905).
- 1964 – Douglas MacArthur, estatubatuar jenerala (j. 1880).
- 1967 – Hermann Joseph Muller, estatubatuar irakasle eta genetikalaria, 1946ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1890).
- 1969 – Rómulo Gallegos, Venezuelako presidentea eta idazlea (j. 1884).
- 1975 –
- Chiang Kai-shek, Txinako gobernuburua (j. 1887).
- Victor Marijnen, Herbehereetako lehen ministroa (j. 1917).
- 1976 – Howard Hughes, munduko gizon aberatsenetakoa, ingeniari autodidakta, pilotu, zinemagile, zinema-ekoizle eta industria-gizona (j. 1905).
- 1977 – Carlos Prío Socarrás, Kubako presidentea (j. 1903).
- 1979 – Luis Seoane, galiziar pintorea, poeta eta saiakera-idazlea (j. 1910).
- 1981 – Bob Hite, estatubatuar abeslaria, Canned Heat taldeko abeslaria (j. 1943).
- 1987 – Leabua Jonathan, Lesothoko lehen ministroa (j. 1914).
- 1992 – Takeshi Inoue, japoniar futbolaria (j. 1928).
- 1993 – Divya Bharti, indiar aktorea (j. 1974).
- 1994 – Kurt Cobain, Nirvana taldeko abeslaria, musikagilea eta gitarra-jotzailea (j. 1967).
- 1997 – Allen Ginsberg, estatubatuar poeta, idazlea, irakaslea, ikonoklasta eta mugimendu alternatiboen partaide ospetsu eta puskatzailea (j. 1926).
- 1999 – Giulio Einaudi, italiar liburu-argitaratzailea (j. 1912).
- 2000 – Lee Petty, estatubatuar automobil pilotua (j. 1914).
- 2002 – Layne Staley, estatubatuar abeslari eta musikagilea (j. 1967).
- 2005 –
- Manuel Ballester, kataluniar kimikaria (j. 1919).
- Saul Bellow, estatubatuar eleberrigilea, 1977ko Literaturako Nobel Saria (j. 1915).
- 2007 – Maria Gripe, haur eta gazte literaturako suediar idazlea (j. 1923).
- 2008 – Charlton Heston, estatubatuar aktorea (j. 1925).
- 2011 –
- Baruch Blumberg, estatubatuar medikua, 1976ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1925).
- Ange-Félix Patassé, Afrika Erdiko Errepublikako presidentea (j. 1937).
- 2012 –
- Jim Marshall, Zarataren aita, gitarra elektrikoen anplifikazioaren aitzindaria (j. 1923).
- Barney McKenna, irlandar banjojotzailea eta The Dubliners taldeko kidea (j. 1939).
- Bingu wa Mutharika, Malawiko presidentea (j. 1934).
- Ferdinand Alexander Porsche, alemaniar ingeniaria, Porsche 911 modeloaren diseinatzailea (j. 1935).
- 2014 –
- Mariano Díaz, espainiar txirrindularia (j. 1939).
- Peter Matthiessen, estatubatuar idazle, eleberrigile eta naturalista (j. 1927).
- 2018 –
- Josep Maria Font i Rius, kataluniar historialaria eta legelaria (j. 1915).
- Isao Takahata, japoniar zinema zuzendari eta ekoizlea (j. 1935).
- Cecil Taylor, estatubatuar jazzeko piano-jotzaile eta musikagilea (j. 1929).
- 2019 – Sydney Brenner, hegoafrikar biologoa, 2002ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1927).
- 2020 –
- Honor Blackman, ingeles aktorea (j. 1925).
- Margaret Burbidge, britainiar astronomoa (j. 1919).
- Mahmoud Jibril, Libiako lehen ministroa (j. 1952).
- Pentti Linkola, finlandiar ekologista (j. 1932).
- Dougie Morgan, eskoziar errugbilaria (j. 1947).
- Antonieta Sanagustin, Aragoiko jostun eta jantzigile tradizionala, Altoaragoiko jantzi tradizionalen berreskuratzailea (j. 1924).
- 2021 –
- Joye Hummel, estatubatuar komiki-gidoilaria (j. 1924).
- Paul Ritter, britainiar aktorea (j. 1966).
- 2022 –
- Sidney Altman, kanadar biologo molekularra, 1989ko Kimikako Nobel Saria (j. 1939).
- Joaquim Carvalho, portugaldar futbolaria (j. 1937).
- 2024 – Mahammed Dionne, Senegalgo lehen ministroa (j. 1959).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.