Antistenes

Batez ere, Xenofonteren elkarrizketen eta Diogenes Laerzioren "Filosofoen Bizitzak" lanaren bidez ezagutzen dira Antistenesen bizitzaren eta pentsamenduaren zenbait alderdi. Iturri horiek, hala ere, arazotsuak dira: Xenofontek Antistenes solaskide gisa irudikatzen du, eta, ondorioz, zenbait adituk zalantzan jartzen dute pertsonaia hori Antistenes historikoaren adierazgarria den ala ez. Diogenes Laerzio zalantzazko iturritzat hartzen da, iturri askotako istorio kontrajarriak kontatzeko duen joeragatik. Askotariko istorio kontrajarriak kontatzea Iturri bakoitza modu independentean zalantzan jar daitekeen arren, batera tratatzen direnean Antistenen zirriborro bat ematen dute, sokratiko bat eta pentsalari ziniko bat bezala.

Antistenes K. a. 445 inguruan jaio zen. Antistenes atenastarraren semea zen. Bere ama trazia zen. Gaztetan Tanagran borrokatu zuen (K. a. 426). Lehenik Gorgiasen eta gero Sokratesen ikasle izan zen, Sokratesen hitzak entzuteko hain irrikaz, non egunero Atenasera joaten baitzen, eta lagunak konbentzitu zituen berarekin joan zitezen. Sokratesen heriotzan egon zen. Sokratesen heriotzaren arduradunei ez zien inoiz barkatu, eta bere zigorra lortzeko funtsezkoa izan zela esaten da.

Leuktrako gudutik bizirik irten zen (K. a. 371) eta iturri batzuek 70 urterekin hil zela dioten arren, itxuraz, oraindik bizirik zegoen K. a. 366an. Eta 80 urtetik gertuago egon behar izan zuen Atenasen hil zenean, K. a. 365 inguruan.

Atenasen mapa. Cynosargesen kokapena ikusten da.

Esaten denez, hitzaldiak eman zituen Cynosarges izeneko gimnasioan, atzerriko amengandik jaiotako atenastarrentzat, Heraklesen tenplutik gertu. Bertutearen ideia sokratikoarekiko grinaz beterik, eskola propio bat sortu zuen Cynosargesen, non klaserik pobreenak erakarri zituen bere bizitzaren eta irakaskuntzaren sinpletasunagatik. Cynosarges, Atenasko nothoiarentzat gimnasio eta tenplu bat da. "Nothoi", esklabo, atzerritar edo prostituta batengandik jaioa izateagatik atenastar hiritartasunik ez duen pertsona bat izendatzen duen termino bat da; pertsona baten gurasoak hiritarrak baziren baina ez legez ezkonduak nothoi ere izan daiteke. Etimilogia baten arabera, "ziniko" hitza, orduan, mugimenduaren sortzaileak irakasten zuen tokitik etorriko zen.

Kapa bat, makila bat eta kartera bat zeramatzan, eta jantzi hau bere jarraitzaileen uniforme bihurtu zen. Diogenes Larerziok dioenez[3], bere lanek hamar liburuki bete zituzten, baina hauetatik zatiak baino ez dira geratzen. Badirudi bere estilorik gogokoena elkarrizketak izan zirela, horietako batzuk bere garaikideen aurkako eraso sutsuak.

Rafaelen "Atenaseko Eskola"

Antistenesen ikuspuntu etikoak proposamen sokratikoaren berrikuntza dira. Lehenik eta behin, bertutea zorionerako nahikoa dela argi eta garbi defendatu zuen. Bertutea eta zoriona guztiz bat datoz eta denentzat daude eskuragarri. Bigarrenik, morala eta legezkotasuna bereizten hasten da, Sokratesek itxuraz egin ez zuen moduan. "Kriton"en, Platonen elkarrizketan, Sokratesek argi dauka hiritarra behartuta dagoela, moralki, poliseko legeak betetzera, estatua legeak aldatzeko konbentzitu ezean. Zinikoek ez dute nomoen kontsiderazio hori erakusten, legeak zein konbentzioak esan nahi duen termino bat, kode kulturalei edo lege-araudiei dagokienez.

Bertutea nomosen betetzetik bereiztean, Antistenesek Diogenes Sinopeko eta Kratesen posizioetarako oinarriak ezartzen ditu. Antistenes ere Sokratesengandik bereizi zen plazer fisikoen auzian. Plazera bilatzea arriskutsua da, jarduera mingarriak ekar ditzakeen neurrian. Baina garrantzitsuena da autosufizientzian duen eragina kaltegarria dela. Plazerrak esklabo bihur gaitzake, eta horrela benetan aske izateko itxaropen oro gal. Horregatik, "norbaitek luxua goraipatu zuenean, bere erantzuna hauxe izan zen: 'Zuen etsaien seme-alabak luxuan bizi daitezela'.[3]

Azkenik, askoz ere antiteorikoagoa da Sokrates baino. Sokratesek filosofia teorikoaz ezer ez dakiela dioen bitartean, Antistenesek alferrikakoa dela iradokitzen du. Terminoak oraindik sortu gabe dauden arren, bereizketa metafisika eta etikaren artekoa da, eta Antistenesek azken horri bakarrik erreparatzen dio. Arrazoimena, Antistenesentzat, bertutearen oinarria da. "Jakinduria oso gotorleku segurua da, eta ez da inoiz zapuzten eta traizionatzen. Defentsa-hormak geure arrazoibide menderaezinetan eraiki behar dira "[3]. Antistenesek atseginarekiko zuhurtasuna, pobreziaren laudorioa eta arrazoimenaren defentsa ukigarriak izango dira haren ondorengo zinikoetan eta axolagabekeriaren laborantza estoikoan (ataraxia).

Filosofia naturalari buruzko bere lanak, Klemente Alexandriakoaren testigantzari esker ezagututa, naturaren teoria bat zuen, non herriak sinesten zituen jainko asko zeudela argudiatzen zuen, baina soilik Jainko natural bat. Halaber, esan zuen Jainkoak ez duela ezeren antzik lurrean, eta, beraz, ezin zela ulertu ezein errepresentaziotan.

Logikan, Antistenes unibertsalen arazoaz kezkatuta zegoen. Nominalista bezala, definizioa eta predikazioa faltsuak edo tautologikoak direla esan zuen, izan ere, banako bakoitza dena dela baino ezin dugu esan, eta bere koalitateen deskribapena besterik ezin du eman. Adibidez, zilarra koloretako eztainua bezalakoa dela. Horregatik, ez zuen ideien sistema platonikoa sinetsi. "Ikus dezakedan zaldi bat", esan zuen Antistenesek, "Baina zalditeriak ezin du ikusi". Definizioa identitate bat adierazteko metodo bihurri bat besterik ez da: "Zuhaitz bat landare-hazkundea da".

Lengoaiaren filosofiaz, itxuraz, Antistenesek "objektu orokor bat" bereizi zuen, "Hedadura erreferentziako objektu partikular bat" esamoldearen esanahiarekin bat etor daitekeena. Horrek "zentzua eta erreferentzia bereizten dituela iradokitzen du".

Antistenes eta Diogenes

Bere heriotzaren ondoren, Antistenes, zinikoen sortzaile bezala ikusia izan zen, baina, inola ere ez da ziurra hitza ezagutu zuenik. Aristotelesek, belaunaldi bat beranduago idaztean, Antistenes eta bere jarraitzaileei buruz hitz egiten du behin baino gehiagotan, baina ez du zinismoari buruzko aipamenik egiten. Diogenes Sinopekoak Antistenesen dizipulu bihurtzeko egin zuen saiakerari buruzko zenbait testigantza daude geroago, baina ez da guztiz ziurra bi gizonek elkar ezagutuko zutenik.

Aditu batzuk, Sinopeko txanpon baliogabetuen aurkikuntzan oinarrituta, defendatzen dute Diogenes Atenasera joan zela Antistenesen heriotzaren ondoren, eta Diogenesekin lotzen duten istorioak, estoikoek beranduago asmatu zituztela argudiatu da.

Kontakizun hauek estoikoentzat garrantzitsuak izan ziren Sokratesetik Zenonera zeraman irakaskuntza kate bat ezartzeko. Beste batzuek, txanponen ebidentzia ahula dela argudiatzen dute, eta, beraz, Diogenesek, Atenasera, K. a. 340 baino askoz lehenago agertu ahal izango zukeen. Era berean, Diogenesek Atenas eta Antistenes bisitatu zituen erbesteratu aurretik, eta Sinopera itzuli zen. Antistenesek, bizimodu aszetiko zorrotza hartu zuen, eta filosofia zinikoaren printzipio asko garatu zituen, Diogenesentzat eta ondorengo zinikoentzat inspirazio bihurtu zena.[4][5]

Antistenesek zinikoekin inolako loturarik ez zuela dioen baieztapena, Antistenesen posizio etiko bakarra dela eta, ahula da. Antistenesek jarrera sokratikoa babesten du, baina bertutearen ulermena eta aszesiaren garrantzia azpimarratzen ditu. Bere aszetismoa Sokratesenaren parekoa da, baina bere atseginarekiko eta bere txirotasunean bere harrotasunarekiko bizitasuna ondorengo zinikoen posizioaren antzekoa da. Azkenik, bertutearen pribilegioa eta zorionerako bertutea nahikoa dela baieztatzea funtsezkoa izango da etika estoikorako.[6]