Antioxidatzaile

Karotenoideek ematen duten kolorearen adibideak.

1. Polifenolak: landareak askotan ugariak diren konposatuak dira, antioxidatzaile gisa jokatzea ahalbidetzen dioten egitura kimiko berezidunak. Polifenolen adibide ohikoenak flabonoideak, taninoak eta azido fenolikoak dira.
2. Karotenoideak: fruta eta barazkiei kolore hori, gorri eta gorria ematen dieten pigmentu begetalak dira. Karotenoideen propietate antioxidatzaileek gaixotasun kardiobaskularren eta minbizi mota batzuen arriskua gutxitu dezaketela egiaztatu da.
3. C bitamina (azido askorbikoa): fruta zein barazki askotan agertzen den bitamina hidrosolugarri bat da.

1. Estres oxidatiboaren aurreko babesa: landareak momentuoro erradikal askeekin zein bestelako konposatu oxidatzaile batzukin kontaktuan daude, fotosintesia bezalako prozesu metabolikoen ondorioz.
2. Ingurumen eraginen aurreko babesa: ingurumeneko zenbait faktorek (eguzki argiak, tenperatura altuak, estres hidrikoak, patogeno bidezko infekzioek…) landareengan negatiboki eragin dezakete. Honen aurrean antioxidatzaileak ingurumen estresaren ondorioz sortutako erradikal aske eta bestelako konposatu oxidatzaileen aurrean landareei babesa ematen diete.
3. Hazkuntza eta garapena erregulatzea: landareetako antioxidatzaile batzuk eragin hormonalak dituztela frogatu da, eta ondorioz hauen hazkuntza eta garapena erregulatu dezaketela. Azido askorbikoak adibidez landareen sustraien eta kimuen hazkuntza erregulatzen laguntza du.

Orokorrean, kolore bizidun landare eta fruituak aberatsak izaten dira antioxidatzaileetan, nahiz eta beste landare askok ere antioxidatzaileak dituzten eta osasunerako onak diren.

Baia desberdinak.

1. Baiak: masustak, mugurdiak, ahabiak eta marrubiak bezalako fruituak aberatsak dira antioxidatzaileetan, bereziki polifenoletan; flabonoide eta azido fenolikoetan adibidez. Konposatu hauek kalte zelularren aurrean laguntzen dute, baita minibiziaren, gaixotasun kardiakoen eta diabetesaren aurrean arriskuak murriztu ere.
2. Fruta zitrikoak: limoiak, laranjak, mandarinak eta pomeloak aberatsak dira C bitaminan, inmunitate sistema hobetzen eta kalte zelularren aurrean babesten lagunduz. Bitamina honek minbizien eta gaixotasun kardiakoen aurreko prebentzioan eraginak dituen propietateak ere baditu.
3. Hosto berdedun barazkiak: horrela sailkatzen ditugun barazkiak, hala nola, ziazerba eta brokolia, C eta E bitaminan eta karotenoideetan aberatsak dira, eta zenbait gaixotasunen agerpena ekiditen lagundu dezakete. Honez gain, elikagai garrantzitsuak dira, bitaminetan, zuntzetan eta beharrezko mineraletan aberatsak izanik eta kaloria gutxikoak izanik dieta osasuntsu baterako oso egokiak direlako.
4. Te berdea: polifenoletan oso aberatsa da, katekina izenekoan bereziki, propietate antioxidatzaile handiduna. Te berdea erregularki kontsumitzeak gaixotasun batzuen aurreko prebentzioa, buruko osasunaren hobekuntza eta ongizate kognitiboa dakartzala fraogatu da.
5. Infusio belarrak eta espeziak: oreganoa, erromeroa, kurkuma eta jengibrea polifenoletan eta karotenoideetan aberatsak dira. Hauek hanturaren aurkako propietateak dituzte eta digestioan, inmunitate sisteman eta burmuinaren ongizatean lagundu dezakete.
6. Fruta tropikalak: papaia, mangoa eta anana bezalako fruta tropikalak C bitamina eta karotenoideak bezalako antioxidatzaileetan aberatsak dira. Zuntzean, bitaminetan eta mineraletan aberatsan direnez, dieta egoki bat mantentzeko egokiak diren elikagaiak dira, eta hauen kontsumo egoki batek gaixotasun kroniko batzuen arriskuan lagundu dezakete, baita digestioan eta azalaren osasunean ere.

Destilazio sinplearen adibidea.

Disolbatzaile bidezko erauzketa: landareetako antioxidatzeileak lortzeko metodo ohikoena da. Prozesu hau disolbatzaile organikoen bidez burutzen da, etanola, metanola edo azetona adibidez, konposatu antioxidatzaileak materia begetaletatik erauzteko.

Erauzte prozesua materia begetala txikitzen hasten da, hau ontzi itxi batean disolbatzaile batekin nahastuz. Nahasketa irabiatu eta tenperatura espezifiko batean berotzen da denbora jakin batez, antioxidatzaileak disolbatzailean disolbatzeko.

Erauzketa bukatutakoan, materia begetala eta disolbatzailea banatu egiten dira. Disolbatzailea ebaporazioz edo destilazioz deuseztatu ostean, antioxidatzailez osatutako soluzio kontzentratu bat lortzen da.

Metodo hau oso erabilgarria da landareetatik antioxidatzaile kantitate handiak lortzeko, baina desabantaila batzuk eduki ditzake, disolbatzaile arrastoak geratzea edota ebaporazioan antioxidatzaile batzuk galtzea. Horregatik, garrantzitsua da metodo hau kontuz aplikatzea eta purutasun probak egiten joatea, lortutako antioxidatzaileen kalitatea neurtzeko.

Presio altuko teknologien bidezko erauzketa (HAE, ingelesez) : erauzketarako metodo berriena da. Prozesu honetan makina berezi bat behar da, zeinak presio handi bat eragiten duen, materia begetalaren pareta zelularrak hautsi eta konposatu antioxidatzaileak aterarazteko. Erabiltzen den presioa 100 eta 1000 MPa artekoa izan ohi da, hau da, ohiko presio atmosferikoa baino altuagoa.

Presio altuko metodo honek onurak ekarri ditzake beste batekin alderatuz gero, izan ere, konposatu antioxidatzaileen erauzketa efizientzia handiagoa da, eta konposatu hauen degradazio maila txikiagoa ematen da, prozesua presio altuan egiten bada ere giro tenperaturan egiten delako.

Gainera, metodo honen bitartez konposatu antioxidatzaile gehiago lortu daitezke, beste metodo batzuen bidez erauzteko zailak diren horiek ere. Hala ere, alde txarrak ere baditu, makinaria espezializatua eta honen prezioa adibidez.

Aipatu behar da, presio altuko teknologien bidezko erauzketa, ikergai dagoen teknika bat dela elikagaien eta farmaziaren industrietan.

Jariakin superkritiko bidezko erauzketa: disolbatzaile gisa jariakin superkritiko bat erabiltzen duen teknika da.  

Landareetatik antioxidatzaileak erauzteko erabiltzen den jariakin superkritiko ohikoena karbono dioxidoa (CO2) da. CO2 superkritikoa oso eraginkorra da konposatu antioxidatzaileak materia begetaletik ateratzeko, ingurumenarekiko kaltegarria ez izateaz gain.

Erauzketa prozesua materia begetala CO2 superkritikoarekin batera kamara batean sartzean hasten da. CO2aren presioa eta tenperatura konposatu antioxidatzaileak jarikinean disolbatzeko egokitzen dira. Erauzketa burututa dagoenean, presioa jeitsiz CO2a askatzen da, disolbatutako antioxidatzaileak lortuz.

Jariakin superkritikoen bidezko erauzketaren metodoak abantaila batzuk dakartza besteekin alderatuz:

• Espezifikotasun handioa du konposatuen erauzketan
• Konposatu antioxidatzaileen degradazioa txikiagoa da prozesuan zehar
• Disolbatzaile organiko toxikoak erabiltzea ez da beharrezkoa.

Alde txarrak, makinariaren kostua eta baldintza espezifikoak dira. Baina orokorrean, metodo honek onura nabariak dakartza erauzketan.

Landareetako antioxidatzaileak elikagaien kalitatea hobetzeko erabiltzen dira eta hauetan dauden lipido eta proteinak oxidatzea ekiditeko. Hau oso garrantzitsua da elikagai prozesatuen industrian, olioetan, margarinan zein haragizko produktu prozesatuetan. Elikagai industrian erabiltzen diren antioxidatzaile adibide batzuk, te berdearen, mahats hazien eta erromeroaren erauzkinak dira.

Antioxidatzaileak azala erradikal askeen eta beste zenbait faktoreen aurrean babesteko erabiltzen dira. Industria honetan te berdea, E bitamina eta mahats hazien erauzkinak dira ohikoak.

Landareen antioxidatzaileak estres oxidatzailearekin lotutako gaixotasunen prebentzio zein tratamenduan erabiltzen dira; minbizietan, gaixotasun kardiobaskularretan eta gaixotasun neurodegeneratiboetan adibidez. Farmazia munduan erabilienak diren antioxidatzaileetako batzuk kurkumina, resberatrola eta kertzetina dira.

Antioxidatzaileen kontsumo handia osasunerako kaltegarria izan daitekeela dioten ikerketak dauden; adibidez, E bitaminaren gehiegizko kontsumoak odol-jarioen agerpena areagotu dezake, baita sendagai batzuen eraginkortasuna gutxitu ere.

Antioxidatzaile batzuk, medikamentu batzuekin elkareragin dezakete, antikoagulatzaileekin adibidez, odol-jarioen agerpena oso arriskutsu bihurtuz.

Neurriei dagokienez, garrantzitsua da kontuan hartzea antioxidatzaile batzuk medikamentuekin elkareragin dezaketenez eta albo kalteak sortu, osasunean profesionalak direnekin kontaktuan egotea beharrezkoa dela elikagai osagarriak diren antioxidatzaileak hartu aurretik, gehienbat sendagairen batekin tratamenduan egonez gero eta gaixotasun kronikoren bat pairatuz gero.

Kontuan eduki behar den beste datu garrantzitsu bat antioxidatzaileak gaixotasunak sendatzeko mirariak ez direla da, nahiz eta onurgarriak izan daitezkeen elikaduran; hau da, ez dira medikamentuen ordezkapen bat.