Anna Jesipova

Anna Nikolaievna Jesipova (errusieraz: Анна Николаевна Есипова) [12][16] San Petersburgon (Errusiako Inperioa) jaio zen 1851ko urtarrilaren 31n juliotar egutegiaren arabera, 1851eko otsailaren 12an egungo egutegi gregorianoan.[18] Gurasoak Nikolai Ivanovich Jesipov eta Ekaterina Alekseievna Jesipova izan ziren. Familia apal batean hasi zen. Bi ahizpa eta neba bat izan zituen. Aita Errusiako gorteko funtzionarioa zen, eta hark eman zion lehen musika heziketa, baina gero Wiespolsky irakaslearekin jaso zituen piano-eskolak Frantziako barnetegi batean.[19]

Txikitatik erakusten zituen musikarako gaitasunak eta talentua, entzumen eta oroimen musikal paregabearekin, entzuten zuen guztia erraz erreproduzitzeko gai zen eta. Talentu hori San Petersburgoko kontzertu bateko atsedenaldian ikusi zen, non Jesipova, sei urte zituela, pianora joan baitzen entzun berri zuena jotzeko. Askotariko gaitasunak izan zituen: soprano ahotsa izateaz gain, pianoa jotzen zuen eta bere kabuz ikasi zuen biolina, gitarra eta balalaika jotzen. Estudioak, ganbera-musika edo abestiak eta musikarekin zerikusirik ez zuten beste lan batzuk ere egin zituen, hala nola portzelana-pintura eta brodatuen diseinua.

Jessipova pianoa Leschetizki irakaslearekin.

Hamabi urte zituela, 1864an, Karel van Ark maisuaren prestakuntza-eskoletara eraman zuten San Petersburgoko kontserbatorioan sartzeko, Errusiako Musika Elkartearen bidez beka bat eman zioten. Beka hori bankari filantropo batek babestutakoa zen. Urte eta erdi geroago, pianorako 2.sonata la maiorrean jo zuen Beethovenen obra nagusian (Op. 2). 1865eko irailaren 1ean, hamalau urterekin, kontserbatorioan sartzeko azterketa gainditu zuen eta Alexander Villoingekin (Anton Rubinstein eta Nikolai Rubinstein anaien maisua) eta Karl van Arkekin hasi zuen. 1866ko urtarrilaren 1ean Theodor Leschetizkiren eskoletara bidali zuten, eta hark esan zuen: «Neska txiki horrek barruan du deabrua, artista handia izango da». Leschetizkiren ustez, Jesipovak ez zuen diziplinarik, musika modu kontzentratuan ikastea alde batera utzi zuelako, eta, beraz, ariketa-plan zorrotza jarri zion. Hala ere, entzumen onak eta memoria bikainak aukera ematen zion azkar entseatzeko eta bere errepertorio zabala prest edukitzeko. Antón Rubinsteinek, kontserbatorioko orduko musika-zuzendariak, bere soprano-ahotserako heziketa gomendatu zuen, baina Leschetizkik baztertu egin zuen beste ahots-entrenamendua, eta Leschetizkik erabaki zuen pianoa jotzea.

Jesipova Theodor Leschetizkiren ikasle bikainenetako bat izan zen, eta ikasketak egiten ari zela, aldian behin emanaldiak egiten zituen.

1870eko maiatzean osatu zituen piano-ikasketak, Felix Mendelssohnen Pianorako 1.kontzertuarekin sol minorrean (Op. 25) Kontserbatorioko Urrezko Domina jaso zuen. Urtebete geroago, 1871n, Nikolai Zarembarekin eta Julius Johannsenekin ikasitako konposizio, instrumentazio, kontrapuntu eta harmoniako irakasgai teorikoetan graduatu zen, eta kontserbatorioko diploma jaso zuen orduan. Hala ere, Leschetizkik eskola partikularrak ematen jarraitu zuen, eta ez zuen zalantzarik izan denbora horretan inbertitzeko, ezta dirutza handia ere, Bad Ischleko bere familiaren etxera, Vienako hirira edo atzerriko biretara joateko. Bere musika-prestakuntzaz ez ezik, bere hezkuntza orokorraz ere arduratzen zen, irakurketa eskainiz, bereziki Goethe, Schiller eta Shakespeare poetenak. Gainera, senar egokia aurkitzeko konpromisoa hartu zuen.

1878ko urriaren 20ko kontzertuaren programa, Düsseldorfeko musika-jauregiko areto inperialean.

Kontzerturako lanari ekin zion, 1869an Salzburgoko Mozarteumean debutatuz, Frédeéric Chopinen Pianorako 1.kontzertua interpretatuz. (Op. 11). Handik gutxira, 1869ko azaroan, San Petersburgoko Musika Elkarte Errusiarrean debutatu zuen. Ludwing van Beethovenen Pianorako 4.kontzertua sol maiorrean (Op. 58). Kontserbatorioan graduatu eta berehala, hamahiru errezitaldi eman zituen bakarka Salzburgon.

Bere garaikideek goi-mailako piano-jotzailetzat jotzen zuten Jesipova, eta Europa osoan eta Amerikan jo zuen, Berlinen, Londresen, Parisen, Vienan, Rigan, Moskun, San Petersburgon eta Europako beste hiri batzuetan aldizka.

1871tik 1892ra bitartean, Jesipova mendebaldeko Europan bizi izan zen batez ere, nahiz eta sarritan kontzertuak egiten zituen Errusian eta mendebaldeko Europan. Denboraldi bakoitzean laurogei eta laurogeita hamar emanaldi egiten zituen. Moskun, 1871ko azaroan, Nikolái Rubinsteinek zuzendutako Errusiako Musika Elkartearen bigarren kontzertu sinfonikoaren barruan, Frédéric Chopinen 1. kontzertua mi minorrean (Op.11). Halaber, Robert Schumannen Des Abends (Op.12), Felix Mendelssohnen Variations sérieuses re minorrean (Op.54) eta Joachim Raffen Balse distiratsua (Op.156).

1871ko abenduan, Piotr Txaikovskik, garai hartan Moskóvskie védomosti egunkarian artikulugile gisa lan egiten zuenak, pianistari buruz hauxe idatzi zuen:

Jaietako gauetan bakarlari gisa, Jesipova Petersburgoko piano-jole gazteak arrakasta bikaina eta merezia izan zuen. Emakumearen talentu artistiko bertutetsua. Jesipova bi abantaila handiren konbinaziotzat aurkezten zen: interpretazioaren purutasun izugarria eta aurkezpen artistikoaren heldutasuna. Chaikovski (1871).

1872ko udaberrian, Alemaniako Inperioan zehar bira bat egin zuen, besteak beste, Brunswich, Hannover, Leipzig, Berlin eta Magdeburgen kontzertuak eman zituen. Gero, 1873an, Vienan eta Budapesten.

Austriako musikologo eta kritikari Eduard Hanslick-ek Vienako 35 kontzertuetako bati buruz idatzi zuen:

Sophie Menter andreak ere ez du horrelako ahalmenik. Jesipovak Rubinsteinen kontzertua re minorrean bete zuen zortzidun pasarteen ekaitz batekin, andantearen zilarrezko hari delikatuenetan distira eginez eta amaiera garaietara eramanez. [...] Schuberten hirukotean Jesipovak, si bemol maiorrean, berretsi egin zuen artista horren benetako ahalmen bertutetsua eta gozamena nagusitzen den ustea; lehen mugimenduak eta ibiltariak exekuzio garbia baina konposizioarekiko debozio gutxikoa erakutsi zuten, bi mugimendu distiratsu eta zailenek, scherzo eta finale, pianistaren animo guztiak piztu zituzten bitartean. Chopinen "do minorrean" gauaren emanaldian, harritu egin gintuen tempo rubatoa, Chopinen piezen deabru gaiztoa, neurriz erabiltzeak. Ametsetako gai malenkoniatsuari buruz hitz egin digu, dagoeneko, hunkigarriago; baina pasarte basatien bolada batean murgiltzen denean, pieza ikusgarri bihurtzen da Jesipovaren eskuetan. Hanslick (1886)

1874 eta 1876 bitartean, besteak beste, Alemanian, Belgikan, Frantzian, Herbehereetan, Herrialde Baltikoetan eta Errusian eman zituen kontzertuak, eta Londresen gelditu zen urtero denboraldi batean. 1874ko ekainean, Londresen Philharmonic Societyrekin debuta egin zuen, eta 1875ean aurkeztu zen lehen aldiz Parisen. Estatu Batuetan 106 kontzertutarako kontratatu zuten, 1876ko azarotik 1877ko ekainera arte. 1876ko azaroaren 14an, New Yorkeko Steinway Hall-en debuta egin zuen, eta gero Estatu Batuetako beste hiri batzuetan zehar bidaiatu zuen. 1877ko otsailaren erdialdera itzuli zen berriro New Yorkera, eta ekainera arte eman zituen emanaldiak. Haren interpretazioek ikusleak liluratzen zituzten, eta prentsak laudoriotan gozatzen zuen, The New York Times egunkariak kritika hau argitaratzeraino:

Artista honen estiloa eta bikaintasunak hain maiz aipatu izan dira zutabe hauetan, non bi gai horietako edozein jorratzea, gaur egun, denbora eta espazioa galtzea bailitzateke. Jesipova emakumearen interpretazioa, dotorezia, jariakortasun eta distiraren miraria da oraindik ere, eta gaur egungo belaunaldiaren oroimenaren pianoaren interpretazio bakar batean ere ez dira hobeto nahastu zehaztasuna eta eraginkortasuna. The New York Times (1877ko apirilaren 24a).

Jesipova pianoan Welte-Mignonentzat, 1906ko otsailaren 7an.

1878 eta 1893 urteen artean Vienan izan zuen egoitza iraunkorra, baina normalean Alemanian, -Hungarian, Danimarkan, Frantzian, Italian, Herbehereetan, Portugalen, Erresuma Batuan, Errumanian, Errusian, Suedian eta Suitzan ematen zituen kontzertuak. 1878an berrogei kontzertutarako kontratua egin zuen Alemaniako zenbait hiritan, besteak beste Berlinen 1878ko otsailean eta martxoan, Leipzigen 1878ko azaroan eta Stuttgarten 1878ko abenduan. 1893ko maiatzean, agur esan zien Europako birei, eta hiru emanaldi esklusibo egin zituen Londresko St. James's Hallen. Gero, 1894az geroztik, piano-jole jarraitu zuen San Petersburgon, batzuetan binaka, Leopold Auer biolin-jotzailearekin eta beste batzuetan hirukotean Aleksandr Verzhbilóvich biolontxelo-jotzailea ere ondoan zutela, hirian oso ezagunak eta arrakastatsuak ziren ganbera-musikako gauak jotzen.

1899ko otsailaren erdialdean pianoan parte hartu zuen Therese Leschetizky alabaren lehen kontzertuan, San Petersburgon.

Jesipova 1906an itzuli zen Alemaniara aldi baterako, eta, emanaldi batzuk egiteaz gain, Welte-Mignonen pianorako biribilkiak grabatu zituen. Bere bakarkako azken emanaldia San Petersburgon izan zen, 1908ko martxoaren 3an.

Jesipovapianoa jotzen San Petersburgoko Kontserbatorioan.

1878an Theodor Leschetizkik Vienan Leschetitzky School of Pianists piano-eskola sortu zuen, eta Jesipovak bere gain hartu zituen prestakuntza-eskolak. Berak aukeratzen zituen bidaietan etorkizuneko ikasleak, eta, ikasketak egin ondoren, sarritan lanean hasiko zirela ziurtatzen zuen haiekin jotzen eta haien konposizioak interpretatzen.

Adibidez, Ignacy Jan Paderewski, 1885ean Vienako eskolara iritsi eta Leschetizkirekin eta Jesipovarekin ikasi zuena. [20] Berak lagundu zion bere ibilbidearen hasieran, eta bere konposizio batzuk estreinatu zituen. Kontzertu-programetan Menuet celèbre sartu zuen bere ospea ziurtatzeko, Humoresques de Concert (Op. 14). Gero, Paderewski aurkeztu zuen Parisen, non biek hainbat kontzertu eman zituzten 1888ko otsailean eta martxoan, batez ere berak egokitutakoak. Paderewskik bere memorietan hauxe idatzi zuen:

«Bere jotzeko modua perfektua zen, pieza sendo eta eraginkorrak zirenean izan ezik, kasu horretan ez baitzuen indar errealik».

Jesipovak Fannie Bloomfield Zeisler piano-jole iparramerikar gaztearen (geroago Liszten ikaslea ere izan zena) talentua ere aurkitu zuen 1878an, Estatu Batuetan zehar egin zuen kontzertu-biran; eta gurasoak konbentzitu zituen Zeisler Leschetizkiren eskolara joan zedin. Musika-klaseak emateaz gain, garaiko musika gizartean sartu zuen. Beste ikasle bat Artur Schnabel gaztea izan zen, eskolan onartua 1890ean, bederatzi urterekin, eta klase asko izan zituen Jesipovarekin, 1892an Leschetizkirengandik banandu zen arte.

San Petersburgoko Kontserbatorioa 1894an.

1893an, Theodor Leschetizkirekin dibortziatu eta urtebetera, Anna Jesipova San Petersburgora itzuli zen hiriko kontserbatorioan pianoko bigarren mailako irakaslea izateko. Urte berean, piano-katedra bat onartu zuen Inperioaren Kontserbatorioan, eta, gainera, Arte Kontseiluko kide iraunkorra izan zen.

1899an uko egin zion irakaskuntzan zuen postuari eta Moskuko Musika Kontserbatorioaren proposamen bat errefusatu zuen, saio pribatuetan eskolak emateko. Hala ere, aldaketa horrek ez zuen luze iraun, 1901ean lehen mailako irakasle izendatu baitzuten berriz ere San Petersburgon, non Europako irakasle nabarmenetako bat izan zen.

Errusiako Musika Elkarteko zuzendaritza-batzordeak Nikolai Rimski-Korsakov kaleratu zuenean, San Petersburgoko Kontserbatorioko irakasle gisa, 1905eko iraultzaren ondorioz greban zeuden ikasleei elkartasuna eta laguntza eskaini zielako, hainbat irakaslek (besteak beste, Jesipova) protesta gisa aurkeztu zuten dimisioa, eta horrek nazioarteko oihartzuna izan zuen. Jesipovak gutun ireki bat idatzi zuen egunkari batean, non Errusiako Musika Elkarteko diktatuen kontserbatoriotik askatzea eskatzen baitzuen. 1905eko urrian, San Petersburgoko Kontserbatorioa berrantolatu egin zen, egitura autonomo bat jasoz, eta Nikolai Rimski-Korsakov eta beste irakasleak berriz onartu ziren.

1908an, ikuskizunetatik erretiratzearekin batera, irakaskuntzan jarraitzea erabaki zuen, eta San Petersburgoko Kontserbatorioko ohorezko irakasle izendatu zuten.

Bere azken ikasleen artean Sergei Prokofiev egon zen; 1909an konposizio-ikasketak amaitu ondoren, San Petersburgoko Kontserbatorioan ikasten jarraitu zuen, Jesipovarekin pianoan espezializatuz, eta 1914ko apirilera arte, irakaslea hil baino hilabete batzuk lehenago. Hil baino hilabete batzuk lehenago, jarduera pedagogikoa utzi behar izan zuen, gaixotasun larri baten ondorioz.

Hogei urteko irakaskuntzan, Jesipovak Leschetizkiren irakaskuntza-metodoetan oinarrituta lan egin zuten ikasle asko trebatu zituen Europan, Errusian eta Amerikan, eta, hala, Errusiako piano-eskola handienetako baten sortzaile bihurtu zen. Joseph Achron, Simon Barere, Mijail Bikhter, Alexander Borovansky, Jan Cherniavsky, Sofia Davydova, Vladimir Dranishnikov, Vladimir Drozdov, Sasha Dubianski, Thomas de Hartmann, Ignace Hilsberg, Anna Hirzel-Langenhan, Yevgueni Ilyín, Olga Kalantarova, Leonid Kreutzer, Leo Ornstein, Serguéi Prokófiev, Sofía Polotskaya, Leff Pouishnoff, Natalia Pozniakovskaia, Gavriil Romanovski, Joseph Schwarz, Georgi Sharoyev, Serguei Tarnovski, Isabelle Vengerova, Anastasia Virsaladze eta Maria Yudina.

«Stücke aus dem Pertoire Essipoff-Leschetitzky» bildumaren azala. Rahterrek (Leipzig-Hanburgo) argitaratua 1884an.

Txikitatik bere entzumen bikainarengatik, oroimen onarengatik eta musikarako zuen dohainarengatik nabarmentzen zen, nahiz eta eskuak txikiak izan eta pianoa jotzeko zailtasunak zituen. Errusieraz gain, alemana eta ingelesa ikasi zituen atzerrian.

1869ko udan Theodor Leschetizki maisuarekin joan zen Bad Ischleko familia-etxera, eta udazkenean itzuli zenean, egin zuen debuta. Pixkanaka, irakaslearen eta ikaslearen arteko maitasuna sortu zen; orduan, Leschetizkik Jesipovarenganako benetako sentimendua aitortu zion emazteari, eta bi urte geroago dibortziatu egin zen.

Bikoteak seme bat izan zuen, Robert (?-1916), eta alaba bat, Therese Leschetizki (1872-1956), gero soprano ezaguna eta kantu-irakaslea izan zena.

Leschetizki eta Jesipova sukar tifoidearekin batera gaixotu ziren 1878an, eta, nahiz eta heriotza eragin zezakeen gaixotasunak, bera arduratu zen hura zaintzeaz, erabat sendatu arte. Gero 1880an ezkondu ziren eta Leschetizkiren bigarren emaztea izan zen. Ezkontzaren ondoren, Jesipova senarrarekin joan zen Vienara, eta han piano-eskola bat ireki zuen, eta Jesipovak hartu zuen ardura. Senar-emazteak 1892an banandu ziren eta Jesipova San Petersburgora itzuli zen urtebete geroago.

Iessipova ren hilobiaren eskultura, San Petersburgoko Arte Maisuen Nekropolian.

Jesipova San Petersburgon hil zen 1914ko abuztuaren 5ean, egutegi juliotarraren arabera (egutegi gregoriano modernoko 1914ko abuztuaren 18a). Alexandro Nevskiren Nikolsky monasterioko hilerrian lurperatu zuten.

1948an gorpuzkiak monasterio bereko Tijvin kanposantura eraman zituzten, Arte Maisuen Nekropolira. Han, Olga Kalantarova (1877-1952) eta honen senarrarekin Yevgueni Ivánovich Ilyín (1877-1915) piano-joleekin (biak Jesipova ren ikasleak) batera atseden hartu zuen. Hilobiaren gainean, granitozko zokalo batean muntatuta, pikor fineko marmol zurizko hilobi-monumentua dago. Antonio Argenti eskultore italiarrak sortu zuen 1900ean. Aingeru-itxurako emakumea da, burua makurtuta eta eskuak lorez estalitako idulki baten gainean dituela eserita.

Essipoff XIX. mendearen amaierako eta XX. mendearen hasierako piano-artearen ordezkari handienetako bat izan zen. Mendeko konposizio-interpretari gailentzat hartuta, bereziki Frantziako eskolakoentzat. Belarri ona eta oroimen bikaina zituen, eta, horri esker, azkar entseatzen zuen, partiturarik gabe buruz jotzen zuen, eta errepertorio itzela zuen. Frédéric Chopin, Franz Schubert, Wolfgang Amadeus Mozart eta Ludwing van Beethovenen obrez osatua zegoen batez ere. Halaber, ia katalogo klasiko eta erromantiko guztia interpretatzen zuen, besteak beste, Joann Sebastian Bach, Joahnnes Brahms, Georg Friedrich Händel, Franz Liszt, Felix Mendelssohn, Jean-Philippe Rameau, Saint-Saëns, Domenico Scarlatti, Robert Schumann eta Weber-en lanak, eta beste konposizio garaikide batzuk, besteak beste, Piotr Ilitx Txaikovski, Léo Delibes, Benjamin Godard, Adolf van Henselt, Leschetizki, Moszkowski, Edmund Neupert, Paderewski, Joachim Raff, Anton Rubinstein, Karl Tausig eta Henryk Wieniawski.

Bakarlari izateaz gain, instrumentalista eta bokalista garrantzitsu askorekin aritu zen; besteak beste, biolin joleak (A. Guerman, Emmanuel Kruger eta Henryk Wieniawski); (Franz Hildebrand eta Sergei Korguev); biolontxelo-jotzailea (Anatoli Brandurev); kantariak (Friederike Grün, Wilhelmina Raab eta Olga Shröder; eta bere lankide saiatuenak Karl Davidov, Leopold Auer eta Aleksandr Verzhbilovich).

Esku gangadunaren posizioa.

Eskola erromantikoko musikari berantiarrek, hala nola Rubinsteinek edo Jesipova, aldatu egin zuten pianoaren interpretazioaren kontzeptua, beste akonpainamendu bat izatetik musikaren tresna nagusi izatera pasatu baitzen, melodia ahots bakarlari batek kantatuko balu bezala. Jesipovaren metodoa Leschetizkiren metodoaren oso antzekoa izan zen; izan ere, haren printzipio pedagogikoak «Leschetizkiren metodoa» (nahiz eta Leschetizki bera ere ez zetorren bat hark irakaskuntza-metodo berezi bat izatearen ideiarekin), non hobespen teknikoa eta eskuen erabilera naturalaren eraketa nagusitzen ziren.

Bere metodoaren arabera, pianoaren aurrean zuen posizioa garrantzitsua zen, eta tente egon behar zuen, aurrerantz pixka bat okertuta eta pedala oinaren puntarekin ukitu eta eskuak teklen gainean jartzeko behar zen distantziara. Eskuak teklen gainean biribilduta jartzeak, eskumuturren eta hatzen posizioak ere zuzena izan behar zuen. Hori eta eskuen erabilera erabakigarriak ziren: haien kokapenak «pilota bati eusteko» modukoa izan behar zuen, eta hori definitzeko «main voutée» (esku gangaduna) terminoa asmatu zuen. Eskuaren, eskumuturraren eta besoaren arteko kontrolak erabatekoa izan behar zuen, halako moldez, non alde bat uzkurtu ahal izango zen bestea erlaxatuta zegoen bitartean, edo bat mugitu bestea atsedenean zegoen bitartean. Gainera, arreta berezia jartzen zuen hatzen indarraren garapenean, beren ernamuinen sentikortasunean edo ukitu-barietateen arteko bereizketan. Garrantzitsua iruditzen zitzaion, era berean, mugimendu-askatasunaren eta hatzen teknikaren garapena («hatz aktiboak»), akorde espezifikoetarako edo zortzidun mugikorretarako prestaketa lortu nahian. Bere klaseetan hatzak arintasunez, baina eskuetako mugimenduen leuntasunez azpimarratzen zituen, hatzetako eskumutur «isilak» eta teknikoak erabiliz. Artur Schnabelek nabarmendu zuen bere apopilo izan zenean, berak praktikarazten ziola, txanpon bat bere eskuaren atzealdean zuela.

Jesipovaren metodoaren ezaugarri nagusien artean, honako hauek nabarmentzen dira: hatzen teknika eta garapena, pedalaren erabilera neurtua, tekla-ukitzearen trebetasuna, soinu gogorrik edo zapalgarririk edo berezko mugimendurik gabe, soinu naturala, zehaztasun erritmikoa eta malgua duena. Hasieran, erritmo motelean egiten zituen eskalak, eta ikasi ahala tempoa azkartu egiten zuen. Gero, hatzen indarra praktikatzen zuen akordeak jotzeko, eta eskuen malgutasuna arpegioak jotzeko, eta hirugarren eta zortzidunentzako mugimenduen azkartasuna. Kortxeetan, eskuen arteko akordeen banaketa egiten zuen, baita atzamarrekin teklek duten presioaren potentzia ere, tekla guztietan indar bera bilatuz soinu leun eta azkarra lortzeko. Jesipovak irakasten zuen ideietako bat 'esaldietako' batzuk zabaltzea zen, beste esaldi batzuk piztuz, berriz ere metronomoaren erritmora egokitzeko, eta, hala, mugikortasuna eta dibertimendua lortzen ziren ukitzean. Oso maiz erabiltzen zuen pedala, hainbeste, non ez zuela oina kentzen irakasten, ukitzen ari zela, eta gomendatu zien ikasleei oina pedalari lotzea lehen bi edo hiru egunetan. Pianoaren pedagogia teknikoaz gain (gorputz-jarrera, besoak eta eskuak, hatzen indarra eta bizkortasuna, 'fraseatzeko', pedalei eragiteko, dinamikarako, melismatikarako eta abarretarako teknika espezifikoak) musika-adimena eta haren ezaugarri profesional eta pertsonalak ere garatzen zituen ikasleengan.