André-Marie Ampère

André-Marie Ampère
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Lyon, 1765eko urtarrilaren 20a
Herrialdea	Frantzia
Heriotza	Marseilla, 1836ko ekainaren 10a (71 urte)
Hobiratze lekua	Montmartreko hilerria
Familia
Ama	Jeanne Antoinette de Sarcey
Ezkontidea(k)	Julie Carron
Seme-alabak	ikusi Jean-Jacques Ampère;
Hezkuntza
Heziketa	École polytechnique
Doktorego ikaslea(k)	Jean-Daniel Colladon (en)
Hizkuntzak	antzinako greziera; latina; frantsesa
Ikaslea(k)	ikusi Jean Baptiste Firmin Demonferrand (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	fisikaria, matematikaria, ingeniaria, filosofoa, kimikaria eta asmatzailea
Lantokia(k)	Lyon eta Paris
Enplegatzailea(k)	École polytechnique (1804 - 1828); Collège de France (1824 - 1836)
Lan nabarmenak	ikusi Ampèreren legea;
Jasotako sariak	ikusi Ohorezko Legioko zalduna (1814ko urriaren 20a) ; Foreign Member of the Royal Society (1827ko martxoaren 8a) ; 72 names on the Eiffel Tower ;
Kidetza	Royal Society; Société Philomathique de Paris (en) ; Frantziako Zientzien Akademia; San Petersburgoko Zientzien Akademia; Edinburgoko Errege-elkartea; Zientzien Errusiar Akademia; Prusiako Zientzien Akademia; XL izeneko Zientzien Akademia Nazionala; Royal Academy of Science, Letters and Fine Arts of Belgium (en) ; Suediako Zientzien Errege Akademia; Q20012448 ; Académie des sciences, belles-lettres et arts de Lyon (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijio-ordena	Frantziskotarren Ordena

André-Marie Ampère (Lyon, Frantzia, 1775eko urtarrilaren 20a - Marseilla, Frantzia, 1836ko ekainaren 10a) fisikari eta matematikari frantziarra zen, elektromagnetismoaren aurkitzaile nagusietako bat. Hainbat gailu ere asmatu zituen, hala nola solenoidea, telegrafo elektrikoa eta elektroimana.

Nazioarteko Unitate Sistemaren korronte elektrikoaren Anpere unitatea bere omenez da.

Biografia

André-Marie 1775eko urtarrilaren 20an jaio zen Lyonen eta inguruko Poleymieux-au-Mont-d'Or herrian bizi izan zen 1775etik 1796. urtera arte. Bere aitak latina irakatsi zion André-Mariek matematikekin zuen zaletasuna eta trebetasuna ikusi zuen arte. Latinezko klaseei esker Leonhard Eulerren eta Daniel Bernoulliren lanak ongi ulertu ahal izan zituen.

Frantziako Iraultzan zehar, André-Marieren aita Lyonera joan zen seguruago egoteko, baina 1793. urtean errepublikazaleek hiria hartu zutenean gillotinaz hil zuten. Bere aitaren hilketa izugarrizko kolpea izan zen André-Marierentzat.

1801ean Bourg-en-Bressera joan zen eta fisika eta kimika irakasle izendatu zuten. Bere emaztea eta bere semea Jean-Jacques Ampère Lyonen utzi zituen. 1803. urtean, bere emaztea hil zen eta depresioak jo zuen. 1809. urtean Parisko Eskola Politeknikoaren matematika irakasle izendatu zuten.

1814an Frantziako Zientzien Akademiaren kide izendatu zuten, matematiken alorrean, eta bere zientzia-ikerketak egiten jarraitu zuen.

1820ko irailaren 11n Hans Christian Ørsteden aurkikuntzaren berri izan zuenean, korronte elektrikodun eroaleak iparrorratzaren iparra desbideratzen zuela, Ampère berehala hasi zen lanean. Astebete geroago, irailaren 18an Ampèrek korrontedun kable paraleloek elkar erakartzen edo aldaratzen zutela frogatu zuen, korronteen noranzkoen arabera: noranzko berdinarekin erakartzen dira eta aurkako noranzkoarekin alderatzen dira.

1827an elektromagnetismoaren teoria sortu zuen.

1836ko ekainaren 10ean hil zen Marseillan.

Kanpo estekak

Datuak: Q675
Multimedia: André-Marie Ampère / Q675

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.