Amorru (gaixotasuna)

Amorru (gaixotasuna)
Deskribapena
Mota	central nervous system viral disease (en) , Lyssavirus infection (en) , gaixotasun biriko kutsakorra; Rhabdoviridae infectious disease (en)
Espezialitatea	infektologia; Albaitaritza
Arrazoia(k)	rabies virus (en)
Sintoma(k)	paralisia, hydrophobia (sign) (en) , Haluzinazioa, insomnioa, mina, hotzikara, oka, irritability (en) , hyperactivity (en) , buruko mina, parestesia, beldurra, bihotz-biriketako geldialdia, arnasketa gelditzea, irritability (en) , gehiegizko listu-jariatzea, fotofobia, phonophobia (en) , increase (en) , increase (en) , Midriasia; sukarra
Sortzen du	entzefalitisa; mielitisa
Patogenoaren transmisioa	ukitzeen bidezko kutsapen; animaliaren hozkada
Honen izena darama	rage (en) eta txakur
Identifikatzaileak
GNS-10-MK	A82.9, A82, A82.1 eta A82.0
GNS-9-MK	071
DiseasesDB	11148
MedlinePlus	001334
eMedicine	001334
MeSH	D011818
Disease Ontology ID	DOID:11260

Amorrua edo errabia gaixotasun infekziosoa da, nerbio-sistema kaltetzen duena. Birus batek eragiten du, ARN motakoa, amorruaren birusa hain zuzen ere.

Ohar medikoa

Oharra: Wikipediak ez du mediku aholkurik ematen. Tratamendua behar duzula uste baduzu, jo ezazu sendagilearengana.

Louis Pasteurek sortu zuen eritasun honen aurkako txertoa 1885ean.

Eragilea

Amorruaren eragilea Errabdobirusen taldeko birusa da. Birus hauek ARN dute material genetiko gisa eta simetria helikoidaleko kapsidea.

Prebalentzia

Amorruaren kasu gehienak garapen bidean dauden herrialdeetan gertatzen dira, hots, Afrikan, Asian eta Hego Amerikan. Amorruaren ondorioz mundu osoan 45.000 lagun inguru urtero hiltzen direla kalkulatzen da.

Euskal Herrian amorrua aitortu beharreko gaixotasuna da, azken 30 urteetan kasu bakar bat agertu ez den arren.

Infekzioa

Txertatu gabeko txakurrak amorruaren bektoreak izan daitezke.

Amorrua zoonosia da, hau da, animaliek transmititutako gaitza. Amorruaren birusak animaliak infektatzen ditu, eta hauek bektore moduan jarduten dute. Animalia gaixoen listuan agertu ohi da birusa, eta haginkada baten bidez pasatzen da gizakira.

Animalia basatiak zein etxeko animaliak amorruaren bektoreak izan daitezke. Batez ere otsoak, txakurrak, azeriak, mofetak, mapatxeak, katuak eta saguzarrak (azken hauek aerosolen bitartez ere kutsa dezakete).

Haginkada egin ondoren birusa inokulazio puntuan ugaltzen da, eta hortik -poliki bada ere- nerbio-sistemara abiatzen da. Hilabeteak pasatzen dira birusa nerbio-sisteman sartu arte, eta fase horretan gaixoak ez ditu sintomak garatzen, edo sintoma arinak besterik ez. Bizkarrezur-muinera iristerakoan, aldiz, birusa azkar abiatzen da burmuinetara. Bertan, neuronak kaltetzen ditu eta entzefalitisa sortzen du. Honek, muskuluen espasmoekin batera, gaitzaren ondorio larriak dakartza, heriotza eragingo dutenak.

Sintoma klinikoak

Amorruak jotako gaixoa

Aipatu denez amorruaren inkubazio-epea oso luzea izan daiteke, urtebeteraino. Batzuetan, berriz, lehenago bukatzen da, bi hilabeteetan. Inkubazio-epea nerbio-sistemara ailegatu arte birusak behar duen denbora izaten da, sintomarik gabeko epea.

Burmuinetara iristerakoan lehenengo sintoma nabariak agertzen dira, neurologikoak batik bat: sukarra, ondoeza, herstura, depresioa, eztarriko espasmoak, gehiegizko listu-ekoizpena, buruko-asaldura handia..., koma-egoeran bukatzen direnak. Heriotza arnas aparatuaren paralisiak eragin ohi du.

Tratamendua

Tratatu ezean amorrua hilgarria da beti. Birusaren aurkako tratamendu bakarra immunizazioan datza. Animalia amorratuaren haginkadaren ondoren immunizazio bikoitza duen tratamendua aplikatzen da:

immunizazio aktiboa bultzatzeko moteldutako birusez egindako txertoa erabiltzen da, 5 dositan jarria

amorruaren aurkako immunoglobulina ematen zaio gaixoari, gizakitik lortutako immunoglobulina espezifikoa, alegia. Immunizazio pasiboa da hori, jasotako antigorputzek birus arrotza suntsi dezaten.

Gaitzaren inkubazio epea luzea denez, immunizazio aktiboa oso eraginkorra da, txertoa jartzen denetik 3-4 asteetan antigorputzak sortzen baitira. Birusa nerbio-sistemara iritsi denean, aldiz, immunizazioak ez du ezertarako balio.

Profilaxi mailan etxe-abereen txertaketak oso eraginkorra dela erakutsi du, herrialde garatuetan amorrua desagerrarazi baitu.

Ikus, gainera

Louis Pasteur

Kanpo-estekak

Datuak: Q39222
Multimedia: Rabies / Q39222

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.