Aleksandr Solzhenitsin

Aleksandr Solzhenitsin
	; (1974) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Kislovodsk, 1918ko abenduaren 11
Herrialdea	Errusiako Sobietar Errepublika Sozialista Federatiboa ; Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna ; Errusia
Lehen hizkuntza	errusiera
Heriotza	Mosku, 2008ko abuztuaren 3a (89 urte)
Hobiratze lekua	Donskoe cemetery (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: bihotz-gutxiegitasuna
Familia
Aita	Isaackly Semyonovich Solzhenitsyn
Ama	Taisiya Zakharovna Shcerbak
Ezkontidea(k)	Natalya Reshetovskaya (en) (1940ko apirilaren 27a - 1948ko abendua); Natalia Solzhenitsyna (en) (1973ko apirilaren 20a - 2008ko abuztuaren 3a)
Seme-alabak	ikusi Ignat Solzhenitsyn (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	Southern Federal University (en) ; Rostov State University (en) ; (1936 - 1941)
Hizkuntzak	errusiera
Irakaslea(k)	Dmitry Morduhai-Boltovskoi (en)
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, historialaria, eleberrigilea, gidoilaria, antzerkigilea, poeta, public figure (en) , prosalaria, iritzi-kazetaria, maisu/maistra, militarra, militantea eta idazlea
Lan nabarmenak	ikusi One Day in the Life of Ivan Denisovich (en) ; The First Circle (en) ; Cancer Ward (en) ; The Gulag Archipelago (en) ; Two Hundred Years Together (en) ; Q116926527 ;
Jasotako sariak	ikusi Literaturako Nobel Saria (1970) ; Medal "For the Victory over Germany in the Great Patriotic War 1941–1945" ; Order of the Patriotic War 2nd class ; Templeton Prize ; Izar Gorriaren Ordena (1944ko uztailaren 8a) ; Medal "For the Capture of Königsberg" ; Lomonosov Gold Medal (1998) ; Grand Cross of the Order of the Star of Romania ; Order of St. Andrew the Apostle the First-Called ; honorary doctor of the Syracuse University (2008ko maiatzaren 11) ; State Prize of the Russian Federation (2007) ; International Botev Prize (2008) ; TEFI ;
Kidetza	Sobietar Idazleen Batasuna; Serbian Academy of Sciences and Arts (en) ; Zientzien Errusiar Akademia; Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; Bavariako Arte Ederren Akademka
Genero artistikoa	short novel (en) ; kontakizun laburra; opinion journalism (en) ; saiakera; eleberria; Q32361017 ; hiztegigintza; Q14914597
Zerbitzu militarra
Gradua	Teniente lehena; kapitain
Parte hartutako gatazkak	Ekialdeko Frontea Bigarren Mundu Gerran
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Errusiar Eliza Ortodoxoa
	solzhenitsyn.ru eta solzhenitsyncenter.org

Aleksandr Isaievitx Solzhenitsin (errusieraz: Алекса́ндр Иса́евич Солжени́цын, ɐlʲɪˈksandr ɪˈsaɪvʲɪtɕ səlʐɨˈnʲitsɨn ahoskatua; Kislovodsk, 1918ko abenduaren 11a – Mosku, 2008ko abuztuaren 3a)[1] Errusiako eleberrigile, antzerkigile eta historialaria izan zen. Gulag artxipelagoa eta Egun bat Ivan Denisovitxen bizitzan bere eleberriei esker, mundu osoan sobietar gulag edo espetxe-sistemaren bizitza ezagutarazi zuen. Bigarren Mundu Gerran aritu ondoren, sobietarren aurkako propaganda idazteagatik atxilotu eta bertan zenbait urte eman zituen. 1970ean Literaturako Nobel Saria eman zioten. 1974an SESBetik kanporatua izanik ere, 1994an itzuli zen[2].

Bizitza eta literatura ekinbidea

Matematika ikasketak egin zituen. Bigarren Mundu Gerran artilleria kapitain izan zen. 1945ean atxilo hartu zuten, gutun batean Stalin kritikatzeagatik, eta kontzentrazio esparru batean eduki zuten hamaika urtez. Askatasuna lortu zuenean, Riazanen jarri zen bizitzen, eta irakasle gisa lan egin zuen 1962 urtera arte. Urte hartan bertan Egun bat Ivan Denisovitxen bizitzan eleberri laburra argitaratu zuen, kontzentrazio esparru bateko preso baten egun arrunt baten kontakizuna. Obra hori halako mugarria izan zen XX. mendeko errusiar literaturaren historian, hura izan baitzen lehena Stalinen kontzentrazio esparru batean gertatzen zena aipatzen. Hilabete batzuk geroago beste bi kontakizun argitaratu zituen: Matrionaren etxea eta Kretxetovka-ko ezezaguna. Hasitako ildoari jarraituz, Minbiziaren pabiloia (1967) eta Lehen zirkulua (1969) obretan Stalinen garaiko izua deskribatu zuen. Obra horiek Mendebaldean baino ez ziren argitaratu, eta Sobietar Batasunaren mugetatik kanpo izan zuten oihartzunagatik Literaturako Nobel saria jaso zuen 1970ean. 1970eko hamarkadan ziklo historiko baten kontakizuna idazten hasi zen, 1917ko iraultzaz geroztik bere herrialdean izandako aldaketen berri emanez. Zikloari Gurpil gorria izena jarri zion eta hiru eleberri hauez osatua zegoen: 1914ko abuztua (1971); 1916ko azaroa (1984) eta 1917ko martxoa. Bien bitartean, 1974an beste obra erraldoi baten lehen atala argitaratu zuen: Gulag uhartedia (1973-1978). Obra horretan, berriro ere, datu eta dokumentu pila batez lagundurik, Stalinen kontzentrazio esparruetako bidegabekeriak deskribatu zituen. Urte hartan bertan, 1974an, Errusiatik egotzi zuten. Zurichen jarri zen bizitzen eta bere Oroitzapenak (1975) eta Lenin Zurichen (1976) argitaratu zituen. 1976an, Estatu Batuetan egindako bisitaldi batean, han egindako hitzaldiak argitaratu zituen: Ameriketako diskurtsuak. Azkenik, Estatu Batuetan geratu zen bizitzen, Vermonten.

Lanak

Odin den’ Ivana Denisovicha. Mosku: Sovetskii pisatel’., euskaraz: Egun bat Ivan Denisovitxen bizitzan
Izbrannoe. Chicago: Russian Language Specialties.
Rakovyi korpus. Milano: Mondadori.
V kruge pervom. New York: Harper & Row.
Sobranie sochinenii. Frankfurt: Posev.
Avgust chetyrnadtsatogo. Paris: YMCA-Press.
Nobelevskaia lektsiia po literature 1970 goda. Paris: YMCAPress.
(3 volumes) Arkhipelag Gulag, 1918–1956: Opyt knudozhestvennego issledovaniia. Paris: YMCA-Press., euskaraz: Gulag artxipelagoa (oraingoz euskara itzuli gabe).
Pis’mo vozhdiam Sovetskogo Soiuza. Paris: YMCA-Press.
Solzhenitsyn: A Pictorial Autobiography. New York: Noonday.
Prusskie nochi. Paris: YMCA-Press.
Lenin v Tsiurikhe. Paris: YMCA-Press.
Bodalsia telenok s dubom: Ocherki literaturnoi zhizni. Paris: YMCA-Press.
A World Split Apart. New York: Harper & Row., Irina Albertik ingelesera itzulia.
Sobranie sochinenii. Vermont & Paris: YMCA-Press.
Rasskazy. Mosku: Sovremennik.
Kak nam obustroit’ Rossiiu? Posil’nye soobrazheniia. Paris: YMCA-Press.
“Russkii vopros” k kontsu XX veka. Mosku: Golos.
Po minute v den’. Mosku: Argumenty i fakty.
Publitsistika. Jaroslavl: Verkhne-Volzhskoe knizhnoe izdatel’stvo.
Na izlomakh: Malaia proza. Jaroslavl: Verkhniaia Volga.
Rossiia v obvale. Mosku: Russkii put’.
Proterevshi glaza. Mosku: Nash dom—L’Age d’Homme.
Dvesti let vmeste, 1795–1995. Mosku: Russkii put’.
Armeiskie rasskazy. Mosku: Russkii put’.
Stolypin i Tsar’. Jekaterinburg: U-FAKTORIIA.
Lenin. Tsiurikh — Petrograd. Jekaterinburg: U-FAKTORIIA.
Nakonets-to revoliutsiia. Jekaterinburg: U-FAKTORIIA.
Na vozvrate dykhania. Mosku: Vagrius.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

В Москве скончался Александр Солженицын, Gazeta.ru (Errusieraz)
Zabala, Juan Luis. (2008-08-05). «SESBeko lan eremuei buruzko isiltasunaren urratzailea» Berria.

Kanpo estekak

Datuak: Q34474
Multimedia: Aleksandr Solzhenitsyn / Q34474

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[test-1] В Москве скончался Александр Солженицын, Gazeta.ru (Errusieraz)

[2] Zabala, Juan Luis. (2008-08-05). «SESBeko lan eremuei buruzko isiltasunaren urratzailea» Berria.

Literaturako Nobel Saridunak
1901–1925	Sully Prudhomme (1901) • Theodor Mommsen (1902) • Bjørnstjerne Bjørnson (1903) • Frédéric Mistral / José Echegaray (1904) • Henryk Sienkiewicz (1905) • Giosuè Carducci (1906) • Rudyard Kipling (1907) • Rudolf Eucken (1908) • Selma Lagerlöf (1909) • Paul Heyse (1910) • Maurice Maeterlinck (1911) • Gerhart Hauptmann (1912) • Rabindranath Tagore (1913) • Romain Rolland (1915) • Verner von Heidenstam (1916) • Karl Gjellerup / Henrik Pontoppidan (1917) • Carl Spitteler (1919) • Knut Hamsun (1920) • Anatole France (1921) • Jacinto Benavente (1922)• W. B. Yeats (1923) • Władysław Reymont (1924) • George Bernard Shaw (1925)
1926–1950	Grazia Deledda (1926) • Henri Bergson (1927) • Sigrid Undset (1928) • Thomas Mann (1929) • Sinclair Lewis (1930) • Erik Axel Karlfeldt (1931) • John Galsworthy (1932) • Ivan Bunin (1933) • Luigi Pirandello (1934) • Eugene O'Neill (1936) • Roger Martin du Gard (1937) • Pearl S. Buck (1938) • Frans Eemil Sillanpää (1939) • Johannes Vilhelm Jensen (1944) • Gabriela Mistral (1945) • Hermann Hesse (1946) • André Gide (1947) • T. S. Eliot (1948) • William Faulkner (1949) • Bertrand Russell (1950)
1951–1975	Pär Lagerkvist (1951) • François Mauriac (1952) • Winston Churchill (1953) • Ernest Hemingway (1954) • Halldór Laxness (1955) • Juan Ramón Jiménez (1956) • Albert Camus (1957) • Boris Pasternak (1958) • Salvatore Quasimodo (1959) • Saint-John Perse (1960) • Ivo Andritx (1961) • John Steinbeck (1962) • Giorgos Seferis (1963) • Jean-Paul Sartre (sariari uko egin zion) (1964) • Mikhail Xolokhov (1965) • Shmuel Yosef Agnon / Nelly Sachs (1966) • Miguel Ángel Asturias (1967) • Yasunari Kawabata (1968) • Samuel Beckett (1969) • Aleksandr Solzhenitsin (1970) • Pablo Neruda (1971) • Heinrich Böll (1972) • Patrick White (1973) • Eyvind Johnson / Harry Martinson (1974) • Eugenio Montale (1975)
1976–2000	Saul Bellow (1976) • Vicente Aleixandre (1977) • Isaac Bashevis Singer (1978) • Odysseas Elytis (1979) • Czesław Miłosz (1980) • Elias Canetti (1981) • Gabriel García Márquez (1982) • William Golding (1983) • Jaroslav Seifert (1984) • Claude Simon (1985) • Wole Soyinka (1986) • Joseph Brodsky (1987) • Nagib Mahfuz (1988) • Camilo José Cela (1989) • Octavio Paz (1990) • Nadine Gordimer (1991) • Derek Walcott (1992) • Toni Morrison (1993)• Kenzaburō Ōe (1994) • Seamus Heaney (1995) • Wisława Szymborska (1996) • Dario Fo (1997) • José Saramago (1998)• Günter Grass (1999) • Gao Xingjian (2000)
2001–egun	V. S. Naipaul (2001) • Imre Kertész (2002) • J. M. Coetzee (2003) • Elfriede Jelinek (2004) • Harold Pinter (2005) • Orhan Pamuk (2006) Doris Lessing (2007) • J. M. G. Le Clézio (2008) • Herta Müller (2009) • Mario Vargas Llosa (2010) • Tomas Tranströmer (2011) Mo Yan (2012) • Alice Munro (2013) • Patrick Modiano (2014) • Svetlana Aleksievitx (2015) • Bob Dylan (2016) • Kazuo Ishiguro (2017) • Olga Tokarczuk (2018) • Peter Handke (2019) • Louise Glück (2020) • Abdulrazak Gurnah (2021) • Annie Ernaux (2022) • Jon Fosse (2023)
1: Ez zuten eman