Alberto Onaindia

Markinan jaioa, ikasketak Durangon, Gasteizen eta Erroman egin zituen. Azken horretan egindako urteei esker, Vatikanoko hainbat kargudunekin harremana izan zuen. Doktoretza eta apaiztea Italiako hiriburuan egin zituen.

Abade egin berri, Saturrarango (Mutriku, Gipuzkoa) seminariora bidali zuten irakasle hiru urtez. Valladolideko (Gaztela, Espainia) katedralean kanoniko postua izan zuen. Horren ostean, Gasteizko gotzainak Areetara (Getxo, Bizkaia) bidali zuen. Bertan, AVASC (Agrupación Vasca de Acción Social Cristiana) erakundean parte hartu zuen, baita ELA sindikatuaren indartzean ere, Policarpo Larrañaga eta Jose Ariztimuño, Aitzol, apaizekin batera. Besteak beste, sozialista, komunista eta anarkistekin eztabaida publikoak izaten zituzten, eta propaganda katolikoa egiten zuten, Pio XI.a aita santuak emandako irizpideei jarraituz. Mateo Muxika gotzainak, eskuindarrek bultzatuta, eztabaida horiek debekatu zituen. Onaindiak, AVASC elkartea utzi, eta kazetaritza artikuluak idazten jarraitu zuen, Euzkadin, "Egizale" izenarekin, beti ere langileen eskubideen alde.

Espainiako Gerra Zibila lehertzean, gerra saihesteko eta jeltzaleen eta frankisten artean bakea lortzeko ahalegina egin zuen. Dena den, 1936ko urriaren 7an Eusko Jaurlaritza eratzean, mobilizatu egin zen eta Lehendakaritzara lotu. Gatazkan zehar, Vatikanoan zituen kontaktuak erabili zituen EAJk hartutako jarrera defenditzeko. Horrela, urriaren 23an Aulki Santura txosten bat bidali zuen, EAJren jarrera erabat defentsiboa zela argudiatzeko. Bertan, frankistek Gipuzkoan egindako sarraskien berri emateaz gain, zioen Errepublikako gobernuak autonomia ziurtatu zietela. Kontuan izan behar da, besteak beste, frankistek bere anaia Zelestino hil zutela Hernanin (bera ere apaiza zen).

1936ko azaroaren 11n, Jose Camiña adiskideak bere anaia, Celestino Onaindia (1897-1936), Elgoibarko koadjutorearen fusilamenduaren berri eman zion. Hernaniko (Gipuzkoa) hilerrian fusilatu zuten Aitzolekin batera. Anaia urriaren 21ean atxilotu zuten, parrokiara zihoala. Albertok anaiaren oroimenez meza bat eman zuen. Anaiaren gorpua, Jose Ariztimuñorena bezalaxe, ez zuten lur sakratuan lurperatu, baizik eta sasi eta sastraken arteko hilerriaren ondoko gune batean.[1] Batzuen ustez Hernanin fusilatutakoen gorpuzkinak, maiz gertatu zen legez, Erorien Haranera eraman egin zituzten.[2]

1937ko apirilaren 26an Gernikako bonbardaketa bertatik bertara ikusi ahal izan zuen, eta Jaurlaritzak bertan gertatutakoa nazioartean zabaltzeko agindua eman zion. Bilbo frankisten esku erortzean, Italiako faxistekin harremanak izan zituen, Santoñako Ituna sinatu ahal izateko.

Hego Euskal Herria frankisten menpe geratzean, Donibane Lohitzunen (Lapurdi) erbesteratu zen, baina geroago Parisera jo zuen. Alemaniaren hedakuntzaren beldur, Londresera ihes egin zuen 1940ko ekainaren 10ean. Bertan, BBC irrati katean hasi zen lanean, James Masterton ezizenez. Lan horretan, hainbat idazlan argitaratu zituen, Gerra Zibileko kontuen berri emateko. Gauza bera egin zuen Bigarren Mundu Gerra amaitu ondoren Parisera itzuli eta Radio Parisetik ere.

1960ko hamarkadatik aurrera, Santoñan gertatutakoari buruzko argipenak emateko nahia azaldu zuen, baina EAJren eskariz amore eman zuen. Izan ere, Onaindiaren tesiek italiar faxisten errua gutxitu eta akatsak jeltzaleei egotziko zizkietela uste zuten, baita gertatutakoa euskaldunek Espainiako Errepublikari egindako traiziotzat hartuko zela ere.

1962ean Municheko elkar hartze makurrean parte hartu zuen, erbestetik joandako euskaldunen zerrenda gehienetan agertzen da. Espainia frankistako zerbitzu sekretuek ere identifikatu zuten.[3]

1983an, azkenik, El Pacto de Santoña liburua argitaratu zuen; hor jaso zuenez, Santoñako amore emate hitzartuak huts egin zuen jeltzaleen jarrera zalantzatia zela eta, baita Eusko Jaurlaritzak ebakuaziorako izendatutako untziak beranduegi iritsi zirelako ere.

Nahiz eta 1975ean Francoren erregimena amaitu eta 1979an Eusko Jaurlaritza berrezarri, bere azken urteak Donibane Lohitzunen igaro zituen. Hil ondoren, baina, hileta bere jaioterrian, Markina-Xemeinen, egin zitzaion, eta bertan dago lurperaturik.

• Hombre de paz en la guerra
• Experiencias en el exilio
• El Pacto de Santoña