Ajax (programazioa)

AJAX teknologia 2005 urtean kaleratu zen arren, honen lehenengo pausoak Microsoft-ek eman zituen “Urruneko Scriptina” garatu zuenean. Hala ere, errekarga prozesu osoa eskatzen ez duten web orrien karga asinkronoen teknikak iframe (1996an Internet Explorer 3-an barneratua) eta layerren (1997an Netscape 4-an barneratua) garaietara erremontatzen da. Elementu mota bi hauek, kanpoko URL helbide bat har zezakeen src atributu bat zuten, eta javascript zuen orri bat kargatu ezkero AJAX-ekin lortu daitezkeen antzeko efektuak lortzen ziren..

Microsoft Remote Scripting (edo MSRS, 1998an barneratua) teknika hauen ordezkari dotoreago bat bihurtu zen, Java Appleten bitartez bezero bati informazioa bidali ziezaiokeelarik JavaScript erabiliz. Teknika honek garaiko bi nabigatzaile erabilienetan (Internet Explorer 4 eta Netscape Navigator 4) funtzionatu zuen. Microsoft-ek “Microsoft Exchange Server 2000”-rekin zetorren “Outlook Web Access”-arentzako erabili zuen.

Web garatzaileen komunitateak, hasiera batean microsoft.public.scripting.remote taldearen bitartez eta beranduago blogak erabiliaz, emaitz berdinak nabigatzaile desberdinetan lortzeko urruneko scripting teknika sorta bat garatu zuten. Sortutako lehenengo adibideak JSRS liburutegiak zituen 2000 urtean, irudi/cookie teknika urte berean irten zen eta 2002 urtean JavaScript on Demand. Urte berean, erabiltzaileen komunitateak aldaketa bat egin zuen Microsoft Remote Scripting-ean Java Appletak XMLHttpRequest-rengatik aldatzeko.

Nabigatzaile gehienetan XMLHttpRequest instalatuta dagoenetik ez da normala teknika alternatiboak erabiltzea. Hala ere, konpatibilitate eskakizunak direla eta hainbat lekutan erabiltzen dira oraindik. Alternatiba bat SVGan oinarritutako Terminal SVG da, zeinek nabigatzaile eta zerbitzariaren elkartruke jarraian konexio iraunkor bat erabiltzen duen.

HTML/HTTP bidezko web orrien karga betekizunak gainditzea da Ajax programazio moduaren oinarrizko justifikazioa. Ajax-ek, garapen konplexu, intuitibo eta dinamikorako beharrezko diren hasierako baldintzak sortzen ditu, web orrietan, erabiltzaileen interfaze datuetan zentratua.

Aplikazio natiboak ez bezala, web orriak eskaski parekatuta daudenez, bistaratzen dituzten datuak ez daude datu iturriekin zehazki lotuak eta lehenik antolatu egin beharko dira HTML orri formatura, bezeroaren makinan, erabiltzaile-agenteari aurkeztu aurretik. Arrazoi honengatik, web orriak, erabiltzaileak datu multzo ezberdinak ikus behar dituen bakoitzean, birkargatu egin behar du. Birkargarik gabe datuak eskatu eta itzultzeko, XMLHttpRequest objektua erabiliz, programatzaileak betekizun hauek ez ditu kontutan hartuko eta ia parekotasunik ez izatetik parekotasun osoa duten web orrien jarrera izatea lortuko du, baina datuen denbora desfase aldakorragoarekin "hari" luzeago batetik pasatzeko urruneko web nabigatzailera.

Adibidez, mahaigaineko aplikazio klasiko batean, programatzaileak zuhaitz moduko bista sortzeko aukera izango du beharrezko dituen datu guztiekin, hasierako "form"-a kargatzean edo azkar kargatuko litzatekeen maila altueko datuekin bakarrik, datu multzoa handia denean bereziki. Bigarren kausan, aplikazioak datu adizionalak bilatuko lituzke zuhaitz kontrolean, erabiltzaileak aukeratu dituen gaien arabera. Funtzionalitate hau lortzea zaila da Ajax gabeko web orri batean. Zuhaitz moduan oinarritutako erabiltzailearen selekzioa eguneratzeak, web orri osoaren birkarga exijitzen du, erabiltzaileak zuhaitzean datuak bilatzean, batere intuitiboa ez izatearen sentsazioa utziz.

Ajax ondorengo konbinazioak erabiltzen ditu:

• XHTML (edo HTML) eta estilo orriak (CSS), dokumentuaren edukia eta aurkezpena bereizteko.
• Document Object Model (DOM) eta JavaScript, datuekin dinamikoki aritzeko.
• XMLHttpRquest objektua datuak asinkronoki web-zerbitzariarekin trukatzeko erabiltzen da. Ajax framework eta egora batzuetan, IFrame objektu bat erabiltzen da XMLHttpRequest objektu baten ordez datuak trukatzeko zerbitzariakin, eta beste implementaziotan, JavaScript-akin dinamikoki sortutako etiketak gehitzeko aukera dago.
• Batzuetan XML formatu fitxategi moduan erabiltzen da zerbitzaria eta bezeroaren artean, dena den edozein formatua baliogarri izango da, HTML-n baita, textu-planoan eta JSON. Zerbitzariak modu batean fitxategi hauek dinamikoki sortzen ditu.

DHTML moduan, LAMP, eta SPA, Ajax ez da teknologi bat bera, baizik eta, teknologi talde kopuru baten terminoen erreferentzia.

XMLHttpRequest objektua Ajax definitzen duen elementua eta "nukleoa" da, zeinek nabigatzaileei datuak dinamikoki eta asinkronoki eskatzeko gaitasuna ematen dizkio orrialdea hustu eta berriz kargatzeko izan ez beharrik. XMLHttpRequest refreskatzeko beharra kentzen du, non beste teknologiak garapen hauetara zuzendu dira.

XMLHttpRequest apartez, DOM, [Cascading Style Sheets|CSS]] eta JavaScript-aren erabilpena "orrialde-bakar" baten trebakuntzan hornitzen gaitu.

Hauek dira, besteak beste, ajax-en erabilera batzuk:

• Formulario datuen balidazioa denbora errealean: Formularioko erabiltzailearen datuak zerbitzariarekin balidatu ditzake formularioa bidali aurretik. Adibidez erabiltzaileak erregistratzen dituen formulario baten erabiltzaile-izena libre dagoen, maila onargarria den edo posta kodea benetakoa den begira dezake formularioa bidali gabe, erabiltzaileak bere datuak sartzen dituen heinean.

• Autoosokotazuna: Erabiltzailea formularioko datuen zati bat idazten ari delarik datu hori autoosatzeko aukera.

• Datuen deskarga hobea: HTML orrialdeak datuak erabiltzailea konturatu gabe deskargatuko ditu. Honela, web nabigatzaileak orrialdeak azkarrago kargatuko ditu.

• Erabiltzaile interfaze eta efektu sofistikatuak: Menuek, zuhaitzek, data taulek, testu editoreek, egutegiek... erabiltzailea eta web orrialdearen arteko komunikazioa hobetuko du. Guzti hau erabiltzaileak orrialdea birkargatu beharrik gabe.

• Datuak eguneratzen eta zerbitzarira bidali: HTML orrialdeetako datuak denbora errealean erakutsi ahalko dira orrialdea kargatu beharrik gabe. Erabiltzaileak klikatuko botoien informazioa edota formularioetako datuak zerbitzarira bidaliko dira ajax bidez. Zerbitzariaren erantzuna berriz ajax bidez jasoko da web orria eguneratuko da.

• Datuak era partzial batean bidali: HTML orri batek formulariotik behar dituen datuak soilik bidal ditzake orri guztia bidali beharrean.

• Aplikazioak diruditen orrialdeak: Ajax tekniken bidez web orriek ordenagailuko mahaigaineko aplikazioak dirudite.

• Google maps
• Gmail
• Orkut
• Flickr
• A9.com
• ZK Demo