Añozeko gaztelua

Añozeri buruzko berriak daude IX. mendetik, Leireko monasterioaren jabetzak Gartzia Enekoitz Iruñeko erregearen dohaintzaz kontatzen zirenetik. 1098an berriz agertu zen Anivessem edo Anoisse izenarekin, Leireko monasterioaren sagaratzea zela-eta Raimundo abadeari emandako ondasunen zerrenda berretsian. 1136an, Aragoiko Erresuman, gotortze-lanak egin ziren, Nafarroako inbasioak aurreikusita. Leireko monasterioko jaurerrian egon zen 1305. urtera arte, non monjeek Jakue II.a Aragoikoaren alde uko egin zuten, O Reyal elizaren zaindaritzaren truke.Joan II.a Aragoikoak 1473an eman zion jaurerrian Juan Ortizi, Nafarroako gerra zibilean emandako laguntzagatik eskerrak emateko, baina garrantzia galduz joan zen eta jenderik gabe geratu zen XV. mendean. Bere azken jauntxoak Añozek izan ziren Desamortizaziora arte, eta 1840an Bonafonte familiak erosi zuen, bere jabetzan jarraitzen duelarik.

Añozeko gaztelua Chaparral mendiaren itzalean dagoen lur-eremu txiki baten gainean eraikitako gotorlekua da, eta horrek pentsarazten du ondoko Nafarroa zaintzeko postu bat zela. Dorre karratu bat da, 4 metroko harlanduzkoa, almenekin errematatua eta hormetan gezileihoak dituena. Barrualdea terrazara sartzeko eskailera kiribil bat baino ez da. Sarrerako atea erdi-puntuko arku bat da eta atxikita zuen eliza erromanikoarekin lotzen zen. Eliza horrek zirkuluerdi-formako absidea eta nabe angeluzuzena ditu, 18 bider 6 metrokoa. Gaur egun, San Pedrori eskainitako elizak teilatua galdu du, baina gangaren abiaburua mantentzen du. Ganga hori kanoi zorrotzezkoa izan behar zen, eta hiru arku fajoik indartu behar zuten.

• Maruri Orrantia, David (1997). «Añués: noticias histórico-genealógicas». Zangotzarra 1 (1): 11-112. ISSN 1138-7572.

• Añoze
• Zangoza
• Aragoiko Erresuma