2023ko Gabongo estatu-kolpea

1960an Frantziatik independizatu zenetik, Gabon Bongo familiak gobernatu du nagusiki,[2] 1967an Omar Bongo presidentearekin hasi eta 2009an bere heriotzaren ondoren Ali Bongo Ondimba semearekin. Ali Bongo berriro aukeratu zuten 2016ko hauteskunde eztabaidatsu batean, 2019an porrot egin zuen estatu-kolpe saiakera bat bultzatu zuena.[3] Bongo familiaren agintepean, herrialdea ustelkeria eta nepotismo salaketek asaldatu egin zuten,[4] eta hainbat hauteskunde iruzurra edo irregulartasunak izan ziren.[5]

2023ko abuztuaren 26ko hauteskundeak une erabakigarriak izan ziren Gabongopolitikan. Jarduneko presidentea, Ali Bongo Ondimba, berriz hautatu nahi zuena, irabazle izendatu zuten abuztuaren 29an egindako iragarpen ofizialaren arabera.[6] Hala eta guztiz ere, berehala agertu ziren hauteskunde-iruzurra eta irregulartasunak oposizioko alderdien eta begirale independenteen aldetik, eta zalantza handia sortu zen hauteskundeetako emaitzen zilegitasunari buruz.[7] Albert Ondo Ossak, hauteskundeetan bigarren geratu zenak, hauteskundeetan irregulartasunak izan zirela salatu zuen.[8]

. Horrela iragarri zuen estatu kolpea Gabongo militar talde batek, orain arte presidente izandako Ali Bongo hirugarren aldiz gobernuburu izendatua izan eta minutu gutxira. Eta militarren talde horrek Brice Oligui Nguema Guardia Errepublikanoko burua izendatu zuen herrialdeko lider. Gabon24 telebista katearen bidez Ulrich Manfoumbi koronelak jakinarazi duenez, Trantsiziorako eta Instituzioak Berrezartzeko Batzordeko presidentea izango zen Oligui Nguema —agintea hartu zuen juntari izen hori jarri diote—.[9]

Hamabi militarrek eman zuten estatu kolpearen berri, gaueko ordu txikietan, Gabon24 telebista katean. Orduan iragarri zituzten lehen neurriak: Gabongo Gobernua, Senatua, Asanblea Nazionala, Auzitegi Konstituzionala eta Hauteskunde Organoa desegitea, hauteskunde orokorrak eta haien emaitzak baliogabetzea, eta, «behin-behinean», Gabongo muga guztiak ixtea. Are, talde militarreko liderrek jakinarazi dute etxean atxilo dituztela Bongo eta haren semeetako bat, «traizioagatik». Beste zazpi pertsona ere atxilotu dituzte, «traizioa, funts publikoak desbideratzea, nazioarteko finantza axolagabekeriaz erabiltzea eta ustelkeria» egotzita, besteak beste.[9]

Halere, herritarrei «lasai» egoteko eskatu diete militarrek, eta berretsi dute bete egingo dituztela nazioarteko komunitatearekin dituzten konpromiso guztiak.

. Herrialdeko zenbait hedabidek jakinarazi dutenez, tiro hotsak entzun ziren Librevillen, militarrek estatu kolpea eman eta gutxira. Edonola ere, ez zen protestarik edo liskarrik izan, ezta zauriturik ere. Are, milaka lagun kalera irten dira Librevillen, eta elkartasuna adierazi diete boterea hartu duten militarrei.[9]

Estatu kolpea eman eta ordu gutxira, juntako burua eta trantsiziorako presidentea hautatzeko bildu ziren junta militarreko kideak. Brice Oligui Nguemaren alde egin zuten guztiek, eta irailaren 4rako zen karguaren zina egitekoa, Gabongo Auzitegi Konstituzionalean.[10]

Orain arte, Guardia Errepublikanoko burua izan da Nguema, eta boteretik kendutako Bongo presidente ohiaren lehengusua da. «Pixkanaka trantsizioko erakunde guztiak» berrezarriko dituela eta «atzerriko eta herrialdeko konpromiso guztiak» errespetatuko dituela ziurtatu du junta militarreko liderrak. Halere, oposizioak ez du begi onez ikusi haren izendapena.[10]

Gabongo oposizioko Alternantzia 2023 alderdiak bi eskaera egin dizkio herenegun estatu kolpea eman zuen junta militarrari: bi aldeen arteko elkarrizketak hasteko eta oposizioko lider Albert Ondo Ossak boz orokorrak irabazi zituela aitortzeko.[10]

Beste iritzi bat dute, ordea, orain arte kolpearen inguruan hitz egin duten nazioarteko erakundeek eta herrialdeek. Atzo bertan, Afrikako Batasunak erakundetik kanpo utzi zuen Gabon, behin-behinean, «ordena berrezarri arte».[10]

Kolpez geroztik, Bongo etxeko atxiloaldian dago, familiarekin batera. Militarrek ustelkeria eta «ardurarik gabeko eta ustekabeko gobernantza» leporatzen zizkioten, eta, horregatik, trantsizio garaian erakundeak «hobetu» nahi zituzten; besteak beste, «giza eskubideak, oinarrizko askatasunak, demokrazia eta zuzenbide estatua errespetatzeko». Hori bermatzeko neurrietako bat beste konstituzio bat idaztea litzateke, juntak egunotan azaldu zuenez.[11]